Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής ήταν ο πρώτος πρεσβευτής της Ελλάδας στις ΗΠΑ (1867)·είχε δεχτεί αυτόν τον διορισμό με μεγάλη δυσφορία, γιατί κυρίως φοβόταν να διασχίσει τον Ατλαντικό, δηλαδή το ταξίδι. Δεν έμεινε πολύ όμως εκεί και με μεγάλη χαρά διέσχισε τον Ατλαντικό πίσω στην Ευρώπη. Πριν επιστρέψει στην Ελλάδα, είχε φροντίσει να διοριστεί αντικαταστάτης του ο γιος του Κλέων. Η κύρια αποστολή του ήταν να αναθερμάνει τα φιλελληνικά αισθήματα της μακρινής δημοκρατίας. Κατά την ελληνική επανάσταση το φιλελληνικό κίνημα στις ΗΠΑ ήταν τόσο έντονο, ώστε να ονομαστεί “Greek fever”. Ο ελληνικός πυρετός μάλιστα ήταν τόσος ώστε μια πόλη στην πολιτεία του Μίσιγκαν να ονομαστεί Υψηλάντη, προς τιμή του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Αλλά πλέον αυτά τα φιλελληνικά αισθήματα, από τις παραμονές του Κριμαϊκού πολέμου, είχαν μετατραπεί σε παγερή αδιαφορία. Στην Ελλάδα επικρατούσε η Μεγάλη Ιδέα και χρειάζονταν όσο το δυνατόν περισσότερους συμμάχους και όπλα για να πραγματοποιηθεί. Αυτή ήταν κυρίως η αποστολή του Ραγκαβή, να βρει και να προμηθευτεί φτηνά όπλα, κυρίως πλοία. Στην Αμερική μόλις είχε τελειώσει ο εμφύλιος πόλεμος, (1861-1865) μεταξύ Βορείων και Νοτίων Πολιτειών, με σκοπό να απελευθερωθούν οι μαύροι σκλάβοι και να καταργηθεί η δουλεία· είχε αφήσει μεγάλα τραύματα στην κοινωνία που σχεδόν ακόμα δεν είχαν επουλωθεί, αλλά και πολλά αχρησιμοποίητα όπλα. Μάλιστα διάφοροι επιτήδειοι μεσάζοντες προσπάθησαν να του πουλήσουν δύο φρεγάτες (μηνύτορες) που σάπιζαν σε νεώρια. Ο Ραγκαβής που είδε το μάταιο των προσπαθειών του χρησιμοποίησε τον χρόνο του περιοδεύοντας σε διάφορα μέρη των ΗΠΑ, είχε μάλιστα ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον να επισκέπτεται εκκλησίες διαφορετικών δογμάτων και να καταγράφει τις εντυπώσεις του. Τις κατέγραφε στα ημερολόγιά του που αργότερα τις επιμελήθηκε και κυκλοφόρησαν ως Απομνημονεύματα. Μια από τις εκεί εμπειρίες του που επαναλαμβάνει σαν καραμέλα είναι η συνάντησή του με τον ποιητή Ουόλτ Ουίτμαν, τον ποιητή του έπους Φύλλα χλόης (“Leaves of Grass”). Γράφει ο Ραγκαβής για την συνάντηση: «έγραφε δε και εξέδιδε ποιήσεις ων συλλογήν προσέφερεν και εις εμέ, και αίτινες μοι εφάνησαν και ως προς την έννοιαν, σχεδόν παραφρονούσης μούσης τερατολογήματα». Το συγκεκριμένο επεισόδιο βρίσκεται στον τρίτο τόμο των Απομνημονευμάτων, που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του, το 1930.

