Το σύγχρονο δράμα και θέατρο για παιδιά και εφήβους στην Ελλάδα και στην Κύπρο έχει διανθιστεί από τις σύγχρονες μορφές δραματουργίας και σκηνικής σύνθεσης που ενσωματώνουν στην τελική γραφή για το θέατρο ή την performance την έννοια της συμμετοχικότητας και της διαδραστικότητας, τις ψηφιακές τεχνολογίες, τον αυτοσχεδιασμό και το σωματικό θέατρο, τη συναπόφαση και τη συνδημιουργία, προσδιορίζοντας εκ νέου τις ρίζες του θεάτρου και δη του παιδικού. Η συμμετοχή των μικρών θεατών στη διαδικασία της παράστασης θεωρείται πλέον μία από τις βασικές συνιστώσες της θεατρικής πράξης και μέθεξης, που συνδέεται άμεσα με τις σύγχρονες θεωρίες που εστιάζουν στην πρόσληψη και ερμηνεία του θεατρικού μηνύματος από τους θεατές.^[1] Ταυτόχρονα, η δραματουργία για παιδιά ή/και για εφήβους εστιάζει σε θεματικές, άξονες και συγκρούσεις που αφορούν στη συγκεκριμένη ηλικία, δίχως αυτό να περιορίζει τον ορίζοντα του/της δραματουργού για μια πιο σφαιρική και «ενήλικη» αντίληψη της δραματουργίας. Το θέατρο για παιδιά και εφήβους έχει αναπτυχθεί ιδιαιτέρως τα τελευταία χρόνια μέσα από τη συστηματική παρουσία ομάδων, θεατρικών οργανισμών, θεσμικών πλαισίων, τυπικής ή και άτυπης παρουσίας του σε θεατρικούς και μη θεατρικούς χώρους, ενώ έμφαση έχει δοθεί στη δημιουργική σύνδεση σχολείου και θεάτρου, τόσο με την ενεργή παρουσία των θεατρολόγων στην εκπαίδευση όσο και μέσα από θεατροπαιδαγωγικές δράσεις που προηγούνται ή έπονται της παρακολούθησης της θεατρικής παράστασης, υλοποιούνται στη σχολική τάξη ή στο θέατρο και σχετίζονται με το περιεχόμενο του έργου και τη συγκεκριμένη παράσταση. Στο πλαίσιο αυτό, ο/η δραματουργός ή η δραματουργική/συγγραφική ομάδα αξιοποιεί διαφορετικές και ποικίλες συμβάσεις διάδρασης και ενεργού συμμετοχής των παιδιών και των εφήβων, τις οποίες και εντάσσει στο θεατρικό έργο. Παράλληλα, το θέατρο από/με και για παιδιά και εφήβους λαμβάνει χώρα τόσο στις παιδικές/εφηβικές σκηνές των θεατρικών οργανισμών και ιδιωτικών θεάτρων, σε πιο εργαστηριακές ή επαγγελματικές δομές, στα μαθητικά/εφηβικά φεστιβάλ και στις «σκηνές» των σχολείων.

Η πολυγραφότατη Κύπρια θεατρική συγγραφέας Βασιλική Φωτίου, η οποία χαρακτηρίζεται δικαιωματικά στην Κύπρο ως «η Μούσα των παιδιών, των εφήβων και των νέων»,^[2] καθώς τα έργα της έχουν ανεβαστεί και αγαπηθεί από χιλιάδες παιδιά και νέους, επιτυγχάνει με το έργο της να συνδυάζει τις παραδοσιακές και σύγχρονες ανάγκες του παιδικού και εφηβικού θεάτρου και αξίζει να μελετηθεί πιο συστηματικά και να διερευνηθεί και στον ελλαδικό χώρο του θεάτρου στην εκπαίδευση.

