«Πέστε, επιτέλους, απόψε, κάτι βαθύ, κάτι πλατύ, κάτι μεγάλο» ξεφώνισε μια φορά.
«Της μάνας σου ο κώλος, Στρατέλ΄!»
Ασημάκης Πανσέληνος, Τότε που ζούσαμε

__________

Τις προάλλες του έστειλα την παρακάτω επιστολή:

Αγαπητέ μου Αχιλλέα, σ’ ευχαριστώ για την πρόσκλησή σου να γράψω 3500 λέξεις γύρω από το ουλιπό, με τιμά ως Νίκο αλλά και ως άνθρωπο.
Δυστυχώς δεν τα κατάφερα ν’ ανταποκριθώ στις προσδοκίες μου και λυπάμαι πολύ γι’ αυτό.
Επειδή δεν θέλω να σε εκθέσω στους εργοδότες σου, σου στέλνω ένα πρόχειρο κατιτίς να γεμίσεις τις σελίδες σου, έχει και τίτλο και απόλα, δεν θα καταλάβουν τίποτα, σιγά μην το διαβάσουν, κανείς δεν διαβάζει πια τέτοια πράγματα.
Οπότε δεν με πειράζει να το δημοσιεύσεις, θα χαρώ κιόλας, λένε ότι γνωρίζεις κόσμο με κάτι τέτοια.
Σ’ ευχαριστώ πολύ, να με συγχωρνάς για την ταλαιπωρία,

Νίκος

ΥΓ: Σε παρακαλώ να λάβεις πολύ σοβαρά την τελευταία φράση του κειμένου που ακολουθεί. Δεν είναι παράκληση, είναι εντολή.

Τιναυτορέ;
Ξέρω γω; Κάτι που προσπαθεί ν’ αρχίσει και μετά προσπαθεί να τελειώσει.
Στη Γαλλία δεν έχουμε πετρέλαιο, αλλά έχουμε ιδέες, έλεγε μια (προφανώς γαλλική) διαφήμιση της δεκαετίας του '80. Το ζήτημα τελικά δεν ήταν μόνο να έχεις ιδέες, αλλά να μπορείς και να τις εφαρμόσεις.
Ούτε εγώ έχω πετρέλαιο, έχω όμως κι εγώ ιδέες. Ως εκεί. Δεν κατάφερα να τις εφαρμόσω.
Και αυτή ίσως είναι η ιστορία της αποτυχίας να εξιστορήσω μιαν αποτυχία και μετά άλλης μιας αποτυχίας να εξιστορήσω την ιστορία της αποτυχίας της. Ίσως πάλι όχι. Θα δούμε.
Η αρχική μου ιδέα για ν’ απαντήσω στην πρόκληση του Αχιλλέα Κυριακίδη ήταν ένα μικρό κείμενο, με αρχή, μέση και τελος, κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από προτάσεις που βρίσκονται σε πέντε μυθιστορήματα του βασικού κορμού του έργου του Ρεμόν Κενό,⁽¹⁾ υπακούοντας σε συγκεκριμένους περιορισμούς. Περιέργως, μόνο δύο από τα πέντε έργα της επιλογής μου έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και από διαφορετικές μεταφράστριες,⁽²⁾ και δεν υπήρχε περίπτωση να πέσω στην παγίδα και να γίνω αντικείμενο της χλεύης σου, Αχιλλέα, επιχειρώντας να μεταφράσω τον Μέγα Ουλιπιανό στη μαλλιαρή. (1932, Ταξίδι στην Ελλάδα: «Πάνω στο πλοίο βάλθηκα να μελετάω τα νέα ελληνικά, να συνομιλώ με Έλληνες για τη μάχη ανάμεσα στην catharevousa και την démotique, ανάμεσα στη γλώσσα που προσπαθεί να διαφέρει όσο το δυνατόν λιγότερο από τα αρχαία ελληνικά και στη γλώσσα που μιλιέται στην πραγματική ζωή. […] Τότε είναι […] που μου έγινε ξεκάθαρο ότι η σύγχρονη γαλλική γλώσσα έπρεπε επιτέλους να απαλλαγεί από τις συμβάσεις της γραφής που την περισφίγγουν ακόμα. (…) Μ’ αυτή την ιδέα στο μυαλό άρχισα να γράφω “κατιτίς” που εξελίχθηκε σε μυθιστόρημα το οποίο αργότερα θα έπαιρνε τον τίτλο: Le chiendent».)⁽³⁾ Την ιδέα του να εφαρμόσει τη γαλλική δημοτική στη γαλλική λογοτεχνία ο Κενό την εφάρμοσε με κάθε ευκαιρία στα έργα του, χρησιμοποιώντας το ρυθμό της προφορικής γλώσσας, τις εκφράσεις και τα λάθη της, ώς και τη φωνητική καταγραφή της («τιναυτορέ»), μέχρι που καθιερώθηκε ως το δικό του λογοτεχνικό ύφος.⁽⁴⁾