Αλλά τώρα θα επισκεφτούμε μαζί του την εκκλησία στο Μπρούκλιν που πάστοράς του ήταν ο αδελφός της συγγραφέα Χάριετ Μπίτσερ Στόου. Το βιβλίο της Η καλύβα του Μπάρμπα-Θωμά (Uncle Tom’s Cabin. Life among the lowly) κυκλοφόρησε το 1852, αμέσως έγινε παγκόσμιο bestseller και είχε μεγάλη επίδραση στην κίνηση για την κατάργηση της δουλείας στην Αμερική και την απελευθέρωση των μαύρων σκλάβων. Το έργο μεταφράστηκε στα ελληνικά το 1853 από τον Ιωάννη Καρασούτσα σε συνέχειες στο περιοδικό Μνημοσύνη και κατόπιν τυπώθηκε σε βιβλίο: Η καλύβη του Θωμά ή ο βίος των Μαύρων εν Αμερική. Μυθιστορία νεωτάτη υπό Ερριέτης Βειχερίας Στάβης. Δεν γνωρίζουμε αν ο Ραγκαβής είχε διαβάσει το έργο από το πρωτότυπο ή από μετάφραση, αλλά του ήταν γνωστό, μάλιστα όταν βρέθηκε στην Νέα Υόρκη θέλησε να επισκεφτεί την συγγραφέα και να την συγχαρεί για το έργο της. Δυστυχώς δεν συναντήθηκαν γιατί έμαθε ότι απουσιάζει και αποφασίζει να γνωρίσει και να ακούσει τον αιδεσιμότατο αδελφό της, που θαυμαζόταν «ως ο ευγλωττότερος των ιεροκηρύκων της Συμπολιτείας». Επισκέφτηκε την εκκλησία στο Μπρούκλιν, στις 3/15 Σεπτ. 1867 αλλά έμεινε απογοητευμένος, δυστυχώς «ενθουσιασμόν δεν αισθάνθη». Έμαθε όμως ότι ο ιεροκήρυκας που άκουσε δεν ήταν ο κ. Μπίτσερ, αλλά κάποιος αντικαταστάτης του, γιατί ο κ. Μπίτσερ βρισκόταν σε άλλη εκκλησία για να παραβρεθεί σε μια κηδεία. Απέτυχε για δεύτερη φορά ο Ραγκαβής να συναντηθεί με κάποιο μέλος της διάσημης οικογένειας Μπίτσερ.

Ο Χένρι Γουάρντ Μπίτσερ ήταν το όγδοο από τα 13 παιδιά του πάστορα Λάιμαν Μπίτσερ και της Ρωξάνης (Φουτ) Μπίτσερ. Μεγάλωσε μέσα στο αυστηρό καλβινιστικό περιβάλλον της οικογένειάς του. Μάλιστα τον θεωρούσαν καθυστερημένο, γιατί τραύλιζε και είχε δεχτεί πολλές τιμωρίες σαν παιδί. Η οικογένεια του πατέρα του ήταν γνωστή στην Αμερική ως η πιο έξυπνη και καλλιεργημένη οικογένεια της χώρας. Μια άλλη αδελφή του, η Κάθριν πρωτοστάτησε στην εκπαίδευση των γυναικών, ίδρυσε τα πρώτα νηπιαγωγεία και είχε αντιρρήσεις για το ξερίζωμα ινδιάνικων φυλών από τους προγονικούς τους τόπους και την εγκατάσταση τους σε προκαθορισμένες τοποθεσίες. Το βιβλίο της A treatise on Domestic Economy κυκλοφορούσε για πολλά χρόνια και έγινε όχι μόνο bestseller αλλά mega-seller. Τον Χένρι, περίπου 14 ετών το 1827, η οικογένειά του τον στέλνει να σπουδάσει εσώκλειστος στην Amherst Mount Pleasant Classical Institute με την προοπτική να χειροτονηθεί ιερέας. Εκεί σπουδάζουν και άλλα νεαρά άτομα με την προοπτική να υπηρετήσουν σε διάφορες θέσεις ευθύνης σε προτεσταντικές εκκλησίες. Εκεί επίσης ιεραπόστολοι φιλέλληνες στέλνουν να σπουδάσουν και ελληνόπουλα που τα είχαν σώσει από τις τουρκικές θηριωδίες κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης. Από αυτή την ομάδα των παιδιών σήμερα γνωρίζουμε περίπου 40 ονόματα και τα αποκαλούμε, γενικά, «τα ορφανά τού αγώνα». Πολλά από αυτά τα παιδιά δεν ήταν ορφανά και από τους δύο γονείς, μερικά είχαν ζωντανούς και τους δύο γονείς, αλλά οι οικογένειές τους τα εμπιστεύτηκαν στους φιλέλληνες ιεραποστόλους να τα πάνε στην μακρινή από την Ελλάδα χώρα των Ηνωμένων Πολιτειών για να μορφωθούν και να μεγαλώσουν σε ένα ειρηνικό και ασφαλές περιβάλλον. Οι ιεραπόστολοι είχαν την ελπίδα ότι μερικά από αυτά τα παιδιά θα ασπαστούν τον προτεσταντισμό και θα προσηλυτίσουν όταν επιστρέψουν στην πατρίδα τους συμπατριώτες τους σε αυτόν.