Η Βασιλική Φωτίου, με γενέτειρά της την Επισκοπή Λεμεσού, έχει διακριθεί^[3] στην παιδική-νεανική λογοτεχνία, κυρίως στο θέατρο. Σπούδασε στην Αθήνα Ελληνική Φιλολογία και εργάστηκε στη Μέση Εκπαίδευση. Τα έργα της έχουν παρασταθεί από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου (ΘΟΚ), την Εταιρεία Θεατρικής Ανάπτυξης Λεμεσού (ΕΘΑΛ), το Θέατρο «Σκάλα», το Θέατρο «Επίγονοι», την Ελεύθερη Σκηνή Πάφου, το Θέατρο «Χ», το ΝΕΘΕΚ, καθώς και από πολλά ερασιτεχνικά σχήματα, ενώ παράλληλα έχουν μεταδοθεί από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Η συγγραφέας κατάφερε να εκδώσει τα περισσότερα από τα έργα της, τα οποία είναι εύκολα προσβάσιμα σε κρατικές, δημοτικές και σχολικές βιβλιοθήκες. Παρουσιάζει ενδιαφέρον η δυναμική παρουσία των θεατρικών της έργων στα σχολεία της Κύπρου, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, και η συχνότητα με την οποία παίζονται από παιδιά και νέους. Έργα της Βασιλικής Φωτίου επιλέγονται διαχρονικά από εκπαιδευτικούς και για τη συμμετοχή των θεατρικών ομάδων των σχολείων στους Παγκύπριους Σχολικούς Αγώνες Θεάτρου.^[4] Συγκεκριμένα, 28 φορές έχουν ανέβει έργα της στο πλαίσιο του συγκεκριμένου θεσμού, από το 1993 έως σήμερα, με κυρίαρχη την παρουσία των διασκευών που έχει κάνει η συγγραφέας στα έργα του Αριστοφάνη, καθώς και των θεατρικών της έργων με θεματικό άξονα την κυπριακή ιστορία, την οικολογία, σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα και κυπριακές ηθογραφίες.

Η Βασιλική Φωτίου έχει κάνει εκδόσεις θεατρικών έργων για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, δύο τόμους με κυπριακές ηθογραφίες, δύο ποιητικές συλλογές, διηγήματα, με θέμα το αθλητικό ιδεώδες, μία συλλογή διηγημάτων για μικρά παιδιά, δύο παραμύθια οικολογικού περιεχομένου και ένα τόμο με σατιρικά-ευθυμογραφικά κείμενα και διαλόγους, με τίτλο Γυαλιά-καρφιά.^[5] Οι εκδόσεις των έργων της συνοψίζονται στις εξής: Ήταν ένα καράβι (τέσσερα θεατρικά έργα, για μεγάλα παιδιά, έκδοση 1993), Στο βασίλειο της μουσικής (οκτώ θεατρικά έργα, για μικρά παιδιά, έκδοση 1994), Νεανικό θέατρο Ι (πέντε θεατρικά έργα, έκδοση 1995), Νεανικό θέατρο ΙΙ (πέντε θεατρικά έργα, έκδοση 1998), Έχουμε καρδιά (μικρές ιστορίες για παιδιά, έκδοση 2001), Αιέν Αριστεύειν (διηγήματα με θέμα τον αθλητισμό, έκδοση 2002, 2007, 2011), Πέντε θεατρικά έργα (εκδ. Επιφανίου 2008), Η πολύτιμη αλυσίδα (εκδ. Επιφανίου 2009), Γυαλιά-καρφιά (ευθυμογραφήματα, χρονογραφήματα, εύθυμοι διάλογοι, εκδ. Άνευ 2010), Θεατρική σχολική βιβλιοθήκη Nεφέλες, Αριστοφάνη (Δάσκαλε που δίδασκες, διασκευή 2010), Ένας αληθινός παράδεισος. Οικολογικό παραμύθι και θεατρικό έργο (εκδ. Επιφανίου, 2010), Ήταν ένα καράβι (εκδ. Εν τύποις 2011), Κυπριακές ηθογραφίες (θεατρικά έργα, εκδ. Επιφανίου), Τέσσερα μονόπρακτα: Ο αιχμάλωτος, Το γράμμα, Το σκιάχτρο, Ο νυχτερινός επισκεπτής (εκδ. Αφή 2013), Σχολικό θέατρο: Νήσος τις έστιν, Οι πέντε νάνοι και το μαγικό λυχνάρι (εκδ. Επιφανίου 2013), Σχολικό θέατρο: Η βασίλισσα της ομορφιάς, Πυρηνικός αφοπλισμός (εκδ. Επιφανίου 2014), Ειρήνη! Ειρήνη! Ειρήνη! (εμπνευσμένο από την κωμωδία Αχαρνείς του Αριστοφάνη), Το δακτυλίδι του Πλούτου και της Αφθονίας, Πλανήτης Χ, Παραμύθι χωρίς όνομα Πηνελόπης Δέλτα: Δραματοποίηση-Διασκευή (εκδ. Επιφανίου 2016), Στο Βασίλειο της Μουσικής, Το όνειρο της Μαριορέτας, Πετά, πετά ο βασιλιάς!, Το μαγικό σακούλι κι ο μαγικός αυλός (εκδ. Επιφανίου 2017), καθώς και τα υπό έκδοση θεατρικά έργα : Άκουσέ με... Σου μιλώ!, Η μάσκα, Τα πουλιά της βροχής (ελάχιστο αφιέρωμα στην «Αγία Σκέπη») και θεατρικά μονόπρακτα: Η πανσέληνος, Οι πέτρες, Ο τοίχος.