Όταν αναφέρεσαι στο ΟuLiPo, να με σχωρνάτε, αλλά δεν γίνεται να μην ξεκινήσεις από τον Κενό, ήρεμα το λέω. Πρώτα (και δεν χρειάζεται να αναφέρω δεύτερα), γιατί ο εν λόγω υπήρξε, ως γνωστόν, Σατράπης και Μοναδικός Εκλέκτωρ του Κολεγίου της ’Παταφυσικής. Και, μα το πράσινο καυλί μου, το OuLiPo οφείλει τη δημιουργία του στους υπηρέτες αυτής της εξαιρετικά εκλεκτικής και κατά διαστήματα αποκρυφιστικής λέσχης συνεχιστών της σκέψης του Αλφρέντ Ζαρί, η οποία συνεχίζει το έργο της μέχρι σήμερα.⁽⁵⁾
Καθότι, όπως όλοι γνωρίζουμε, στην Εγκύκλιο αρ, 1 του τότε ονομαζόμενου Σεμιναρίου Πειραματικής Λογοτεχνίας (25 Νοεμβρίου 1960), που περιλαμβάνει τα πρακτικά της πρώτης συνεδρίασης των σεμινιστών,(6) τη λίστα με τα ονόματα και τις διευθύνσεις των ιδρυτικών μελών και ένα ερώτημα («Ποιος ακριβώς είναι ο σκοπός μας;»), αναφέρεται σαφώς ότι το Σεμινάριο θα ενταχθεί στην Ανεπιτροπή των Συνθέσεων (Αccommission des Compositions) του Κολεγίου της ’Παταφυσικής⁽⁷⁾ και ότι καθε σεμινιστής θα λάβει τον τίτλο του datarius, ⁽⁸⁾ με τη διευκρίνιση ότι όλες οι διευκρινίσεις οι σχετικές με τον τίτλο και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτόν θα διευκρινιστούν αργότερα.
Επίσης, δεν χρειάζεται να αναφέρω για άλλη μία φορά το πασίγνωστο γεγονός ότι η πρώτη συλλογή κειμένων του OuLiPo δημοσιεύτηκε στον Φάκελο 17 του Κολεγίου της ’Παταφυσικής, σίγουρα όμως θα πρέπει να αναφέρω έναν από τους λόγους που δικαιολογεί εν μέρει την παρουσία μου σ’ αυτό εδώ το αφιέρωμα (και τον οποίο παραθέτω εδώ κατά παράβασιν των διατάξεων του νόμου 4624/2019, ΦΕΚ 137/Α/29-8-2019 περί της προστασίας των προσωπικών μου δεδομένων). Προσοχή, λοιπόν, μπαίνουμε σε επικίνδυνα νερά:

Γύρω στα 1905, δύο χρόνια πριν από το θάνατό του, ο Ζαρί, με ταλαιπωρημένη την υγεία του, πέφτει στην ανάγκη ενός γιατρού με λογοτεχνικά (δυστυχώς) ενδιαφέροντα, που δεν θα τον αφήσει σε ησυχία μέχρι το τέλος της ζωής του και πολύ μετά απ’ αυτό: πρόκειται για τον «απαισιότατο δόκτορα Σάλτα». Στις 6 Ιουνίου 1906, ο Ζαρί στέλνει μια εμπιστευτική επιστολή στον φίλο και μέντορά του, Φελίξ Φενεόν, όπου αναφέρει ανάμεσα σε άλλα: «Συνεργάστηκα με τον δρα Σάλτα, ο οποίος είναι ένας ανόητος, έχω όλες τις αποδείξεις γι’ αυτό, και ο οποίος, γνωρίζοντας ότι η υγεία μου αντιμετώπιζε έναν μεγάλο κίνδυνο (που έχει ξεπεραστεί πλέον), με πιέζει να τελειώσω την Dragonne για να έχει τη χαρά να δει δημοσιευμένη την Πάπισσα Ιωάννα που έχουμε μεταφράσει μαζί από τα ελληνικά. Αυτός ο Ανατολίτης […] είναι ύπουλος, πεισματάρης, αριβίστας. […] Είστε ο μόνος άνθρωπος στο Παρίσι […] που μπορεί να τον σταματήσει».⁽⁹⁾ Πολλά χρόνια αργότερα, στα 1924, και ο Ρομπέρ Ντεσνός θα αναφερθεί στον γιατρό Σάλτα, σε χειρόγραφη επιστολή του που δημοσιεύεται στο 5ο τεύχος τού La Révolution Surréaliste, αναφερόμενος σε «ένα άθλιο άρθρο ενός κακομοίρη κυρίου Ζαν Σάλτα. Αυτός, ενώ είχε την τιμή να συνεργαστεί με τον Ζαρί, αποδείχθηκε ότι είναι εκείνος από τους φίλους του που τον κατάλαβε λιγότερο».
Το θέμα είναι ότι, ίσως, κάποια από τα χαρακτηριστικά που του αποδίδει ο Ζαρί να βοήθησαν ώστε, παρά τις παρακλήσεις του συγγραφέα, πολλά από τα ανέκδοτα γραπτά του να βρεθούν στα χέρια του Σάλτα, Η Πάπισσα Ιωάννα να εκδοθεί (και να γίνει επιτυχία) και ο «απαισιότατος δόκτωρ» να επιμεληθεί αρκετές επανεκδόσεις ή απόπειρες έκδοσης απάντων του Ιδρυτή της ’Παταφυσικής. Στον κατάλογο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας βρίσκουμε 13 εκδόσεις έργων του Αλφρέντ Ζαρί, όπου αναφέρεται ο Ιωάννης Σάλτας ως προλογιστής ή συμμεταφραστής (για την Πάπισσα Ιωάννα). Στον ίδιο κατάλογο βρίσκουμε και το μοναδικό δικό του σύγγραμμα: Περί των αιμορραγιών μετά την αμυγδαλεκτομή και της θεραπείας των διά του καυτηριασμού (1892).
Με δικαιολογημένη υπερηφάνεια αποκαλύπτω σήμερα ότι ο Ιωάννης Σάλτας ο απαισιότατος είναι αίμα από το αίμα μου και πρώτος ξάδελφος της γιαγιάς μου της Ευρυδίκης. Εκείνος γεννήθηκε στο Αϊβαλί στα 1865 και πέθανε το 1954, μάλλον στη Γαλλία. Εκείνη, η Ευρυδίκη Σάλτα, γεννήθηκε στο Αϊβαλί το 1866. (Δες και οικογενειακό μου δέντρο, βιβλιοθήκη του διαδρόμου, επάνω ράφι.) Και βέβαια, δεν γινόταν αλλιώς, ο θείος Ζαν ήταν πρώτος ξάδελφος και του αδελφού της γιαγιάς, του θείου Δημητρού, δημάρχου Μυτιλήνης και πολλές φορές βουλευτή Λέσβου του Βενιζέλου (του Ελευθερίου), τον οποίον (όπως, μικρός, άκουσα κρυφά να λέγεται σ’ ένα νυκτερινό οικογενειακό συμβούλιο) οι πολιτικοί του αντίπαλοι αποκαλούσαν: Δημητρός αράπαρος, ψεύταρος, κλέφταρος. Κανείς ποτέ στην οικογένεια δεν είχε μιλήσει για τον επιφανή συγγενή μας, δεν γνωρίζω καν αν έπαιξε κάποιο ρόλο στο θάνατο της μεγάλης αδελφής του πατέρα μου κατά τη διάρκεια απλής εγχείρησης (αμυγδαλών;) στο Παρίσι, στα 1915. Έπρεπε να μπω στα αρχεία του Κολεγίου της ’Παταφυσικής πριν από πολλά χρόνια για να ανακαλύψω την ύπαρξή του και να τιμήσω με την πρώτη ευκαιρία τον καλό μου θείο. Περισσότερα δεν διατίθεμαι να πω, και αναλαμβάνω την πλήρη ευθύνη όσων έγραψα. Μά το πράσινο καυλί μου!

