Κατά τις 18/19 Αυγούστου ο Χάρης έστειλε στο messenger δύο φωτογραφίες του από δωμάτιο κλινικής και έγραφε ότι κάνει χημειοθεραπείες για καρκίνο στομάχου και ότι («χα, χα»!) θα τον νικήσει. Την επόμενη μέρα έστειλε τους στίχους από το σπαρακτικό ρεμπέτικο «Γλυκοχαράζει κι ο ντουνιάς…» —θυμήθηκα ότι το έλεγε ο Απόστολος Χατζηχρήστος— και το link για να το ακούσω στο you tube και δυο ώρες αργότερα ζητούσε συγγνώμη αν με/μας στεναχώρησε —«στιγμή απελπισίας» έγραφε—και εγώ, αμέσως μετά, του απάντησα «μη φοβάσαι».
Τουλάχιστο σκεφτόμουν ότι αυτή τη φορά είδα το messenger και όχι όπως τότε με τη Μάκα… (βλ. Χάρτης 23). Δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι η κατάστασή του είναι σοβαρή. Χθες, πάλι από το fb έμαθα τα νέα.

Θα περιοριστώ πρώτα σε κάτι αμυδρές, πολύ παλιές, αναμνήσεις, δηλαδή στην …προ και ύστερα στην μετά του fb εποχή. Τότε ο Χάρης, δηλαδή στη δεκαετία του ΄70, ήταν πάνχοντρος, χόρευε όμως με περίσσια χάρη το «είμαι τσίφτης γάτος, γάτος μουστακάτος» και μου θύμιζε έντονα εκείνον τον κακό που κυνηγάει τον Τσάπλιν. Ήταν τόσο χοντρός και βαρύς που, μια μέρα, πηγαίνοντας για Ξάνθη, έμεινε για λίγο να ξεκουραστεί στο τότε σπίτι μου στη Καβάλα, στην οδό Ομονοίας, απέναντι από τον Άγιο Παύλο· τον έβαλα να καθίσει σε μία πάνινη πολυθρόνα και, σε λίγο, άρχισε να ακούγεται εκείνος ο ανατριχιαστικός και βασανιστικά αργός ήχος από χασέ που σχίζεται. Συνέχισε για Ξάνθη όπου είχε ανοίξει βιβλιοπωλείο. Είχε τότε και ένα δύο σκυλιά Δαλματίας.
Από εκείνη την εποχή είχα κρατήσει μερικά τεύχη του Κώδικα —πρωτοποριακού διεθνούς περιοδικού για την σημειολογία που εξέδιδε— και του Ausblicke που εξέδιδε το Ινστιτούτο Goethe και στο οποίο ήταν συνεργάτης. (Τα τεύχη και αυτού του περιοδικού είχε συγκεντρώσει ο αείμνηστος Γιάννης Καζάζης και οι συνεργάτες του στον ιστότοπο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας.)
Το έκλεισε το μαγαζί στην Ξάνθη, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και, πριν κατεβεί οριστικά στην Αθήνα, άλλαξε δυο-τρία σπίτια . Το τελευταίο του ήταν από την άλλη μεριά των Λουτρών Ολύμπια που τότε ήδη είχε γίνει πολυώροφο ξενοδοχείο αλλά, στο παρελθόν, όπως του εξήγησα, ήταν μονόροφο και πήγαινε ο κόσμος εκεί για ιαματικά λουτρά. Το νερό μάλλον θα το έφερναν με βυτιοφόρα από τον Λαγκαδά. Μικρός σκεφτόμουν μήπως ερχόταν απευθείας από τον Άγιο Δημήτριο τον μυροβλήτη… Είχε πάει και ο μπαμπάς μου, είπα του Χάρη, μια δυο φορές, γιατί του πονούσε το δεξί χέρι απ΄ το καλέμι της χαρακτικής και, όταν γύριζε, μύριζε εκείνο το φτηνό σαπούνι των λαϊκών λουτρών. Τότε ο Χάρης κάπνιζε συνέχεια εκείνα τα άφιλτρα Κιρέτσιλερ της πατρίδας του. Εκείνα τα αρωματικά. Βιβλία και χαρτούρα ήταν σε στίβες στο πάτωμα.
Μετά τον έχασα. Με το που κατέβηκε στην Αθήνα, μάθαινα, έκανε δίαιτα και αδυνάτισε πολύ, έγινε αγνώριστος, και κήρυττε με πάθος την υγιεινή ζωή.

Αυτά από την προ του fb εποχή. Τι έμαθα για τον Χάρη από τις αναρτήσεις του —πολλές και επίμονες— από την fb εποχή:

Ότι είχε μάθει και γερμανικά και είχε πάει για σπουδές στο Άαχεν.

Ότι διάβαζε πολύ φιλοσοφία και άκουγε με πάθος κλασική μουσική.

Ότι διέθετε μεγάλο αρχείο για τα πάντα, ιδιαίτερα βέβαια για τα της νεότερης ελληνικής ζωγραφικής, και μεγάλη βιβλιοθήκη.

Ότι είχε αρχίσει μία διατριβή για το έργο του Σπύρου Βασιλείου που δεν τελείωσε ποτέ.

Ότι αναθεωρούσε ή αποκήρυσσε τις παλιές εκείνες ιδεολογίες, ήταν πλέον γι΄αυτόν mea culpa και, όσο περνούσε ο καιρός, γινόταν κάπως συντηρητικός.

Ότι ήξερε όλον —στην κυριολεξία— τον καλλιτεχνικό κόσμο της Αθήνας και όχι μόνο, και ότι διατηρούσε φιλικές σχέσεις και είχε φωτογραφηθεί με τους πάντες.

Ότι περπατούσε πολύ για λόγους υγείας αλλά και έβλεπε πολύ σινεμά.

Ότι αγαπούσε πολύ τα δίκυκλα και θυμόταν με αγαλλίαση τις Φλορέτες και τα Ζούνταπ της εφηβικής του ζωής. Μυθικά σύμβολα γι’ αυτόν, φελινικά θα έλεγα.

Ότι εξακολουθούσε να είναι μηχανόβιος.

Ότι ο βιοπορισμός του ήταν η δημοσιογραφία. Αρθρογραφούσε κυρίως στα Νέα παρουσιάζοντας το έργο καταξιωμένων και μη ζωγράφων, αλλά και διάφορα, όχι αποκλειστικά καλλιτεχνικά, θέματα.

Θα έπρεπε κάποτε τα κείμενα αυτά, ή έστω μια πλούσια επιλογή τους, να εκδοθούν. Σίγουρα θα είναι μια ανεκτίμητη πηγή για την εξέλιξη των εικαστικών στην Ελλάδα και διεθνώς στις τελευταίες δεκαετίες. Και θα πρέπει να γίνει σωστή διαχείριση του αρχείου του.

Οκτώβριος 2022