Το έργο της Βασιλικής Φωτίου εστιάζει σε θεματικές που αφορούν στη φύση και την οικολογία (Το τραγούδι των γλάρων, Στον πλανήτη Χ, Ένας αληθινός παράδεισος), στην ιστορία, ως προσωπική μνήμη και αφήγηση και ως συλλογική μνήμη και συνείδηση, τονίζοντας καίριες στιγμές της κυπριακής ιστορίας, όπως ο απελευθερωτικός αγώνας 1955-1959 και η τουρκική εισβολή του 1974 (Οι αγνοούμενοι της ελπίδας, Νήσος τις εστίν, Ήταν ένα καράβι), στον αθλητισμό ως ιδανικό για τους νέους, σε προβλήματα και εξαρτήσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής που επηρεάζουν εφήβους και ενήλικες, όπως η μετανάστευση (Νυκτερινός επισκέπτης, Ο άγνωστος), η φτώχεια και ο νεοπλουτισμός, τα ναρκωτικά (Ο καθρέφτης), η μεσογειακή αναιμία/θαλασσαιμία (Όλα θα πάνε καλύτερα), το ΑIDS (Ο εφιάλτης) κ.ά.

Με ιδιαίτερη τόλμη, ευθύτητα και ευαισθησία η Φωτίου θίγει τις συνέπειες του πολέμου, το τυφλωμένο μίσος του ρατσισμού αλλά και την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη και την καλοσύνη, και τα έργα της αποκτούν πανανθρώπινη, διαχρονική και παγκόσμια διάσταση. Ενδεικτικά αναφέρεται το θεατρικό έργο Ο αιχμάλωτος, με πρόσωπα του έργου τον Ανακριτή, την Υπαξιωματικό-Φύλακα και τον Αιχμάλωτο, ο οποίος επισκέπτεται διάφορες χώρες για να συγκεντρώσει υλικό για τη διδακτορική του διατριβή ως φοιτητής Συγκριτικής Αρχαιολογίας και συλλαμβάνεται ως κατάσκοπος σε μια χώρα στην οποία επικρατεί χαώδης κατάσταση λόγω μακροχρόνιων εμφυλίων πολέμων και άλλων δεινών. Θα ζήσει ως αιχμάλωτος δραματικές στιγμές, γνωρίζοντας κατά τη διάρκεια της ομηρίας και της αιχμαλωσίας του και τις δύο όψεις της ανθρώπινης φύσης.^[6] Η συγγραφέας προσθέτει τις εξής οδηγίες για το σκηνικό του έργου: «Eγκαταλελειμμένο παλιό ορυχείο το οποίο έχει διαμορφωθεί ως ανακριτήριο και φυλακή αιχμαλώτων. Ο ένας τοίχος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως οθόνη για προβολή διαφανειών».^[7] Πρόκειται για ένα θεατρικό έργο που μπορεί να διερευνηθεί από θεατρικές ομάδες εφήβων και νέων σε σχέση με τις τωρινές συνέπειες του πολέμου στον τόπο και στη χώρα τους.