«De par ma chandelle verte!» Η περίφημη επίκληση του Υμπύ στο πράσινο καυλί του κατά τη διάρκεια του έργου Υμπύ Τύραννος (14 φορές: 11 στην πρώτη πράξη, 2 στην τρίτη και μία στην πέμπτη) μεταφράστηκε υπέροχα από τον Αχιλλέα Κυριακίδη στον οποίο και κατοχυρώνεται το κοπιράιτ (Υμπύ Τύραννος, Οpera 2003). Chandelle είναι το μεγάλο κερί, η λέξη χρησιμοποιείται σε κάποιες εκφράσεις και ως καντήλι (candela-chandelle), αλλά είναι μάλλον βέβαιο ότι ο Ζαρί προτιμούσε τη, λιγότερο διαδεδομένη, χρήση της λέξης με τη μεταφορική έννοια του ορθωμένου ξερετετί, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που πολλοί (όχι εγώ, βέβαια) χρησιμοποιούν την αρχαιοελληνική λέξη «καυλός»-«καυλί» (κοτσάνι, βλαστός) όταν αναφέρονται σε συγκεκριμένο, μεταβαλλομένου μεγέθους μέρος του ανδρικού σώματος, δικού τους ή αλλοτρίου, ανεξαρτήτως χρώματος. (Πολύ αργότερα, κρυφακούγοντας –πάλι!– μια ενδιαφέρουσα, πολιτισμένη και ελαφρώς ρεμβαστική συζήτηση ωρίμων κυριών, επιστημόνων με βαθιές γνώσεις εθνολογίας, ανατομίας και εκκλησιολογίας, με ενδιαφέρον σημείωσα την παρομοίωση που χρησιμοποιούσαν για να περιγράψουν το (προφανώς) ευμέγεθες μόριο (δεν είναι η κατάλληλη λέξη) παλαιών (πεθαμένων;) συζύγων ή συντρόφων τους, το οποίο ήταν «μεγάλο σαν βουλγάρικο θυμιατό». Από τα κεριά και τα καντήλια στο καυλί του Ζαρί, και από τις χάρες παλαιών συνευρέσεων μέχρι το βουλγάρικο θυμιατό, η μελέτη των σχέσεων ανθρώπινης ανατομίας και Θείας Λειτουργίας ανοίγει ένα σχετικά ανεξερεύνητο πεδίο επιστημονικής έρευνας.
Για να τελειώνουμε με τα εκκλησιαστικά, λίγο πριν από το θάνατό του ο Ζαρί είχε εκφράσει σε επιστολή του την επιθυμία, διάφορα χρονογραφήματα, άρθρα και ανέκδοτα κείμενά του ’παταφυσικής σύλληψης να συγκεντρωθούν και να εκδοθούν σε έναν τόμο με τίτλο (τι άλλο;) La Chandelle verte. Έλα, όμως, που ο θείος και απαισιότατος δόκτωρ Σάλτας (να τος πάλι), ο οποίος ως γνωστόν είχε τσεπώσει μεγάλο μέρος της λογοτεχνικής του κληρονομιάς, αγνοούσε τις τελευταίες επιθυμίες του Ζαρί, με αποτέλεσμα αρκετά από τα κείμενα αυτά είτε να μη δημοσιευτούν είτε να εκδοθούν σε σκόρπιες συλλογές με επιμέλεια και πρόλογο του Σάλτα! Για να μην πολυλογούμε, η συλλογή με τη μορφή που επιθυμούσε ο Ζαρί και με τον τίτλο La Chandelle verte εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1969 με τη φροντίδα και την επιμέλεια του Μορίς Σαγιέ (Maurice Saillet), ενώ το Viridis Candela είναι από το 1950 ο τίτλος της τριμηνιαίας επιθεώρησης που εκδίδει το Κολέγιο της ’Παταφυσικής,⁽¹⁰⁾ κατόπιν προτροπής του Ρεμόν Κενό.