Πολλά από αυτά τα ορφανά, από ευγνωμοσύνη στους προστάτες τους στην Αμερική, προσέθεσαν στο επίθετό τους το όνομα του υιοθετημένου πατέρα τους. Ένα από αυτά ήταν και ο Κωνσταντίνος Φουντουλάκης που αργότερα πρόσθεσε στο επίθετό του το Newell, του προστάτη του στην Αμερική. Ο Κωνσταντίνος Φουντουλάκης ανήκε στη μεγάλη χιώτικη οικογένεια Ροδοκανάκη, που είχε πολλές απώλειες στην καταστροφή της Χίου το 1822. Κάποια μέλη της είχαν καταφύγει στην Σμύρνη και ανέπτυξαν εμπορικές δραστηριότητες. Στην Σμύρνη ανέπτυξαν δεσμούς και με τους φιλέλληνες ιεραποστόλους και Αμερικανούς εμπόρους και ναυτικούς, και έτσι αποφάσισαν να εμπιστευτούν ένα νεαρό μέλος τους να ταξιδέψει στην Αμερική και να μορφωθεί εκεί. Ο Κωνσταντίνος έφτασε στην Αμερική το 1828 με το πλοίο «Romulus Sunder» με πλοίαρχο τον John M. Allen. Οι προστάτες του τον έστειλαν να φοιτήσει στο Άμχερστ. Εκεί ο Κωνσταντίνος Φουντουλάκης συνάντησε και άλλα Ελληνόπουλα που σπούδαζαν, όπως ο Χριστόφορος Καστάνης, που είχε πουληθεί σκλάβος με την καταστροφή της Χίου αλλά είχε καταφέρει να δραπετεύσει και να σωθεί από ιεραποστόλους, ή ο Ευαγγελινός Αποστολίδης που δίδασκε στο Άμχερστ ή ο Χρήστος Ευαγγελίδης που είχε καταφύγει με τη μητέρα του από τη Θεσσαλονίκη στην Σμύρνη και από εκεί τον έσωσε από τους Τούρκους ο πλοίαρχος Russell E. Glover.

Μπορούμε να φανταστούμε το κλίμα που επικρατούσε σε αυτό το κολέγιο. Παιδιά με τραυματικές εικόνες πολέμου, σφαγών, καταδίωξης και προσφυγιάς να βρίσκονται μακριά από τις οικογένειές τους, απομονωμένα σε ένα ξένο περιβάλλον, και από την άλλη Αμερικανοί μαθητές να ζουν μακριά από τις οικογένειες και αυτοί απομονωμένοι, εσώκλειστοι σε ένα αυστηρό περιβάλλον. Να σημειώσουμε ότι το μαθητικό σώμα το αποτελούσαν και ορισμένα παιδιά που προέρχονταν από διάφορες ινδιάνικες φυλές τα οποία και αυτά τα εκπαίδευαν για να επιστρέψουν στις φυλές τους και να διαδώσουν τον προτεσταντικό χριστιανισμό. Σε αυτό το περιβάλλον μια δυνατή φιλία αναπτύχτηκε μεταξύ του Χένρι Μπίτσερ και του Κωνσταντίνου Φουντουλάκη, τόσο που υπέγραψαν ένα συμβόλαιο αιώνια φιλίας και αδελφικής αγάπης. Αυτή η στενή φιλία των δύο μαθητών ήταν γνωστή στο σχολικό περιβάλλον.