Ο αντιπολεμικός και ταυτόχρονα οικολογικός χαρακτήρας πολλών θεατρικών έργων της Φωτίου (ενδεικτικά αναφέρονται: S.T.A.R.T, Πυρηνικός αφοπλισμός) για παιδιά και εφήβους προσφέρεται προς διερεύνηση στο πλαίσιο θεατρικών δράσεων, φεστιβάλ και παραστάσεων, αλλά και στο πλαίσιο της θεατρικής αγωγής, καθώς και των άλλων μαθημάτων του αναλυτικού προγράμματος, για παράδειγμα ως παράλληλα κείμενα στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας ή της Γλώσσας, αλλά και στις θετικές επιστήμες. Όπως αναφέρει ο Άθως Ερωτοκρίτου για το έργο της Φωτίου: «Γενικά, θα συμπληρώναμε, τα έργα της Βασιλικής Φωτίου, όπως κάθε γνήσιο λογοτεχνικό δημιούργημα, χαρακτηρίζει η δημιουργική έκφραση και διέπονται από αισθητικούς κανόνες αλλά παράλληλα έχουν και σημαντικό ρόλο να παίζουν ως μελετήματα».^[8]

Η Φωτίου έχει γράψει επίσης σάτιρες για μικρά και μεγάλα παιδιά, αγγίζοντας θέματα όπως η υπερπροστατευτικότητα των γονιών, η αποξένωση της οικογένειας, το χάσμα γενεών, η καταναλωτική μανία της εποχής κ.λπ. (Γόρδιος δεσμός, Άκουσέ με…σου μιλώ, Ο μαύρος χαρτοφύλακας κ.ά.). Οι κυπριακές ηθογραφίες της συγγραφέως προκαλούν αβίαστα γέλιο, είναι ευφάνταστες και ευχάριστες τόσο στην ανάγνωση όσο και στη θέασή τους. Ένα σημαντικό κομμάτι του συγγραφικού έργου της είναι οι διασκευές και οι σχολικές προσαρμογές σε θεατρικά έργα. Πολλά αριστοφανικά έργα διασκευάστηκαν από τη Φωτίου για ανάγκες παράστασης, στα οποία και διακρίνεται έντονα η αγάπη που έχει στον αρχαίο κωμωδιογράφο. Έχει διασκευάσει το Παραμύθι χωρίς όνομα της Πηνελόπης Δέλτα, στο οποίο πρόσθεσε κάποια στοιχεία της κυπριακής πραγματικότητας και λέξεις αγγλικές που χρησιμοποιούνται πολύ συχνά από τους Κύπριους. Επίσης, δραματοποίησε το παραμύθι του Ευγένιου Τριβιζά Το ποντικάκι που ήθελε να φτάσει τ’ αστέρι αλλά και το γνωστό σε όλους και πολυαγαπημένο παραμύθι του Κάρλο Κολόντι, Πινόκιο.