Αποτυχών, όπως λέγαμε και στην αρχή, ως μη δυνάμενος να μεταφράσω ή να βρω μεταφρασμένα τα πέντε μυθιστορήματα του Κενό από τα οποία θα αντλούσα υλικό για την κατασκευή, υπό συγκεκριμένους περιορισμούς, μιας ιστορίας σχεδόν τόσο απλής πλοκής όσο και αυτής των Ασκήσεων ύφους, ώστε να τελειώνω γρήγορα, με δυο λόγια να κοροϊδέψω τον κόσμο, συνέλαβα μια δεύτερη ιδέα, ένα πλανμπί για να μιλήσουμε την αλαβάνεια διάλεκτο, μια ιδέα ασυγκρίτως καλύτερη: να επιχειρήσω την ίδια επιχείρηση αντλώντας αυτή τη φορά υλικό από τα πεζά λογοτεχνικά κείμενα της πράσινης περιόδου (2013-2021) του Πρέσβη του OuLiPo στην Ελλάδα, κυρίου Αχιλλέα Κυριακιδη.⁽¹¹⁾
Ο τίτλος είχε επιβληθεί από μόνος του κι εμφανίστηκε μπροστά μου όπως ο Σταυρός με το Εν Τούτω Νίκα στον Μέγα Κωνσταντίνο. Ήταν ταυτόχρονα η κατάληξη μιας άσκησης ομοφωνίας του ΟuLiPo και ένας φόρος τιμής στους αδικημένους ανέκδοτους ποιητές του στιγμομέτρου, τους υλατζήδες των (αθλητικών κυρίως) εφημερίδων: όπως ο Ζορζ Περέκ συνεισέβαλε στην άσκηση ομοφωνίας πάνω στο όνομα της Μονσεράτ Καμπαγιέ, παραθέτοντας την αναφώνηση απελπισίας του Ζισκάρ Ντ’ Εστέν όταν είδε τον πρωθυπουργό του να χασμουριέται (“Μon Chirac a baillé”), όπως ο θαυμαστός αρχισυντάκτης ύλης της Ελευθεροτυπίας, συντετριμμένος από το θάνατο της Λιζ Τέιλορ τιτλοφόρησε πηχυαίως: «Κλαίω Πάτρα!», έτσι κι εγώ, μόλις συμπληρώθηκε η 24η ώρα ενός Σαββάτου, αναφώνησα: «Αχ! Κυριακή ήδη!».

Τελικά, μπορεί να έχεις ιδέες, αλλά καλύτερα να έχεις πετρέλαιο.

Μπορεί πριν από χρόνια ο Γιάννης Ευσταθιάδης να κατόρθωσε να φτιάξει σενάριο χρησιμοποιώντας φράσεις και εικόνες από ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου,⁽¹²⁾ όμως το να φτιάξεις την απλούστερη ιστορία με δάνεια από λογοτεχνικά κείμενα του Αχ! Κυριακίδη αποδείχθηκε ότι δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση, ιδίως όταν δεν είσαι ο Γιάννης Ευσταθιάδης.
Μέσα στον περιορισμένο για ένα τέτοιο εγχείρημα χρόνο που είχα στη διάθεσή μου βούτηξα στα κείμενα προσπαθώντας να αλιεύσω φράσεις από διαφορετικά διηγήματα ή νουβέλες που να δένουν η μία με την άλλη και να συνθέτουν μιαν απλή ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Γρήγορα συνειδητοποίησα τη μεγάλη δυσκολία του εγχειρήματος, καθώς σκόνταψα πάνω σ’ ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιπέτειας του Κυριακίδη στη γραφή: ως ουλιπιανός, διαρκώς αναζητεί, ουδέποτε κατασταλάζει, αναδιατάσσει συνέχεια το κουβάρι των φράσεων, βρίσκει κάθε φορά νέες μορφές μέσα από το ίδιο υλικό, παίζει με τα κείμενα τα δικά του και των άλλων, εξελίσσοντάς τα ή παρασέρνοντάς τα σε άλλες ατραπούς. Όχι ότι δεν έχει σταθερές ο Κυριακίδης, κάθε άλλο· έχει πολλές και διαφορετικές. Αλλά η εμμονή του είναι αυτή η αναζήτηση πάνω στη φόρμα, το παιχνίδι με το ύφος, τις λέξεις, τα κείμενα των αγαπημένων του συγγραφέων που και αυτοί το ίδιο παιχνίδι έπαιξαν, ένα σκίτσο του Έσερ πάνω στη γραφή, εκεί έχει χωθεί ο Κυριακίδης, το σχεδιάζει αενάως και σχεδιάζεται μέσα σ΄ αυτό. «Ένας άνθρωπος που έρχεται συνεχώς από παντού» έγραφε ο τίτλος μιας συνέντευξής του⁽¹³⁾ – ωραίος, εύστοχος τίτλος!⁽¹⁴⁾ Οπότε, μα το πράσινο καυλί μου © ah!kyriakidis, πώς να βάλεις σε σειρά τα κομμάτια πολλών διαφορετικών παζλ, γραμμένα σε πρώτο, δεύτερο και τρίτο πρόσωπο, με αφηγητή άνδρα και γυναίκα, σε χρόνους διαφορετικούς και διαφορετικές εποχές, με πρωταγωνιστές υπαρκτούς και ανύπαρκτους, με επισκέψεις σε άλλα κείμενα και ύφος που διαρκώς μεταβάλλεται γιατί αυτή η περιπέτεια είναι μια συνεχής, αδιάκοπη αναζήτηση, μια οικειοθελής περιπλάνηση μέσα στο λαβύρινθο της γραφής; «Ουλιπιανοί: ποντικοί που θέλουν να κατασκευάσουν το λαβύρινθο από τον οποίο σχεδιάζουν να βγουν». ⁽¹⁵⁾

Πάει κι αυτή η απόπειρα, λοιπόν, διαγράφεται.

