Αθήνα, Θέατρο Τέχνης, 31^η Ιανουαρίου 1949
——— ≈ ———

( ΜΙΚΡΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΣΟΝΕΤΩΝ )

Στον Μάνο Χατζιδάκι μετά τη γνωστή σχετική διάλεξή του […] αποδίδουν γενικά το φούντωμα του ενδιαφέροντος για το ρεμπέτικο […] Στην πραγματικότητα […] είναι παλαιότερο, τεχνητό και …ιδιοτελέστερο: […] μετά τα Δεκεμβριανά, το στρατηγείο των αγγλικών δυνάμεων του Σκόμπι έστειλε έγγραφο στον τότε Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών, συνιστώντας τη διάδοση του ρεμπέτικου (αποκηρυγμένου από το ΕΑΜ και την Εθνικήν Αντίσταση για λόγους «ήθους», με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου).
ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΩΤΣΑΚΟΣ

Α.

Μιλάς για τους λεπτούς, γυαλένιους ήχους,
για τους τρεις γυμνούς, απέριττους ρυθμούς,
μετρημένους κι ακριβείς σαν αριθμούς,
για την πρωτόγνωρη ένταση στους στίχους·

κι απέξω μια χώρα πίσω απ’ τους τοίχους,
κάτω απ’ τα στενά και τους αναβαθμούς,
κάτω απ’ τις ράγες στους έρημους σταθμούς,
μια χώρα προσφορά στους τυμβωρύχους·

κι απέξω εφ’ όπλου λόγχη εις τους στρατώνας
η Ελλάς των Σαλαμίνων και των Σεβρών,
δια να υψώσωμεν πάλιν Παρθενώνας,

χωρίς τας κολόνας, με στοίχους σταυρών,
η Ελλάς με τρεις δραχμάς εις τας «Εικόνας»,
τρεις εις το «Ρομάντζον» και εις τον «Θησαυρόν».

Β.

Οι αντάρτες θέλανε να παίζω δικά μου κομμάτια και να μην είναι χασικλήδικα για να μη μαθαίνει ο λαός τέτοια […] Ενώ οι χίτες λέγανε. Παίξε ό,τι γουστάρεις και δεν μπορεί να σ’ εμποδίσει κανένας.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΕΛΛΟΥ-ΚΑΪΛ: ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ, ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μιλάς για λόγο και για μελωδία,
που δεν μπαίνουν στα δικά τους ωδεία,
για τον ελληνικό καινούργιο τρόπο,
που δεν τέρπει μόνο το χαροκόπο·

μιλάς για την κρυμμένη του υμνωδία,
με θέρμη που τους φέρνει θυμηδία,
με πείσμα που θυμίζει ραβδοσκόπο
σ’ ένα φρυγμένο πια κι άνυδρο τόπο.

Θα πεις για το βυζαντινό του μέλος,
για το δημώδες χρώμα του και τέλος
δυο μουζικάντες μπροστά τους θα φέρεις.

Τι θα καταφέρεις; Τι θα τους δείξεις;  
Κι αν, χρόνια μετά, θα τ’ αποκηρύξεις;
Είναι νωρίς ακόμα για να ξέρεις…

Γ.

με τους… μπαγλαμοσυνθέτες
να… μπουζουκοστιχουργώ!
ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΕΛΑΚΗΣ

Μας λες για κάποιαν έκφανση του ωραίου,
μας λες και για τρεις μακρόσυρτους χορούς
ενός τραγουδιού λαϊκού και μοιραίου
σ’ αυτούς τους καιρούς σαν μέταλλο σκληρούς…

Πρόκειται περί άσματος αγοραίου,
με στίχους φθηνούς και πολύ βλαβερούς
για το κύρος κάθε νοικοκυραίου,
που σχετίζεται με ανθρώπους σοβαρούς.

Αναμφιβόλως, νοσεί το λαϊκό μας
– ενώ, αντιθέτως, το δημοτικό μας
είναι γεμάτο υγεία και λεβεντιά!

Κι ό,τι έπαιξαν απόψε εις το κοινό μας
αυτοί που αποκαλείς: λαμπρούς μουσικούς,
ταιριάζει μόνο εις τα καφωδεία – τ’ ακούς;

Δ.