Με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία διαφοροποιεί τη γλώσσα των έργων της η συγγραφέας στα έργα που απευθύνονται σε μικρά παιδιά, στα έργα για μεγάλα παιδιά και εφήβους (προεφηβείας και κυρίως εφηβείας) και στα έργα για νέους, όπως τα χαρακτηρίζει. Ο λόγος της στα θεατρικά έργα για νέους γίνεται πιο αιχμηρός, μεστός και ρεαλιστικός, ενώ παράλληλα στα έργα της για παιδιά, ακόμη και όταν επιδιώκει την ένωση του φανταστικού κόσμου με τον πραγματικό, διαπραγματεύεται θέματα απτά, ρεαλιστικά που αφορούν το παιδί και τον έφηβο ως ενεργό και ευαισθητοποιημένο άνθρωπο και πολίτη. Απευθύνεται, μέσα από τον θεατρικό λόγο και τη ματιά της, σε έναν θεατή με προσωπικότητα και ευαισθησία, ο οποίος μπορεί με τις αισθήσεις του να συλλάβει το βαθύτερο νόημα των έργων της. Απαιτεί από τον ανήλικο θεατή πιο ενεργητική δράση και πρωτοβουλίες για το προσωπικό και συλλογικό μέλλον του, ενώ παράλληλα δίνει βάρος στις προσωπικές παιδικές και εφηβικές αναζητήσεις και τους προβληματισμούς αυτής της ηλικίας.

Στα θεατρικά έργα που αφορούν στο παιδικό κοινό υπάρχουν ένθετα με πολύ εύστοχους και ευφάνταστους στίχους που μπορούν να μελοποιηθούν και να χρησιμοποιηθούν στο ανέβασμα του εκάστοτε έργου. Οι σκηνοθετικές οδηγίες που προτείνονται από τη συγγραφέα για το σκηνικό, για τη διανομή ρόλων, για τη χρήση των τραγουδιών και των ψηφιακών τεχνολογιών δεν είναι δεσμευτικές. Αφήνουν ελευθερία στον σκηνοθέτη για να τις αξιοποιήσει όπως θέλει. Ωστόσο οι συγκεκριμένες σκηνοθετικές οδηγίες αποτυπώνουν με σαφήνεια τη γνώση και την οικείωση της Φωτίου με το θεάτρο από, με και για παιδιά και εφήβους, και παρέχουν δημιουργικές σκηνικές «λύσεις» τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους σκηνοθέτες που καταπιάνονται με τα έργα της. Επιπροσθέτως, η συγγραφέας προτείνει ιδέες για το μοίρασμα των ρόλων και το πώς μπορεί να παιχτεί το έργο της με βάση τον αριθμό των συμμετεχόντων στην ομάδα, δίνοντας με τον τρόπο αυτό δυνατότητες ανεβάσματος των έργων της από μία ολιγομελή ή πολυπληθή θεατρική ομάδα, επαγγελματική ή σχολική, ή και από μία ολόκληρη τάξη.

Η θεατρική γραφή της Φωτίου είναι ιδιαιτέρως εύρυθμη, μουσική και πάντα αδόμενη για την ηλικία στην οποία απευθύνεται, όπως αναγράφεται στην αρχή του κάθε έργου. Οι διάλογοι διέπονται από ρυθμό, ενώ οι προσθήκες των μονολόγων, δίχως να είναι μακροσκελείς, εντάσσονται πολύ λειτουργικά στη θεατρική δράση. Η Φωτίου γράφει έχοντας κατά νου την ιδιαίτερη ηλικία των παιδιών και των εφήβων τόσο ως αναγνωστών, θεατών και ηθοποιών των έργων της, γεγονός το οποίο κάνει τα θεατρικά της έργα ιδιαιτέρως θελκτικά στο ανέβασμά τους.

Η πολυμορφία, τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη μορφή των θεατρικών έργων της, όπως εντοπίζεται στη θεματολογία και στις τεχνοτροπίες με τις οποίες προσεγγίζει γλωσσικά και παραγλωσσικά στοιχεία για την κάθε ηλικία, αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της συγγραφέως. Ενδεικτικά θα αναφερθούν παραδείγματα από έργα της που εστιάζουν στο ευρύ φάσμα της θεατρικής γραφής της για παιδιά και εφήβους.