Για να διορθώσω κάπως τα πράγματα, επιχείρησα να εφαρμόσω τη λεσκιριανή μέθοδο S+7, ας την πουμε ΟΥ+7, η οποία, σύμφωνα με τον εμπνευστή της, συνιδρυτή, αντιβασιλέα και πρύτανη του ΟuLiPo, Jean Lescure (Ζαν Λεσκίρ), συνίσταται στην αντικατάσταση κάθε ουσιαστικού ενός κειμένου με το 7ο ουσιαστικό που το ακολουθεί σε ένα δεδομένο λεξικό, μέθοδο που μπορεί να αποκαλύψει την κρυμμένη δυναμική ενός κειμένου, μπορεί και όχι.
Σε ένα από τα λίγα κείμενά του που διασώζονται, ο Νίκος Αμανίτης ο νεότερος μάλλον σωστά αναφέρει ότι «λόγω του πλούτου της ελληνικής γλώσσας, είναι καλύτερα, ή ο αριθμός (των ουσιαστικών που μεσολαβούν) να είναι αρκετά μεγάλος, ή το λεξικό να μην είναι πολύ πλούσιο, ώστε η έννοια της λέξης (που αντικαθιστά) να μην είναι εννοιολογικά συγγενική της πρώτης».⁽¹⁶⁾
Ως πρεσβύτερος, προτίμησα να μείνω πιστός στην αρχική φόρμουλα ΟΥ+7 (που μπορεί να είναι και + ή - οποιοσδήποτε άλλος αριθμός) και επέλεξα να δοκιμάσω τη δυναμική της πρώτης παραγράφου του θ (Επιστροφές) από το ΄Ελγκαρ (Πατάκης 2021) και τις αντοχές του Λεξικού της Κοινής Νεοελληνικής (Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 2017):

Το αρχικό κείμενο:

Έστρωσε το κρεβάτι της, έπλυνε τα πιάτα, σφουγγάρισε την κουζίνα, πέταξε απ’ το ψυγείο όσα τρόφιμα έγραφαν απειλητική ημερομηνία λήξεως, έφερε μέσα τα απλωμένα ρούχα, ξεσκόνισε το καθιστικό, έκανε μπάνιο κι έφτιαξε τη βαλίτσα της: κυρίως καλοκαιρινά, αλλά και μια-δυο ζακέτες για τις βραδινές ψύχρες. Ύστερα κάθισε στην καπιτονέ μπερζέρα δίπλα στο τηλέφωνο και περίμενε να την ειδοποιήσουν ότι το ταξί είχε φτάσει.

Το ΟΥ+7 κείμενο, από το οποίο καθένας μπορεί να βγάλει ποικίλα και χρήσιμα συμπεράσματα:

Έστρωσε την κρεμάλα της, έπλυνε τους πίδακες, σφουγγάρισε την κουκέτα, πέταξε απ’ την ψυχανάλυση όσους τροφοσυλλέκτες έγραφαν απειλητική ημιανάταση λησταρχείου, έφερε μέσα τους απλωμένους ρόχθους, ξεσκόνισε την καθολίκευση, έκανε μπαντάνα κι έφτιαξε τη βαλλιστική της: κυρίως καλοκαιρινά, αλλά και ένα-δυο ζάλα για τους βραδινούς ψωλαράδες. Ύστερα κάθισε στην καπιτονέ μπερζέρα δίπλα στον τηρητή και περίμενε να την ειδοποιήσουν ότι ο ταξιδιώτης ειχε φτάσει».

(Το λεξικό δεν έχει «μπερζέρα».)

