Michel de Montaigne (1533-1592)

Προφανώς μια ευγενική ψυχή
σαν τη Μαρί ντε Γκουρναί
θα λιποθυμούσε
καθώς διάβαζε τα Essais
(όχι μόνο ευγενική,
αλλά και γενναία)
και προφανώς κάποιος
που γράφει στη Διαθήκη του
«ΘΕΕ του Αβραάμ, ΘΕΕ του Ισαάκ, ΘΕΕ του Ιακώβ,
όχι των φιλοσόφων, όχι των λογίων»
(τη ράβει μάλιστα στη φόδρα του παλτού του
για να μην την αποχωριστεί όσο ζει)
θα καταδίκαζε τη διαυγή σου σκέψη
και το κομψό σου ύφος.
Δεν πειράζει.
Πιστεύατε σε άλλους θεούς.
Ο δικός σου
ήταν πράος, ελεήμων,
ο δικός του
ζηλόφθων, εκδικητικός.
Εσύ μπορούσες να ομολογήσεις
ότι ήσουν «αγνός και φιλήδονος,
πλεονέκτης και σπάταλος»,
εκείνος ποτέ.
Όσο για το περίφημο pari του
ήταν λάθος –
ο Θεός δεν βάζει στοιχήματα,
αλλά κι αν έβαζε
δεν θα μπορούσε ποτέ να χάσει.

Εκεί που βρίσκεσαι
το ξέρεις πλέον.
Όπως κι αυτός –
όπως κι εγώ
κι ας μην έχω ακόμη
εις χουν απελεύσει.

[Το «στοίχημα του Πασκάλ» αφορά το γνωστό επιχείρημα που προέβαλε ο Γάλλος φιλόσοφος για να στηρίξει την πίστη του στον Θεό. Αν ο Θεός υπάρχει, είναι προς το συμφέρον μας να πιστεύουμε σ’ αυτόν. Αν δεν υπάρχει, οι συνέπειες της επιλογής μας αυτής είναι ασήμαντες. Ο Πασκάλ βέβαια μιλούσε για τον Θεό των χριστιανών. Δεν σκέφτηκε, όπως σωστά επισήμανε ο Ντιντερό, ότι κι ένας ιμάμης μπορεί να βάλει το ίδιο «στοίχημα».
Η «διαθήκη του Πασκάλ»: Στις 23 Νοεμβρίου 1654 ο Πασκάλ, έπειτα από μια «έντονη θρησκευτική εμπειρία», έγραψε ένα σημείωμα που αρχίζει με τη φράση που παραθέτω στο ποίημα. Λέγεται ότι το έραψε στη φόδρα του παλτού του και ότι ο υπηρέτης του, ή η αδελφή του, το ανακάλυψαν τυχαία μετά τον θάνατό του.
H Marie de Gournay (1565-1645) ήταν γνωστή Γαλλίδα συγγραφέας, η οποία επιμελήθηκε και εξέδωσε τα Δοκίμια του Μονταίν μετά τον θάνατό του. Η ίδια, σε επιστολή της προς τη βασίλισσα Μαργκό, αναφέρει «ότι ήταν τόσο σφοδρή η συγκίνηση που ένιωσε διαβάζοντας τα γραπτά τού Μοντέν ώστε κάποια στιγμή λιποθύμησε».]