¤¦ Στη στήλη αυτή δημοσιεύονται ενδιαφέρουσες επιστολές γνωστών καλλιτεχνών (συγγραφέων, μουσικών, ζωγράφων,...) απευθυνόμενες σε φίλους, συναδέλφους, οικείους ή απλώς γνωστούς, στις οποίες αναφέρονται σε θέματα που ουδεμία σχέση έχουν με το καλλιτεχνικό τους έργο ούτε, ει δυνατόν, με τις τέχνες γενικότερα. Μπορεί να πρόκειται για θέματα προσωπικά ή επικαιρότητας, να αφορούν τραγικά συμβάντα ή να σατιρίζουν καταστάσεις και ανθρώπους. Το πιο σημαντικό κριτήριο για την επιλογή τους θα είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν, φυσικά, αλλά και το κατά πόσο, μέσα από αυτές, διαφαίνονται πλευρές της προσωπικότητας των επιστολογράφων ή των αποδεκτών, που απέχουν ή και επιβεβαιώνουν τη συμβατική εικόνα που έχουμε διαμορφώσει στο νου μας για τους καλλιτέχνες αυτούς σαν άτομα. Ως εκ τούτου, η επιλογή των επιστολών είναι καθαρά υποκειμενική.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΗΣ
Φ Ρ Ι Ν Τ Α   Κ Α Λ Ο
ΣΤΟΝ
Ν Τ Ι Ε Γ Ο    Ρ Ι Β Ε Ρ Α

Μεξικό
1953

Αγαπητέ μου κε Ντιέγο,

Σου γράφω αυτό το γράμμα από το δωμάτιο του νοσοκομείου προτού να εισαχθώ στην αίθουσα χειρουργείου. Μου λένε να κάνω γρήγορα, είμαι όμως αποφασισμένη πρώτα να τελειώσω αυτό το γράμμα, γιατί δεν θέλω να αφήσω τίποτα μισοτελειωμένο. Ειδικά τώρα που ξέρω τι πρόκειται να κάνουν. Θέλουν να πληγώσουν την υπερηφάνειά μου κόβοντας ένα πόδι. Όταν μου είπαν ότι θα χρειαστεί να προχωρήσουν σε ακρωτηριασμό, δεν αντέδρασα σε αυτό το νέο όπως όλοι περίμεναν. Όχι, ήμουνα ήδη μια σακατεμένη γυναίκα τότε που σε έχασα, ξανά, ίσως για πολλοστή φορά, και όμως επέζησα.

Δεν με φοβίζει ο πόνος και το ξέρεις. Είναι σχεδόν συνυφασμένος με την ύπαρξή μου, αν και ομολογώ ότι υπέφερα, και πολύ μάλιστα, κάθε φορά που με απατούσες, κάθε φορά που το έκανες, όχι μόνο με την αδελφή μου* αλλά και με τόσες άλλες γυναίκες. Πώς αφέθηκαν έτσι να τις κοροϊδέψεις; Πιστεύεις ότι ήμουνα έξω φρενών λόγω της Κριστίνα, σήμερα όμως σου ομολογώ ότι δεν ήταν εξαιτίας της. Ήταν εξαιτίας μου και εξαιτίας σου. Πρώτα-πρώτα εξαιτίας μου, αφού ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω τι γύρευες και γυρεύεις ακόμα, τι σου προσφέρουν αυτές που εγώ δεν μπορώ. Ας μην κοροϊδευόμαστε Ντιέγκο, σού έδωσα ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό να προσφέρω, το ξέρουμε και οι δυο μας. Και όμως, πώς διάολο καταφέρνεις να γοητεύεις τόσες γυναίκες όταν είσαι ένα τόσο άσχημο καθίκι;

