Μicrocosmica Apis 

Στη ζωγραφική ενότητα «Ωδή για μια μέλισσα», το έντομο παύει να είναι ένα απλό υποκείμενο φυσιολογικής παρατήρησης. Γίνεται εικονοποιημένο σύμβολο, ένα αρχετυπικό ίχνος εντός του οποίου συμπυκνώνεται η μνήμη της κτίσης, η λειτουργία της βιοποικιλότητας και η απώτερη θεολογική της προοπτική. Η εικαστική γλώσσα, σε συνεχή διάλογο με την αισθητική και πνευματική παράδοση του αρκαδικού ιδεώδους, προσφέρει μια ερμηνεία του φυσικού κόσμου όχι απλώς ως τοπίου αλλά ως θεοφάνειας.

Η μέλισσα, κεντρικό σημείο της σύνθεσης, δεν είναι μόνο η εργάτρια της φύσης· είναι ο σύνδεσμος ανάμεσα στην ενσώματη γη και την άυλη θεία πρόνοια. Το έντομο αυτό φέρει ανθρώπινα χαρακτηριστικά: αποσπασματικά μέλη, χειρονομίες, ομοιώματα σώματος και αφηρημένες πνευματικές αποτυπώσεις. Μέσα από τη διαστρωμάτωση γραμμών, την μη υδάτινη χρήση του χρώματος και τη σιωπηλή συμμετρία των φτερών και των χεριών, ο θεατής καθοδηγείται προς μια ανάγνωση όπου το σώμα της μέλισσας γίνεται μικρογραφία του κόσμου. Μια microcosmica apis, φτιαγμένη από ύλη, μνήμη και προσευχή. Η μέλισσα είναι, ήδη από την αρχαιότητα, φορέας συμβολισμών. Στον Βιργίλιο (Γεωργικά, Δ´), αποτελεί παράδειγμα υποδειγματικής πολιτείας· ένα σύνολο όπου η τάξη, η πειθαρχία και η θυσία υπηρετούν τη συνοχή του συνόλου. Ο Βιργίλιος τη συνδέει με την pieta, δηλαδή τη βαθιά ευσέβεια προς τους θεούς, την πατρίδα και την κοινότητα. Η μέλισσα στον κόσμο του ποιητή είναι υπόδειγμα του ιδανικού ρωμαϊκού πολίτη· και στις παρούσες εικαστικές συνθέσεις, γίνεται υπόδειγμα του πνευματικού ανθρώπου.

Το έργο διαλέγεται με το αρχαίο αρκαδικό όραμα, εκεί όπου η φύση είναι καθαγιασμένη, ειρηνική και οργανικά συνυφασμένη με τον άνθρωπο. Δεν είναι μια ουτοπία φυγής· είναι μια ηθική πρόταση επιστροφής. Η Αρκαδία δεν είναι τόπος, αλλά τρόπος. Μέσα σε αυτήν, η μέλισσα αναδεικνύεται σε μυστικιστικό φορέα της ζωής, μια λειτουργική μορφή που υπενθυμίζει την αρχή της συνοικείωσης — την αμοιβαιότητα ανθρώπου, ζώου και δημιουργήματος εντός μιας ευρύτερης λειτουργίας του είναι. Η εικονογραφία αντλεί από αυτή τη βαθιά αλληγορική ρίζα, αλλά την μεταπλάθει σε μία νέα μυστηριακή ανθρωπομορφία. Οι μέλισσες αποκτούν χέρια, άκρα, θραύσματα ανθρώπινου σώματος — και μαζί τους, θεολογικά χαρακτηριστικά. Το έργο διαλέγεται με τη βυζαντινή οντολογία της κτίσης όπως τη συναντούμε στον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, ο οποίος γράφει: «Πᾶν τὸ γεγονός ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι ὁ Θεὸς ἔκτισεν». Η φύση, λοιπόν, δεν είναι αντικείμενο· είναι λόγος, είναι αποκάλυψη, είναι θεολογία μέσω των αισθήσεων.

Η «Ωδή» δεν αποθεώνει απλώς το ωραίο της φύσης, αλλά τελεί έναν υπαρξιακό ψαλμό. Η μέλισσα, μέσα από τις παραστατικές υβριδικές συνθέσεις, δεν λειτουργεί μόνον ως τεκμήριο της οικολογικής συνείδησης· είναι ένα θεολογικό πρόσωπο, ένα πρόσωπο της κτίσης, όπως θα μπορούσε να υποστηρίξει η ορθόδοξη πατερική σκέψη. Οι διαφάνειες των φτερών, οι επάλληλες στρώσεις των χειρονομιών, τα ενσώματα ίχνη παραπέμπουν στην μυσταγωγική αισθητική του Διονυσίου Αρεοπαγίτου, ο οποίος τονίζει ότι τα αισθητά φέρουν την ενέργεια του υπερούσιου. Οι αποτυπώσεις των χεριών και των φτερών στα έργα μοιάζουν με χορεία αγγέλων, ή ίσως με ίχνη λειτουργικών σωμάτων, αναμνήσεις από έναν κόσμο όπου κάθε μορφή είχε λειτουργική και δοξαστική κατεύθυνση.

Σε μια εποχή κλιματικής κατάρρευσης και αποσύνθεσης της φυσικής συνοχής, η τέχνη αυτή αρθρώνει μια πρόταση όχι μόνο αισθητική αλλά βαθιά ανθρωπολογική. Οικολογική, με την παλαιά έννοια της οἰκονομίας — της θείας τάξης του κόσμου. Στον τόπο όπου η μέλισσα πάλλεται, συλλέγει, ζυμώνει και προσφέρει, η φύση δεν είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης· είναι λειτουργική συνείδηση, είναι μυστήριο. Και η ζωγραφική, στο έργο, γίνεται πράξη ομολογίας αυτής της κρυφής και ιερής γνώσης. Παράλληλα, όμως εσωκλείει έναν διάλογο με την οικολογική και ανθρωπολογική προβληματική της εποχής μας. Ο Martin Heidegger, στο δοκίμιό του «Το κτίζειν, το κατοικείν, το σκέπτεσθαι», διακηρύσσει ότι ο άνθρωπος έχει λησμονήσει το οικείν — την ευγενική συνύπαρξη με τον κόσμο. Η «Ωδή για μια Μέλισσα» αποπειράται να επαναφέρει αυτή την αίσθηση οικείωσης. Η μέλισσα εδώ είναι υποκείμενο σχέσης, όχι αντικείμενο εκμετάλλευσης· ένα ον προς σχέση, κατά τη φρασεολογία του Emmanuel Levinas, που υπάρχει μόνο εντός της ευθύνης απέναντι στον Άλλο — και εδώ, ο Άλλος είναι η ίδια η δημιουργία.