[…] κάποιος μου τη φέρνει [1947] και […] μας στέλνουνε στο Χασάνι […] Ήτανε η 335^η μονάδα δράσης […] 25 στείλανε, όλους χαρακτηρισμένους κομμουνιστές. Κι από κει για τη Μακρόνησο ή για τα βουνά που είχαν αρχίσει οι επιχειρήσεις με τους αντάρτες […]και μια μέρα έρχεται ένας επισμηναγός […] και μου λέει […] Ήσουνα ποτέ αντάρτης εσύ, ήσουνα Ελασίτης; […] Τρελοί είσαστε, λέω εγώ […] άλλο απ’ το μπουζούκι δεν ήξερα, ούτε ξέρω [...] και βγάζει κάτι χαρτιά και μου λέει υπόγραψε ότι αποκηρύσσεις.Υπογράφω κι εγώ ότι αποκηρύσσω […] Υπέγραψα καμιά 400.000 τόμους αποκηρύσσω!
ΙΩΑΝΝΑ ΚΛΕΙΑΣΙΟΥ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΜΠΕΤΑΣ, ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Με σέρβικα ή συρτά περνούν οι μέρες  
ή με ζεϊμπέκικα αυστηρώς ανδρικά,
με χασάπικα σε κέντρα ή βεγγέρες·
με ρεμπέτικα που γίνονται λαϊκά

και με ελαφρές ρούμπες, με χαμπανέρες  
ή με τανγκό προδήλως ελληνικά.
Πάντα με δίχρωμες δανεικές σφαίρες
και με δυο λογιών δανεικά ιδανικά.

Μια κάποια μάνα ας μην αναστενάζει
κι ας μην κάνει υπομονή – το διατάζει:
η Αστυνομική Διεύθυνσις Πειραιώς.

Δείτε του έθνους μας το γαλάζιο ατλάζι,
όπου ως οδηγός αστήρ καταυγάζει
τώρα ο χρυσούς γκλικσμπούργκειος θυρεός.  

Ε.

Ενώ όλα φαίνονται ρόδινα, […] ενώ τα μαγαζιά σε θέλουν, τα πρωινά, μετά τη δουλειά, πρέπει να πάω συνοδεία στο σπίτι μου.[…] μέχρι την κρεβατοκάμαρα. […] Τόσο εξαγριωμένα ήταν τα γύρω μαγαζιά. Ο κίνδυνος ήταν απ’ τους ψευτονταήδες που ερχόντουσαν να πάρουν μίζα. […] Γιατί οι μπράβοι παίρναν πολλά λεφτά. Πέντε ως εφτά τα εκατό απ’ τα ακαθάριστα. Μου κάναν διαφόρων ειδών προτάσεις οι μπράβοι των άλλων μαγαζιών. Κάποτε ένας τους μου είπε ότι το αιτούμενο ήταν να φύγω απ’ το μαγαζί όπου δούλευα (για να μπορέσουν να δουλέψουν τα άλλα μαγαζιά τριγύρω).
ΥΠΑΡΧΩ: Ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΟΝ ΒΑΣΙΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟ

«Χειλάς», «Φαληρικόν», «Μαυριτανία»,
«Φλόριδα», «Κομπαρσίτα» κι «Ανεμώνες»·
ένοπλοι σερβιτόροι στη γωνία,
μπράβοι, μουσικοί κι εύποροι θαμώνες.

Πιάτα για να σπας τη μονοτονία,
άνθη παντού, σαν να βλέπεις λειμώνες
και μια οριεντάλ λικνίζουσα λαγνεία,
για να δονούνται μέχρι κι οι κολόνες.

Λαϊκός ο λόγιος ήχος του πιάνου,
λαϊκή κι η τέταρτη χορδή του Οργάνου,
που πρόσθεσε μας είπαν κάποιος Χιώτης.

Στο κέντρον διασκεδάσεως «Κουλουριώτης»  
παίζουν την εξ ανατολών Μαγκάλα
ή Μαντουμπάλα ή Ζιγκουάλα και άλλα.

_{*Ως τίτλοι των σονέτων επιλέχθηκαν αυτούσια αποσπάσματα από την εν λόγω διάλεξη}