Τις προάλλες είδα ένα περίεργο όνειρο που μ’έκανε να θυμηθώ, ξύπνιος αργότερα, γεγονότα που έζησα και τοποθετούνται προς τα τέλη της δεκαετίας του ’70, όχι αργότερα.
Κατέβαινα, λέει, με άλλους έναν ή δύο συναδέλφους, με βουλγαρικό ταξί, τον, χωμάτινο τότε στο μεγαλύτερο τμήμα του, δρόμο κατά μήκος της ανατολικής όχθης τού Στρυμόνα. Ο Στρυμόνας πάντα σχεδόν σκούρο λαδί, ακόμη και αν είχαν προηγηθεί καταιγίδες. Και ξαφνικά, εκεί, μετά την Αμφίπολη, άρχισαν να ξεπετάγονται δεκάδες γουλιανοί, πάνω από ένα μέτρο, και να περιεργάζονται ως άκακοι γίγαντες τα άνθη των απέραντων αμυγδαλεώνων της περιοχής. Είχα μάλιστα αρχίσει να αγχώνομαι μήπως μεταλλαχθούν σε άγρια καρχαριοειδή, αλλά κάτι τέτοιο δε συνέβη. Η πραγματικότητα, που αποτελεί τον πυρήνα του κάθε ονείρου, είναι ότι άκουγα ιστορίες για υπερφυσικούς γουλιανούς από τον μπαμπά μου, που είχε στρατοπεδεύσει ο λόχος του εκεί στη δεύτερη επιστράτευση και ότι κατά το 1978 και εξής άρχισα να βρίσκω σε ανασκαφή στον νεολιθικό οικισμό της Δήμητρας Σερρών, σπονδύλους ψαριών του γλυκού νερού πάνω ακόμη και από 3 εκατοστά!
Αυτό ήταν το περίεργο όνειρο και αυτός ήταν ο δρόμος της επιστροφής από κάτι θρακολογικά συνέδρια στη Βουλγαρία στο Plovdiv, πρώην Φιλιππούπολη, και αλλού, προς τη λήξη του υπαρκτού σοσιαλισμού. Μαζευόντουσαν θρακολόγοι όλων των ειδικοτήτων από όλα τα ανατολικά κράτη και, με πλήρη εθνογενετική ρητορεία, διατείνονταν ότι οι Θράκες καταλάμβαναν τότε μία περιοχή από την τότε Τσεχοσλοβακία ίσαμε το νότιο Αιγαίο. Όσους δεν είχαμε ανακοίνωση, μας έβαζαν σε κάτι ξενώνες με κουβανούς εργάτες. Τώρα τι σχέση έχει το ποτάμι με τα συνέδρια; Έχει, γιατί στο ποτάμι κυλάει το παρελθόν του καθενός και ανασύρεται κάθε φορά που θα βρεθεί στις όχθες του. Κι ας λέει ο Ηράκλειτος ... Πηγαίνοντας προς τις εκβολές δε χάνεται. Γίνεται σύννεφο και ταξιδεύει πίσω προς τις πηγές. Από όπου περάσει το ποτάμι, εγγράφει ιστορίες ανθρώπων στις όχθες.
Ένα απόγεμα, θυμάμαι, στον μεγάλο πεζόδρομο –από τότε– του Plovdiv, έξω από βιβλιοπωλείο, στοίβαξαν ταχύτατοι μεταφορείς μεγάλες ντάνες με βιβλία. Είπαν ότι μόλις κατέφθασαν από τη Μόσχα. Ήταν το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Γεσένιν στα ρωσικά, με μετάφραση στα αγγλικά. Εξαφανίστηκαν εν ριπή οφθαλμού.
Οι ανατολικοί, όποτε βρισκόμασταν στο πούλμαν για περιηγήσεις, άρχιζαν νοσταλγικά τραγούδια των πατρίδων τους, ανταλλάσσοντας τα ανάτυπά τους με κείνο το άθλιο χαρτί, σαν εφημερίδας, και τους έπιανε πραγματική κρίση όταν έβλεπαν να κυκλοφορεί σε χέρια δυτικών συνέδρων κάποια πρόσφατη έκδοση στα αγγλικά για σύγχρονες κατευθύνσεις στην αρχαιολογία και τέτοια…
Μια άλλη φορά, αλλά στη Γερμανία, συγκεκριμένα σε συνεδριακό κέντρο στο Tutzing του Μονάχου, στις όχθες της λίμνης Starnberger See, που την αναφέρει και ο Έλιοτ, δύο Αλβανοί σύνεδροι με ολόιδια καφετί κοστούμια, δραστήριοι προϊστοριολόγοι, ζήτησαν από τους διοργανωτές κάποιον να τους πάει σε ένα Kaufhof. Οι Γερμανοί τους χειροκροτούσαν με κάθε ευκαιρία, γιατί, έλεγαν, ήταν οι πρώτοι που πήραν διαβατήριο για δυτική χώρα, για συγκεκριμένο βέβαια σκοπό. Σε μια μικρή έκθεση βιβλίου που είχαν στήσει με εκδόσεις στο πλαίσιο της Ostpolitik τους, είδα μεταφρασμένο στα αλβανικά το Τρακτέρ του Ρίτσου. Στις όχθες της συννεφιασμένης λίμνης, σχεδόν ανάμεσα σε λάσπες, το γνωστό πορτραίτο του Αριστοτέλη, μπούστο σε ψηλό βάθρο. Ατένιζε προς τα σκοτεινά νερά.
(Δεκέμβριος 2020)