Αισίως κλείνει με το άρθρο αυτό ένας χρόνος συνεργασίας με το περιοδικό Χάρτης. Ένας χρόνος με ιστορίες για βιβλία. Επετειακό το άρθρο του μήνα, λοιπόν, γιατί η στήλη θέλει να γιορτάσει κι εγώ να θυμηθώ κάποιες φορές που τα βιβλία μού έχουν σώσει τη ζωή.
Ή την ψυχική μου ηρεμία, όπως στην παρακάτω ιστορία:
Καλοκαίρι στην Πάργα, βρίσκομαι σ’ ένα μπαρ με μια παρέα που μόνο μια κοπέλα γνώριζα καλά. Στην παρέα βρίσκεται και κάποιος πολύ ομιλητικός και ταυτόχρονα ενοχλητικός τύπος, που μου απευθύνει συνεχώς τον λόγο χωρίς πραγματικά να έχουμε κανένα σημείο επικοινωνίας. Ε, κι όταν, με μισή καρδιά, του λέω ότι δουλεύω στο θέατρο και μου απαντάει με το ύφος ανθρώπου που κατάλαβε πολλά από αυτό, «α, θεατρίνα, δηλαδή», αφήνω το κοκτέιλ επιτόπου, φεύγω από το μαγαζί και καταλήγω σε μια έκθεση βιβλίου – ξέρετε, από εκείνες που συνηθίζονται το καλοκαίρι στα τουριστικά μέρη. Ούτε θυμάμαι πόσες ώρες πέρασα εκεί. Πήρα βιβλία ακόμη και για κόσμο που δεν του είχα πάρει δώρο ποτέ. Απ’ όλα, το μόνο που θυμάμαι ήταν η Βενετσιάνικη νύχτα του Alfred de Musset. Βενετσιάνικη, γιατί η Παργινή δεν μου πήγε πολύ καλά...

Ή την υπομονή μου:
Προτείνω επίσημα στα περιοδικά και τις ιστοσελίδες που ζητούν απ’ τους συντάκτες τους ή από συγγραφείς να ετοιμάσουν λίστες με βιβλία για τα Χριστούγεννα, για την παραλία κ.ο.κ, να ετοιμάσουν και μια λίστα για τις ουρές. Βιβλία για την ουρά στο ταχυδρομείο ή για τον λογαριασμό του φυσικού αερίου. Κι ακόμη βιβλία για τα μέσα μεταφοράς. Πρέπει να είναι ολιγοσέλιδα, αλλά να σε «βγάζουν» σε μια μέση αναμονή μιας ώρας, με μεγάλη γραμματοσειρά και περιεχόμενο που είτε σ’ ενδιαφέρει πάρα πολύ, είτε σε κάνει να πιστεύεις ότι ο κόσμος μας μπορεί να γίνει καλύτερος. Εγώ π.χ. πηγαίνω στις ουρές μόνο με Benjamin, Barthes, άντε και Beckett. Περιμένοντας…

Ή έχουν νικήσει τον φόβο μου:
Όταν ταξιδεύω με αεροπλάνο – εντάξει, ψέματα, με κάθε μέσο – κουβαλώ πάντα μαζί μου κάτι για να έχω να διαβάσω. Όχι για να το διαβάσω απαραίτητα, αλλά για να έχω τη δυνατότητα να το κάνω, αν χρειαστεί. Πότε χρειάζεται; Όταν οι αναταράξεις είναι τόσο πολλές και τόσο έντονες που το μυαλό σου δεν μπορεί να ηρεμήσει. Τότε χρειάζομαι ένα βιβλίο. Ή ένα περιοδικό. Ή έστω την ετικέτα από το μπουκαλάκι του νερού…

Ή με έχουν κάνει να νιώσω «σπίτι μου»:
Κάθε φορά που ταξιδεύω και μένω σ’ ένα νέο μέρος – μα δωμάτιο ξενοδοχείου, μα νοικιασμένο σπίτι, μα φιλοξενούμενη – νιώθω συνέχεια έξω απ’ τα νερά μου. Μου παίρνει χρόνο να εγκλιματιστώ, μου παίρνει χρόνο να κοιμηθώ, μου παίρνει χρόνο να διώξω σκέψεις μετάνοιας για πράγμα που (δεν) είπα ή έκανα πριν δέκα χρόνια. Όμως, αν, όπως λέει ο Heiner Müller στο Αίας για παράδειγμα, «πατρίδα είναι όπου πληρώνεις τους λογαριασμούς», εμένα πατρίδα μου είναι τα βιβλία και σαν τα αγαπημένα μου σαλιγκάρια και τις χελώνες τα κουβαλώ μαζί μου. Και τσουπ!, όπου κι αν βρίσκομαι, βρίσκομαι πάντα στη χώρα μου.

Ή με βοηθάνε να γράφω. Και δεν μιλώ εδώ για την αυταπόδεικτη σημασία που έχει το διάβασμα για κάποιον που (θέλει να) γράφει. Μιλάω για γεγονότα. Πηγαίνεις, ας πούμε, μια μέρα στην πλατεία Καρύτση για καφέ κι ανοίγεις το Βιολί του Ρότσιλντ, του Άντον Τσέχοφ. Τ’ αυτί σου, όμως, δεν μπορεί ν’ αντισταθεί και πιάνει τη διπλανή συζήτηση. Κρυμμένη πίσω από το βιβλίο σου και τα μαύρα γυαλιά ακούς ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδας απ’ τη μεταπολίτευση ως σήμερα: για εκατομμύρια που χάθηκαν – κερδήθηκαν – ξαναχάθηκαν, για καζίνο, επιχειρήσεις που πτώχευσαν, μπιμπελό που ξεπουλιούνται σε αντικερί, δώρα κοστούμια, πατσά μετά την τράπουλα, λεφτά απ’ την κυρία Ερμιόνη – τη γυναίκα σου – που στα έδωσε για το σουπερμάρκετ της οικογένειας, για δανεικά, «τη θυμάσαι την γκόμενα του τάδε», για κομπίνες, για «εγώ από εσένα δεν θέλω λεφτά, για σένα το κάνω, να μπεις στη δουλειά». Ένα ζωντανό μονόπρακτο πλάι μου, κάτι από το Τάβλι και το Δάφνες και Πικροδάφνες των Κεχαΐδη και Χαβιαρά. Ο Τσέχωφ τώρα τι ακριβώς έγραφε για τον Ρότσιλντ, θα σας γελάσω…

*Το όνομα της στήλης είναι εμπνευσμένο από τη φράση του David Grossman «τα βιβλία είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο, όπου μπορούν να συνυπάρχουν τα πράγματα και η απώλειά τους».