Ο λόγος που σου γράφω δεν είναι με σκοπό να σε κατηγορήσω για κάτι περισσότερο από όσα ήδη έχουμε κατηγορήσει ο ένας τον άλλο σε αυτή, και σε πόσες άραγε ακόμα παλιοζωές. Είναι επειδή θα μου κόψουν το ένα μου πόδι (διάολε, τελικά το πήρε αυτό που ήθελε). Σου το έχω πει ότι, εδώ και πολύ καιρό θεωρούσα τον εαυτό μου λειψό, αλλά γιατί γαμώτο πρέπει να το ξέρει όλος ο κόσμος γύρω μου; Τώρα, ο διαμελισμός μου θα είναι εμφανής, έτσι ώστε να τον βλέπουν όλοι, να τον βλέπεις εσύ... Γι αυτό σου το λέω εγώ, προτού το μάθεις από κουβέντες αλλωνών. Συγχώρεσέ με που δεν ήρθα προσωπικά στο σπίτι σου να σου το πω, όμως είναι τέτοιες οι συνθήκες και η κατάστασή μου, που δεν μου επιτρέπεται να βγώ από το δωμάτιο, ούτε για να παω στο μπάνιο. Δεν έχω την πρόθεση να κάνω εσένα ή οποιονδήποτε άλλον να με λυπηθεί και δεν θέλω να έχεις ενοχές. Σου γράφω για να σου πω ότι σε αποδεσμεύω, σε ακρωτηριάζω. Να είσαι ευτυχισμένος και να μη με γυρέψεις ξανά. Δεν θέλω να ξαναμάθω νέα σου και δεν θέλω κι εσύ να μάθεις δικά μου. Αν υπάρχει κάτι που θα με κάνει χαρούμενη προτού πεθάνω αυτό θα είναι να μην ξαναδώ την απαίσια κακάσχημη σκατόφατσά σου να τριγυρνάει στον κήπο μου.

Αυτά· τώρα μπορώ να πάω ήρεμη να με κάνουν κομματάκια.

Αντίο από κάποια που είναι τρελά και παθιασμένα ερωτευμένη μαζί σου.

Η Φρίντα σου.

________________
* Πρόκειται για την αδελφή της, την Κριστίνα Κάλο (Cristina Kahlo, 1908-1964), η οποία υπήρξε ερωμένη του Ριβέρα και αφορμή για το διαζύγιο του με την Φρίντα το 1939.

Η Φρίντα Κάλο (Frida Kahlo, 1907-1954), όταν έστειλε αυτή την επιστολή από το νοσοκομείο ήταν γνωστή ζωγράφος με πλούσιο έργο, που όμως δεν είχε τότε την αναγνώριση που είχε εκείνο του Ριβέρα. Σε ηλικία 18 ετών τραυματίστηκε πολύ σοβαρά στην σπονδυλική στήλη σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, και η ακινησία που της επιβλήθηκε για κάποιους μήνες την έσπρωξε να ασχοληθεί με την ζωγραφική, αλλά έκανε την υπόλοιπη ζωή της να κυλίσει μέσα σε συνεχή πόνο, πολλές εγχειρίσεις, νάρθηκες, μέχρι τον ακρωτηριασμό του ποδιού της. Υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, της Τέταρτης Διεθνούς και, μετά, πάλι του Κ.Κ. Γνώρισε τον Ριβέρα το 1927 και παντρεύτηκαν το 1929. Έζησαν μια θυελλώδη σχέση, με πάθος, απιστίες (είναι γνωστή η σύντομη ερωτική σχέση της Κάλο με τον Τρότσκι), απομακρύνσεις, επανασυνδέσεις. Το 1939 πήραν διαζύγιο, για να παντρευτούν ξανά τον Δεκέμβριο του 1940. Το έργο της επανεκτιμήθηκε και αναγνωρίστηκε διεθνώς από την δεκαετία του 1970 και μετά.

Ο Ντιέγο Ριβέρα (Diego Rivera, 1886-1957) όταν έλαβε την επιστολή αυτή ήταν ήδη διάσημος ζωγράφος, ιδιαίτερα σαν πρωτοπόρος στην τέχνη της τοιχογραφίας, καθώς είχε δημιουργήσει πολλά έργα σε κρατικά κτήρια και Πανεπιστήμια στο Μεξικό, αλλά και στις ΗΠΑ (στο Rockefeller Center στη Νέα Υόρκη, στο Detroit Institute of Arts, στην Διεθνή Έκθεση του Σαν Φρανσίσκο και αλλού). Ήταν επίσης γνωστός για την πολιτική του δράση στον χώρο της Κομμουνιστικής Αριστεράς στο Μεξικό, είτε σαν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, είτε στο πλευρό του Τρότσκι κατά τα χρόνια της εξορίας του στο Μεξικό, όταν υπέγραψε μαζί με τον Αντρέ Μπρετόν το Μανιφέστο για μια ανεξάρτητη επαναστατική τέχνη, το οποίο είχε συντάξει ο Τρότσκι. Εξίσου πλούσια ήταν και η ερωτική του ζωή, αφού η Φρίντα Κάλο ήταν η τρίτη σύζυγός του, και ο μεγαλύτερος έρωτας, παρ' όλες τις συνεχείς εξωσυζυγικές σχέσεις του. Ένα χρόνο μετά τον θάνατο της Κάλο, έκανε τέταρτο γάμο με την γκαλερίστα και ατζέντισσά του Έμα Ουρτάδο.