Στο νέο αφιέρωμα διαρκείας που φιλοξενεί ο Χάρτης, με τίτλο στίχους από το ποιητικό βιβλίο του Νίκου Αλέξη Ασλάνογλου Ο δύσκολος θάνατος (Θεσσαλονίκη 1954, Νεφέλη 2007), τραγουδοποιοί της νεότερης γενιάς παρουσιάζουν μελοποιήσεις ποιημάτων σύγχρονων ποιητριών και ποιητών που εκδόθηκαν στην Ελλάδα μετά το 2000. Το αφιέρωμα επιχειρεί να εξερευνήσει τη σχέση μεταξύ της ποιητικής τέχνης και της τραγουδοποιίας, όπως αμφότερες καλλιεργούνται και ανθίζουν τις τελευταίες δύο δεκαετίες στη χώρα μας.

Οι Γείτονες μελοποιούν το ποίημα
«παρηγοριά, τρισχαριτωμένη : όστρακα που στεγνώνουν στην αμμουδιά της νοσταλγίας μου»
της Σοφίας Ιωάννου
^_______

Για ποιούς λόγους διαλέξατε να μελοποιήσετε αυτό το ποίημα;

Σοφία Ιωάννου : Διαλέξαμε και διαμορφώσαμε το ποίημα συγκεκριμένα για το κάλεσμα της Παυλίνας Μάρβιν στη στήλη αυτή. Μας απασχόλησε αρκετά το ότι στο σχήμα μας δεν τραγουδάμε, η γραφή μου δεν είναι έμμετρη όπως και ότι ο Σταύρος δεν προτιμά να γράφει μουσική με ένα όργανο! Όπως καταλαβαίνετε το σχήμα μας είναι σχεδόν εκτός θέματος για αυτή τη στήλη! Οπότε προσπαθήσαμε να φτιάξουμε μία σύνθεση που θα δίνει ένα στίγμα από τα πεδία που μας ενδιαφέρουν. Έγραψα αυτό το ποίημα με σκοπό ένα κομμάτι του να απαγγέλλεται live, ένα κομμάτι του να ακούγεται μέσα από το κασετόφωνο, κι ένα κομμάτι να αποτελείται από σώμα παραθετικών λέξεων, ώστε με ένα τρόπο να λειτουργήσει σαν να επρόκειτο για νότες και ήχους που μπλέκονται πλήρως με την μουσική. Το τελευταίο κομμάτι του παζλ είναι ο χώρος που δημιουργήθηκε για το σύμπαν του Σταύρου. Ο Σταύρος κατασκεύασε ένα αυτόματο σύστημα με πετονιές, και έστησε τον χώρο που βλέπετε στο βίντεο όπως και τις διαφορετικές πηγές από τις οποίες προέρχονται ο ήχος, ο λόγος και η μουσική.

Πόσο κοντά ή/και πόσο μακριά είναι το να γράφει κανείς τραγούδια με το να γράφει ποιήματα, κατά τη γνώμη σας;

Σταύρος Ρουμελιώτης: Δεν ξέρω καθότι δε γράφω ποιήματα. Σίγουρα αλλάζει το μέσο οπότε φαντάζομαι θα υπάρχει κάποια διαφορά. Το ένα είναι για να ακούγεται ηχογραφημένο ή ζωντανά και το άλλο κυρίως για να διαβάζεται μοναχικά και σπανιότερα για να μοιράζεται ζωντανά σε παραπάνω από ένα άτομα. Τέλος, το τραγούδι είναι ο συνδυασμός δύο πραγμάτων. Δεν μπορείς να αποκόψεις τη μουσική από το στίχο. Τότε θα είναι μόνο μουσική. Ή μόνο στίχος.

Ποιές μελοποιήσεις ποιημάτων από εγχώριους ή ξένους καλλιτέχνες έχετε θαυμάσει και γιατί;

Σταύρος Ρουμελιώτης: Ξεκάθαρα ο Καρυωτάκης της Πλάτωνος, μελοποιήσεις των Χειμερινών Κολυμβητών, του Μιχάλη Σιγανίδη (ειδικά τα ποιήματα του Σαχτούρη), των Regressverbot, ο Μεγάλος Ερωτικός του Χατζιδάκι. Ο αγαπημένος μου σύγχρονος δίσκος μελοποιημένης ποίησης είναι το Funeral Pop σε μουσική Panú και στίχους Κώστα Βραχνού. Υπάρχουν μελοποιήσεις που αναρωτιέσαι “μα καλά δε γράφτηκε αυτό το ποίημα μαζί με αυτή τη μουσική;” και άλλες που λες “μα πού το σκέφτηκε να το κάνει αυτό, είναι τρελός/η”. Μ’ αρέσουν και οι δύο κατηγορίες εξίσου.

