Γιομάτη φύκια και ροδάνθη, αμφίβια Μοίρα.
Καβάλαγες ασέλωτο με δίχως χαλινάρι,
πρώτη φορά, σε μια σπηλιά, στην Αλταμίρα.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ
Στις θάλασσες της ανατολής, εκεί που ήλιος αφήνει στων καραβιών την πλώρη τη σκιά του αναπάντεχου, ζούσαν ψάρια ανθρωπόμορφα, με κορμί δίχως λέπια, απαλό, με χνούδι βελούδινο και γεννητικά όργανα γυναίκας! Κάποιες νύχτες που o αγέρας καταλάγιαζε και το κύμα έχανε την ορμή του, τα ανθρωπόμορφα πλάσματα πλεύριζαν τα καράβια, οι ναυτικοί βουτούσαν στη θάλασσα και μαζί τους κολυμπούσαν δίπλα δίπλα κι έβγαιναν μέχρι τα ρηχά και ήταν δύσκολο να ξεχωρίσεις μέσα στο σκοτάδι το ψάρι από τον άνθρωπο. Με το πρώτο φως της αυγής τα εξωτικά πλάσματα χάνονταν στα βάθη των θαλασσών.
Μαθεύτηκε από τους στεριανούς αυτή των ναυτικών η παράξενη συντροφιά κι όταν γυρίσανε πίσω μετά από ταξίδια μακρινά, τόπο δεν βρήκαν φιλόξενο, τα σπίτια τους πυρπολημένα βρήκαν κι όσοι είχαν παιδιά ποτέ δεν τα συνάντησαν και όσοι γυναίκες είχαν κι αυτές άφαντες έγιναν, μιάσματα τους θωρούσαν οι στεριανοί κι έναν έναν τους έσυραν βίαια στη φωτιά, μα την ίδια μέρα αργά το απόγευμα, λίγο πριν ο ήλιος δύσει, είδαν τα ανθρωπόμορφα ψάρια που τους ναυτικούς συντρόφευαν να προσαράζουν στην ακτή. Όρμησαν να τα κομματιάσουν και κάποια από αυτά τα έντυσαν με ρούχα γυναικεία και φωτογραφήθηκαν μαζί τους χαχανίζοντας. Την επομένη όμως το πρωί όλα τα υδρόβια, όστρακα, εχινόδερμα, αρθρόποδα, μαλάκια, ψάρια μεγάλα και μικρά, κοπαδιαστά έφυγαν και η Ερυθρά και η Αραβική θάλασσα, από την Αίγυπτο μέχρι τη Σρι Λάνκα άδειασε. Για δέκα χρόνια ούτε λέπι δεν έπιασαν στα δίχτυα οι ψαράδες και πολλοί από τους στεριανούς, φοβισμένοι για όσα έπραξαν έφυγαν σε άλλους τόπους κι εκεί πέθαναν μακριά από τη θάλασσα που τους εκδικήθηκε.
Αυτά έγραψε ο φημισμένος αλχημιστής Άμπου Ζακαρίγια περίπου το 1300, και λίγο αργότερα, τα ίδια περίπου αναφέρει στα κείμενα του και ο συγγραφέας Αλ-Νάσιρι από την Υεμένη.
Από την ιστορία των ανθρωπόμορφων ψαριών που συντρόφευαν τους ναυτικούς εμπνεύστηκαν πολλοί καλλιτέχνες ένας από αυτούς και René Magritte, έφτιαξε το έργο του «Song of Love» που δείχνει δύο εραστές να κάθονται πάνω σε μία πέτρα, δίπλα στον ωκεανό. Οι εραστές είναι σμιλευμένοι πάνω στην πέτρα και το πάνω μέρος του σώματος του είναι ψάρι, ενώ το κάτω άνθρωπος. Ενώ ο Μαλντορόρ ο ήρωας του Λοτρεαμόν συναντά ζώα και φυτά με ανθρωπόμορφες διαθέσεις, «σε ζευγάρωμα αργό, αγνό κι ειδεχθές». Το ψάρι-γυναίκα βέβαια ήταν γνωστό από τον 2ο π.Χ. αιώνα όπως απεικονίζεται σε αγγείο των Μεγάρων που βρίσκεται Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αλλά τότε οι άνθρωποι ίσως είχαν άλλες ιδέες και αλλιώς να έβλεπαν τα πράγματα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Οι Ιχθύες, όσο σύμβολο και τεχνούργημα: απόπειρες ερμηνείας, Ευαγγελία Γκούβα, Γιάννης Πάσχος, Μαίρη Γκούβα, εκδόσεις της Ινδίκτου, 2010
2. Γοργόνες, θαλασσάνθρωποι και άλλα παράξενα πλάσματα στα ρευστά όρια μεταξύ στεριανής και θαλάσσιας ζωής, Δήμητρα Μυλωνά και Ρωξάνη Μαργαρίτη, archivesofthesea, 2021
3. Κωστούλα Μάκη, «Περιπλανήσεις ψαριών στην ελληνική ποίηση», Νέο Πλανόδιον, 2022
Ευχαριστώ την συγγραφέα Τασία Βενέτη που μου εμπιστεύθηκε το αδημοσίευτο κείμενο της με τίτλο «Γυαλοπλού η άγνωστη των ωκεανών»