Με την αποφοίτησή τους από το Άμχερστ ο Χένρι Μπίτσερ έγινε πάστορας το 1834 στην εκκλησία Plymouth Church στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Η εκκλησία ανήκε στο δόγμα των πρεσβυτεριανών, που δεν εφαρμόζουν τους αυστηρούς κανόνες του καλβινιστικού δόγματος, και εκεί ανέπτυξε τις ρητορικές του ικανότητες. Αυτή τη φήμη του σαν δεινού ρήτορα ήθελε να επιβεβαιώσει και ο Ραγκαβής, αλλά ατύχησε και δεν τον συνάντησε. Ο Φουντουλάκης μετά την αποφοίτησή του δεν ασχολήθηκε με τα εκκλησιαστικά αλλά με το εμπόριο, ειδικά μεταξύ Αμερικής, Ελλάδας και Σμύρνης. Έχουν σωθεί πέντε επιστολές του από τον Σεπτέμβριο του 1835 έως τον Φεβρουάριο του 1837 με ένα άλλο «ορφανό του αγώνα», τον Χρήστο Ευαγγελίδη, με τον οποίο ήταν συμμαθητές. Ο Χρήστος Ευαγγελίδης φοίτησε και αυτός στο Άμχερστ και μετά αποφοίτησε από το Columbia University. Μέχρι να πάρει την απόφαση να επιστρέψει στην Ελλάδα ασχολήθηκε με εφοπλιστικές υποθέσεις στην Νέα Υόρκη. Αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα και ίδρυσε στην Ερμούπολη το Ελληνικόν Λύκειον, του οποίου διασημότεροι μαθητές ήταν ο Εμμανουήλ Ροΐδης και ο Δημήτριος Βικέλας. Σε αυτές τις επιστολές βλέπουμε πόσο προσπαθούσαν να αναπτύξουν το εμπόριο με σύκα, κρασί, σταφίδες και άλλα ελληνικά προϊόντα και να τα εξαγάγουν στην Αμερική. Δεν έχουμε μαρτυρίες αν ο Φουντουλάκης είχε επαφές με τον Χένρι Μπίτσερ μετά την αποφοίτησή τους από το Άμχερστ. Οι δρόμοι τους είχαν χωρίσει, ο ένας υπηρετούσε την εκκλησία και ο άλλος ακολούθησε την οικογενειακή παράδοση του εμπορίου. Η φιλία φαίνεται ότι παρέμεινε στην καρδιά τους. Ο Φουντουλάκης σε ένα από αυτά τα εμπορικά ταξίδια του επέστρεψε στην Σμύρνη όπου, όμως, αρρώστησε από χολέρα και πέθανε το 1848. Ο παλιός συμμαθητής τον πένθησε και ονόμασε τον τρίτο γιο του Κωνσταντίνο σε ανάμνηση της φιλίας τους.

Ο Ραγκαβής δεν γνώριζε ότι και ένας άλλος Έλληνας, Επτανήσιος αυτός, ο Γεώργιος Δ. Κανάλε, είχε παρακολουθήσει το φλογερό κήρυγμα του Μπίτσερ πριν τον εμφύλιο πόλεμο και είχε γοητευτεί από αυτόν. Ο κουτσομπόλης Ραγκαβής δεν γνώριζε ούτε τον δεσμό μεταξύ Κωνσταντίνου Φουντουλάκη και Χένρι Μπίτσερ, αν τον γνώριζε κάποιο σχόλιο θα έκανε για τα μαθητικά τους χρόνια.

^{Χολαργός, Ιούνιος 2022}