Σοφία Ιωάννου: Μου αρέσουν πολύ οι μελοποιήσεις ποιημάτων του Μίλτου Σαχτούρη από τον Μιχάλη Σιγανίδη και απ’ τους Regressverbot όπως και ο τρόπος που η Patti Smith μελοποιεί και τραγουδά τους στίχους της. Τέλος, οι δίσκοι της Kathy Acker, Pussy King of Pirates και Redoing Childhood, παρότι αφορά περισσότερο το πεδίο του spoken word.

Λειτουργεί το ποίημα σαν οδηγός για την μουσική που θα το συναντήσει, ή ανάποδα; Ποιες είναι κατά τη γνώμη σα; οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να γίνει το ποίημα τραγούδι;

Σοφία Ιωάννου: Μου ήρθε στο νου ένα απόσπασμα απ' τη Μαντάμ Μποβαρί (σε τελείως ελεύθερη απόδοση), που λέει πως όσο κι αν προσπαθεί ο άνθρωπος να μιλήσει, η φωνή του ακούγεται σαν χτυπήματα κουτάλας σε μια άδεια κατσαρόλα. Ακόμα πιο παλιά, η Ιφιγένεια παρακαλώντας τον πατέρα της να μη τη σκοτώσει, του λέει πως αν είχε το χάρισμα του Ορφέα και αν μπορούσε με τη μαγική δύναμη της μουσικής ως και τις πέτρες να μετακινήσει, τότε θα τον έπειθε, και δε θα την σκότωνε. Σκέφτομαι λοιπόν, πως μάλλον οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να θεωρείται η γραφή «ποίημα» και οι ήχοι «μουσική» είναι να γράφουμε και να τραγουδάμε, ή να κοπανάμε κουτάλες σε μια άδεια κατσαρόλα.

Σταύρος Ρουμελιώτης: Το ποίημα προϋπάρχει, οπότε είναι ένας κάποιος οδηγός. Δεν γράφεις μουσική σε λευκό χαρτί, ούτε ταυτόχρονα με ένα κείμενο που γεννιέται εκείνη την ώρα, όπως πολλές φορές συμβαίνει σε ένα τραγούδι. Όμως οι πιθανότητες για το πως μπορεί να μελοποιηθεί κάτι, είναι άπειρες. Οπότε δε φαίνεται να υπάρχει κάποιος “τρόπος” ή κάτι που “πρέπει” να ακολουθήσουμε. Προϋποθέσεις δεν ξέρω αν υπάρχουν. Έχουν μελοποιηθεί τα πάντα. Όλα τα είδη και όλες οι φόρμες. Από σονέτα μέχρι τηλεφωνικοί κατάλογοι. Νομίζω η μόνη προϋπόθεση που υπάρχει είναι να μην είναι τρομερά εκτενές. Αλλά πάλι όχι. Υπάρχει ο Ερωτόκριτος. Και η Ιλιάδα.

Υπάρχει κάποιο ποίημα ή κάποια ποιητική σύνθεση που θα ήθελες πολύ να μελοποιήσεις στο μέλλον και αν ναι ποιο/ποια;

Σοφία Ιωάννου: Θα απαντήσω σαν performer. Όσον αφορά τον μουσικό ποιητικό λόγο επί σκηνής, θα με ενδιέφερε πολύ να δουλέψω πάνω σε ποιήματα της τρία έπσιλον, της Γωγώς Πονηράκου, της Δήμητρας Αγγέλου, της Γεωργίας Διάκου, του Γιώργου Ευθυμίου, του Γιώργου Κατσή και του Ε.Χ.Γονατά.

Σταύρος Ρουμελιώτης: Πάντα με εξιτάρουν τα κείμενα της Σοφίας. Υποθετικά θα ήθελα να τα μελοποιήσω όλα. Ακόμα και αυτά που δεν είναι τα αγαπημένα μου. Μ’ αρέσει και με ενθουσιάζει το πως σκέφτεται και βλέπει και εκφράζεται και οι εικόνες που φτιάχνει και όταν τα διαβάζω νιώθω σαν παιδί σε παιδική χαρά (που μερικές φορές βέβαια είναι παιδική χαρά από θρίλερ). Επιπλέον δοκιμάζω ήδη τον Σαχτούρη και τον Γονατά. Θα ήθελα σε κάποια φάση να καταπιαστώ με τα κείμενα του Γιάννη Κοντραφούρη με τα οποία ήρθα σε επαφή αρκετά πρόσφατα και κάτι γαργάλησε το στομάχι μου. Μου αρέσουν πολύ και αυτά που γράφει ο Γιώργος Ευθυμίου στο facebook. Μπορεί να είναι και άλλα που δε θυμάμαι τώρα.