Το θεατρικό έργο Το τραγούδι των γλάρων εκδόθηκε το 1995 στον τόμο Νεανικό θέατρο και είναι κατάλληλο για παραστάσεις από μαθητές λυκείου αλλά και από θεατρικές ομάδες ενηλίκων, με οικολογική θεματολογία, αλλά και θίγοντας παράλληλα ζητήματα όπως η απληστία και ο κερδοσκοπισμός. Η βασική ιδέα του έργου στηρίζεται στο πώς μια εταιρεία έβαλε στο μάτι το σπίτι μιας ανάπηρης γυναίκας, το οποίο βρίσκεται σε ένα παρθένο σημείο κοντά στη θάλασσα. Η συγγραφέας δεν δίνει ονόματα στους χαρακτήρες του έργου, επειδή, όπως αναφέρει η ίδια στην έκδοση: «Είναι άνθρωποι κάθε εποχής. Δεν μπορώ όμως να πω και κάθε πατρίδας. Υπάρχουν λαοί που σέβονται το περιβάλλον τους».^[9] Το έργο είναι γραμμένο με αιχμηρή γλώσσα για να προκαλέσει στον θεατή προβληματισμό και ίσως θυμό γι’ αυτά που τεκταίνονται στη σκηνή.

Η συγγραφέας κινείται στην ίδια θεματολογία, αυτήν τη φορά όμως σε ένα θεατρικό έργο για παιδιά των πρώτων τάξεων του δημοτικού, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί για θεατρική παράσταση ή ως παράλληλο κείμενο σε ενότητες που έχουν να κάνουν με την περιβαλλοντική αγωγή: στο έργο Ένας αληθινός παράδεισος, πέντε ζώα προσπαθούν να βρουν καταφύγιο στο δάσος, κυνηγημένα από τη φωτιά και την αποψίλωση από κατασκευαστικές εταιρείες. Το γεγονός ότι οι χαρακτήρες είναι ζώα, καθιστά το έργο πιο τρυφερό και κατάλληλο για μικρά παιδιά, καθώς εύκολα μπορεί να πυροδοτήσει τη φαντασία τους. Ο λόγος που χρησιμοποιεί η Φωτίου εδώ είναι απλός, εύκολα κατανοητός και άμεσος. Η συγγραφέας εξέδωσε αυτό το έργο το 1994 και το αφιέρωσε στο ευρωπαϊκό έτος «Σεβασμός προς το περιβάλλον».

Η σάτιρα Γόρδιος δεσμός αφορά στην ασφυξία που νιώθουν οι έφηβοι από τις κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις. Ο έφηβος κεντρικός ήρωας προσπαθεί να πάρει τη ζωή του στα χέρια του και, τελικά, θα αποδείξει ότι μπορεί να τα καταφέρει. Το συγκεκριμένο έργο ενδείκνυται για παραστάσεις στη μέση εκπαίδευση, ειδικά στο λύκειο, και έχει επιλεγεί πολλές φορές να παρουσιαστεί από σχολεία στο πλαίσιο των Παγκύπριων Σχολικών Αγώνων Θεάτρου. Η θεματολογία, οι καταστάσεις και ο τρόπος γραφής της συγγραφέως είναι κοντά στη ψυχοσύνθεση των εφήβων, οι οποίοι εύκολα μπορούν να ταυτιστούν με τον ήρωα και να δημιουργήσουν μιαν ενδιαφέρουσα παράσταση με αβίαστο χιούμορ αλλά και προβληματισμούς για τους ίδιους και τους θεατές.