Ο πατέρας μου είχε παραγγείλει σε εκλεκτό επιπλοποιό μια μπερζέρα (αργοκαταστρέφεται τώρα μέσα στην υγρασία ενός μουχλιαμένου υπογείου της Καλαμάτας όπου την παράχωσαν ορκισμένοι εχθροί της λογοτεχνίας) και με θυμάμαι αναπαυτικά καθισμένον επάνω της να διαβάζω ένα υπέροχο μυθιστόρημα του Χάρι Μάθιους, όπου τα πάντα παίρνουν το τελικό τους νόημα όταν, ανυποψίαστος, δυόμιση σελίδες πριν από το τέλος, πέφτεις πάνω σε μια απλή φράση, και αυθόρμητα τη συνδυάζεις με τον τίτλο του βιβλίου: Το ναυάγιο του Σταδίου Όντραντεκ. Πουθενά, στις προηγουμενες 332 απο τις 335 σελίδες της αφήγησης, μεταφρασμένης στα γαλλικά από τον Ζορζ Περέκ (Hachette, 1981) δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά ούτε του Σταδίου ούτε του καφκικού Όντραντεκ. Από εκείνη τη στιγμή, όμως, ο τρόπος που παρακολουθούσες την αφήγηση ανατρέπεται εντελώς, και οι δύο τελευταίες σελίδες που διαφορετικά θα ήταν απλώς ένα καλογραμμένο happy end, γίνονται μια συγκλονιστική θεώρηση του πεπρωμένου, το οποίο, ως γνωστόν, φυγείν αδύνατον.

Οπότε, μη διαβάζετε ποτέ απροστάτευτοι και να ’στε πολύ προσεκτικοί όταν γυρίζετε σελίδα. Τα κείμενα έχουν τη δική τους δυναμική, κρύβουν θησαυρούς ή άνθρακες, οδηγούνται από συνειρμούς και συμπτώσεις, έχουν πολλές αναγνώσεις και μπορεί να σε εξαπατήσουν και να σε παρασύρουν σε μέρη που δεν μπορείς ή δεν θέλεις να φανταστείς. Ό,τι και να τους κάνεις, αυτά παραμένουν ατίθασα, ελευθερώνονται μόλις πατήσουν στο χαρτί, κι ας λέει μετά ο συγγραφέας τους ό,τι θέλει.

Γι’ αυτό και επαναλαμβάνομαι: Παρακαλώ, το παρόν να μη δημοσιευτεί. Ευχαριστώ.

(1) Με χρονολογική σειρά: Le Chiendent, Loin de Rueil, Pierrot mon ami, Le Dimanche de la vie, Les Fleurs bleues.

(2) Les Fleurs bleues, και Loin de Rueil. Αυτό το τελευταίο μεταφράστηκε δύο φορές (1988, εκδόσεις Αστάρτη, και 1992, εκδόσεις Αιγόκερως), και μάλιστα με δύο διαφορετικούς τίτλους, κανένας από τους οποίους δεν είχε σχέση με τον αρχικό: Το δέρμα των ονείρων (κενοϊκής έμπνευσης, ειναλήθεια) το πρώτο, Όνειρο και φυγή το δεύτερο. Κάθε ουλιπιανός θα πρέπει να χειροκροτήσει αυτές τις δύο εκδοτικές απόπειρες που θα μπορούσε να ενταχθούν σε μιαν άσκηση ύφους για τίτλο (ιατρικός/δερματολογικός, φροϊδικός/ταξιδιωτικός κ.λπ). Περισσότερα για τίτλους, στη συγκλονιστική ομιλία του Αχ!Κυριακίδη στο Αμφιθέατρο του Γαλλικού Ινστιτούτου (24.10.1991 – κυβέρνησις Κωνσταντίνου Μητσοτάκη). όπως μεταφέρθηκε στο Παίζουμε λογοτεχνία; Το ΟuLiPo και η σοβαρότητα του παιχνιδιού (Οpera 2016, σ. 30).

(3) Raymond Queneau, Batons, chiffres et lettres (Gallimard 1965 σσ. 13-14). Στη συλλογή άρθρων του με τίτλο Le Voyage en Grece κάνει κάποιες διορθώσεις στο κείμενο : Μόνο τον Τεριάντ συνάντησε στο πλοίο (Πατρίς ΙΙ) που τον ήξερε από το Deux Magots, δεν μιλησε με κανέναν άλλο παρά μόνο στην Αθήνα με τον Εμπειρίκο, τον Ουράνη, τον Κατσίμπαλη, τον Νικόλαο Κάλα και τον Δημαρά [Raymond Queneau, Le Voyage en Grèce (Gallimard 1973, σ. 219)].

(4) Μαμακούκα-Κουκουβίνου, Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει...: Τα (εκ)φραστικά «λάθη» του Πάντα καλά του Παύλου Μάτεσι ως απόηχος των γλωσσικών επιλογών του Ρεμόν Κενώ (Σύγκριση, τχ. 18, σσ. 84-104).

