Στη μνήμη της Βάσως Πέννα

Κάπου στα τέλη της δεκαετίας του ’70 βρέθηκα με τον συνάδελφο και φίλο Μπάμπη Πέννα και τη γυναίκα του Βάσω –εξαίρετη και αυτή βυζαντινολόγο, που χάσαμε τον περασμένο Μάιο– στο γραφείο της τότε προϊσταμένης της ΙΣΤ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Και ενώ τα λέγαμε περί ανέμων και υδάτων, ξαφνικά ακούστηκε από τον διάδρομο ένας ορυμαγδός ανθρώπων που προχωρούσαν λέγοντας ότι τους περιμένει η προϊσταμένη, και ένας φύλακας που απελπισμένος προσπαθούσε να τους σταματήσει για να την ενημερώσει προηγουμένως. Ανοίγει με πάταγο η πόρτα και μπαίνει η αείμνηστη Άλκη Νέστορος και κατόπιν –αρχίζει ο χορός των αειμνήστων– ο Τσαρούχης, ο Λουί Αραγκόν, ο μόδιστρος Αμπραχαμιάν που πέθανε αργότερα στη Νέα Υόρκη, αλλά και ένας εκπάγλου καλλονής με υπόλευκο κοστούμι και μπορσαλίνο –Πέρσης ποιητής, όπως μάθαμε εκ των υστέρων από το Εντευκτήριο του Κορδομενίδη–, και ένας δημοσιογράφος που απελπισμένα προσπαθούσε να πάρει συνέντευξη από τον Πέρση ποιητή για τον Αραγκόν που καθόταν ατάραχος. Ήταν τότε που, με αφορμή άλλη έκθεση, θα γινόταν έκθεση πινάκων του Τσαρούχη, αλλά και αντιγράφων αγαλμάτων αττικών κ.λπ. του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων.
Τελείως αμήχανος, βρέθηκα να είμαι δίπλα στον Τσαρούχη, ο οποίος, μουρμουρίζοντας και χωρίς να με κοιτάζει, άρχισε να λέει: «Παλιά τους υπαλλήλους τούς αναγνωρίζαμε από τη γραβάτα και τα σκούρα κουστούμια, τώρα…». Πράγματι, φορούσα ένα μολυβί μοντγκόμερι που μου είχε στείλει από την Αγγλία η φίλη μου Φανή Τσιγκάκου του Μουσείου Μπενάκη, και εγώ με τη σειρά μου της είχα στείλει έναν τσεβρέ από τη Θράκη.
Και ενώ όλα πήγαιναν ωραία και καλά, και εγώ έλεγα στον Μπάμπη «τσίμπα με», ξαφνικά, χωρίς να χτυπήσει την πόρτα, μπαίνει μέσα ο φύλακας και μου λέει –είχε το θάρρος σ’ εμένα– έντρομος στο αυτί: «Κύριε Γραμμένε, ξεαμπαλάρισαν ένα τεράστιο άγαλμα με έναν άντρα ξεβράκωτο και κάτι πίνακες με άντρες γυμνούς. Ο Χριστός και η Παναγία…». Ήταν ο Ποσειδών του Αρτεμισίου και οι πίνακες με τις εποχές του Τσαρούχη. Ο φύλακας, έμαθα αργότερα, έκανε τον ιεροκήρυκα και τον ψάλτη όταν είχε καιρό.
Τελείωσε η συνέντευξη. Ο Αραγκόν θα συναντούσε τον Ρίτσο για τη συγκέντρωση του ΚΚΕ στην Αριστοτέλους και εμείς πήγαμε στο Γαλλικό Ινστιτούτο να δούμε ένα ντοκιμαντέρ με τη ζωή του Τσαρούχη στο Παρίσι. Του Βερνίκου νομίζω. Πήρε το μάτι μου και τον Ανδρόνικο.

Το βράδυ που γύρισα στο σπίτι ξαναδιάβασα Τα μάτια της Έλσας.

(Σεπτέμβριος 2018)