Ένα από τα πολύ ενδιαφέροντα έργα της Φωτίου, στο οποίο θίγει το βίωμα της μετανάστευσης, είναι ο Νυκτερινός επισκέπτης. Ένας παράνομος μετανάστης εισβάλλει κατά λάθος στο σπίτι ενός ηλικιωμένου ζευγαριού. Εκεί θα έρθει αντιμέτωπος με την επιφυλακτική και στα όρια του ρατσισμού ανιψιά του ζευγαριού, η οποία εκπροσωπεί τη στάση μιας μεγάλης κοινωνικής ομάδας απέναντι στους μετανάστες. Το ζευγάρι όμως θα αφιερώσει χρόνο για να τον γνωρίσει, να μάθει την ιστορία του και να καταλάβει ότι, τελικά, δεν έχουν ουσιαστικές διαφορές. Θα βρουν σε αυτόν συντροφιά και διέξοδο από τη ρουτίνα τους. Ο μετανάστης θα καταλάβει ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι έτοιμοι να τον κατασπαράξουν ηθικά και κοινωνικά. Το συγκεκριμένο έργο είναι από τα πιο πρόσφατα της Φωτίου και αποτυπώνει την επιρροή της από την έντονη μετανάστευση της εποχής μας. Για μία ακόμα φορά ο λόγος της συγγραφέως έχει προσαρμοστεί απόλυτα με το θέμα της. Είναι ωμός και διαπεραστικός, αλλά καταφέρνει να βρει την ισορροπία, για να μπορέσει να προσεγγιστεί από εφήβους.

Με την ίδια θεματολογία έχει γράψει και το έργο Σε κάποια γειτονιά, αυτήν τη φορά για μικρά παιδιά. Ένα δύσκολο θέμα για μικρές ηλικίες που όμως η συγγραφέας με απλότητα και τρυφερότητα μπόρεσε να υλοποιήσει. Σε αυτό, λοιπόν, τα παιδιά μιας γειτονιάς βλέπουν με επιφυλακτικότητα το «διαφορετικό» παιδί, παρατηρώντας και πιστεύοντας αυτά που λένε οι μεγάλοι για τους ξένους. Η παιδική αθωότητα όμως θα κερδίσει, αφού τα παιδιά αναγνωρίζουν άμεσα την κοινή παιδική τους ταυτότητα, πέρα από οποιαδήποτε φυλετική ή θρησκευτική διαφορά.

Η πρόσφατη ιστορία της Κύπρου δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη τη Βασιλική Φωτίου, αφού έζησε και είδε από κοντά όλα αυτά τα γεγονότα. Έχει συγγράψει έργα με θέμα την εισβολή και την κατοχή της Κύπρου αλλά και τις συνέπειες που είχε ο πόλεμος. Ένα από αυτά τα έργα είναι Το σπίτι που γεννήθηκα. Οι ήρωες εκδιώχθηκαν βίαια από τον τόπο τους και επιστρέφουν, ξένοι πια, εκεί. Κάποιοι άλλοι επέλεξαν να μείνουν στο σπίτι τους υπό τον έλεγχο όμως του κατακτητή. Στα έργα αυτά μπορεί ο τόπος να είναι η Κύπρος, αλλά οι συνέπειες ενός πολέμου είναι παντού και διαχρονικά οι ίδιες. Με συγκινησιακό τρόπο γραφής, σε αυτή την κατηγορία έργων καταφέρνει να δέσει την ιστορική μνήμη με τις εμπειρίες ανθρώπων που δεν ανήκουν απαραίτητα σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.

Χρησιμοποιώντας τη σάτιρα, η Βασιλική Φωτίου έχει γράψει αντιπολεμικά έργα για μεγάλα παιδιά, όπως είναι ο Πυρηνικός αφοπλισμός. Μετατοπίζει το σκηνικό στον Όλυμπο και με ήρωες τους δώδεκα θεούς, χαρακτήρες προσφιλείς προς τη συγγραφέα, αφού συχνά τους εντάσσει στα έργα της διακωμωδώντας τις δυνάμεις τους. Με κεντρικό ήρωα τον θεό του πολέμου, Άρη, σατιρίζει την εποχή μας, τις κυβερνήσεις και τις μεγάλες υπερδυνάμεις, οι οποίες, ενώ διακηρύσσουν ότι θέλουν ειρήνη και δαπανούν χρήματα σε διαφημιστικές καμπάνιες για την επίτευξή της, στην πραγματικότητα κάνουν πολέμους, κατασκευάζουν και αγοράζουν όπλα και η πολεμική βιομηχανία πλουτίζει συνεχώς. Μεταξύ σοβαρού και αστείου, λέγονται οι μεγαλύτερες αλήθειες.