( 5) http://collège-de-pataphysique... class="f-smaller">

(6) Η ιστορική αυτή συνεδρίαση είχε λάβει χώρα την προηγούμενη ημέρα, 24 Νοεμβρίου 1961, στην προσωρινή έδρα του σεμιναρίου, το υπόγειο του εστιατορίου Le Vrai Gascon, 82 rue du Bac (6-1).

(7) Μάλιστα, στις 4 Ιουλιου 1966, το OuLiPo προήχθη σε Συν-Επιτροπή του Κολεγίου της ’Παταφυσικής, ενώ, στις 2 Σεπτεμβρίου 1973, Υπο-Επιτροπή του Κολεγίου ονομάστηκε και το OuLiPoPo [Ouvroir de Littérature Policière Potentielle (Εργαστήρι Δυνητικής Αστυνομικής Λογοτεχνίας)], αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

(8) Στα εκκλησιαστικά λατινικά: μέλος της dataria, υπηρεσίας του Βατικανού που έκανε εξυπηρετήσεις στο όνομα του Πάπα κατόπιν δεούσης ερεύνης, σχετικής με την αιτούμενη εξυπηρέτηση (την υπηρεσία κατήργησε ο Πάπας Παύλος VI το 1973).

(9) La Chandelle verte (Livre de Poche 1969, σ. 25).

(10) Πιο πρόσφατο τεύχος: 15 Ιουνίου 2022, με θέμα: Λίστες.

(11) 360, Μουσική και άλλα πεζά, Τεχνητές αναπνοές, Σώμα, Το Μουσείο των Τύψεων, Έλγκαρ.

(12) Η άλλη γη: Ένα σενάριο για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο και την τελευταία, ημιτελή ταινία του Η άλλη θάλασσα [Μελάνι 2022 (πρώτη δημοσίευση: Το Δέντρο, τχ. 187-188, Μάιος 2012).

(13) https://popaganda.gr/art/o-achilleas-kiriakidis-enas-anthropos-pou-erchete-sinechos-apo-pantou/

(14) Εγώ τον είχα βάλει! Ακολουθεί emoji: κίτρινο κεφαλάκι γερτό, γελάει μέχρι δακρύων, δύο σταγόνες πετάγονται εκατέρωθεν.

(15) Πρακτικά της συνεδρίασης της 5.4.1961, όπως αναφέρονται στο: OuLiPo, La littérature potentielle (Idées/Gallimard 1973, σ. 36). Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η ημερομηνία της συνεδρίασης που αναφέρεται στη συγκεκριμένη έκδοση είναι λανθασμένη. Για ποιο λόγο άραγε; Ο αναγνώστης γνωρίζει καλά ότι αυτή η συνεδρίαση έγινε στις 17.4.1961, στο εστιατόριο Laborderie, 40 rue de l’Université (σήμερα café-bistrot Le buisson d’Argent) -(1) και όχι στις 5 Απριλίου. [Εγκύκλιος Νο. 6, Πρακτικά της συνεδρίασης της Δευτέρας 17 Απριλίου 1961, στο: Jacques Bens, ΟuLiPo 1960-1963 (Christian Bourgois 1980)].

(16) «Oulipo – Tο Eργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας» (Η λέξη, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1987, σ. 1032).

_{^{(6-1) Τη δεκαετία του 1980, το εν λόγω ίδρυμα μετονομάστηκε σε Café Le Florès – Service Continue, ονομασία που διατηρεί μέχρι σήμερα.}}

_{^{(14-1) Εξαιρετική απόδειξη της αθανασίας του oυλιπιαnού πνεύματος που στοιχειώνει ακόμη τους τοίχους του ισογείου της γωνίας Rue de l’Université και Rue du Bac, το ονομα του café: το “Le Buisson d’Argent” είναι ένα (μέτριο) αποτέλεσμα άσκησης ομοφωνίας πάνω στο “Buisson Ardent” (Καιoμένη βάτος).}}

1. Στην 11η παράγραφο αναφέρεται κάποιος Ιωάννης Σάλτας, γεννημένος το 1865 στο Αϊβαλί. Πρόκειται περί λάθους: το σωστό είναι Λεωνίδας Ραπίτης, γεννημένος το 1906 στη Μυτιλήνη. Έλεος κάπου!

2. Το παρόραμα Νο. 1 δεν ισχύει. Να μη ληφθεί υπ’ όψιν.