Οι διασκευές της Φωτίου, με χαρακτηριστικές εκείνες των έργων του Αριστοφάνη και του έργου της Πηνελόπης Δέλτα, Παραμύθι χωρίς όνομα, είναι άμεσες, δραματουργικά και σκηνικά ευφυείς και προσιτές για μαθητές όχι μόνο της δευτεροβάθμιας αλλά και της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το έργο Δάσκαλε που δίδασκες είναι διασκευή του αριστοφανικού Νεφέλες και το Ειρήνη! Ειρήνη! Ειρήνη! είναι διασκευή από τους Αχαρνείς. Η δράση σε αυτά τα έργα παραμένει όπως έχει και στα πρωτότυπα, το ίδιο και ο χρόνος, εμπλουτίζονται όμως από τη Φωτίου με σύγχρονες αναφορές αλλά και λέξεις που ανήκουν στην αργκό και οι οποίες είναι οικείες στη γλώσσα των νέων. Εξαρχής η Φωτίου, σαν καθηγήτρια φιλόλογος, χρησιμοποιούσε στην ώρα του μαθήματος τις παραλλαγές του ύφους και της γλώσσας ενός κειμένου, αλλά και τη μέθοδο της δραματοποίησης, για να βοηθήσει το σύνολο των μαθητών να κατανοήσει ένα λογοτεχνικό κείμενο. Αυτά τα στοιχεία τα εντάσσει στις διασκευές της, και αυτά τα έργα επιλέγονται και πάλι από σχολεία για τη συμμετοχή τους στους Παγκύπριους Σχολικούς Αγώνες Θεάτρου (ειδικά το Δάσκαλε που δίδασκες). Η ίδια η συγγραφέας αναφέρει σχετικά: «Το θέατρο έχει μέσα του ζωντάνια. Ο μαθητής παίρνει πολλά πράγματα, και η διαπαιδαγώγηση γίνεται πηγαία και αυθόρμητα. Στην τάξη, όταν δίδασκα αρχαιογνωσία, προτιμούσα, αντί να κάνω διάλεξη στους μαθητές μου, να τους βάζω να υποδύονται ρόλους (Δία, Ήρα, Οδυσσέα και πολλούς άλλους). Ακόμα και ο πιο αδύνατος μαθητής μπορούσε με αυτό τον τρόπο να μάθει. Το θέατρο διδάσκει και ψυχαγωγεί, με την πραγματική σημασία της λέξης, τα παιδιά. [...] Η μεγαλύτερη αναγνώριση είναι η χαρά μου να βλέπω μαθητές μου να γίνονται ηθοποιοί, θεατρικοί συγγραφείς ή απλά θεατές και να αγαπούν το θέατρο επειδή πρώτη φορά γνώρισαν αυτό το είδος τέχνης μ’ εμένα. Αυτή είναι η μεγαλύτερη χαρά μου. Τα βραβεία και οι διάφορες πλακέτες που μου δόθηκαν δεν με συγκινούν. Πολλές φορές στους διαγωνισμούς δεν συμμετέχουν πολλά έργα και καταλήγεις με βραβείο. Δεν μπορώ να εμπιστευτώ τις επιτροπές και τα βραβεία γιατί όλα αυτά είναι τυπικά».^[10]

Το πλούσιο, ενδιαφέρον και πολυμορφικό θεατρικό έργο της Βασιλικής Φωτίου είναι, χωρίς υπερβολή, «Ένας αληθινός παράδεισος» για το δράμα και το θέατρο για παιδιά και νέους, εντός και εκτός του θεάτρου, εντός και εκτός της εκπαίδευσης, σε μια ρεαλιστική συνύπαρξη του θεάτρου με τους μαθητές, προσφέροντας δημιουργικά έδαφος για την ανάπτυξη εμπειριών θεατρικής αγωγής.