Ο Χοσέ Ασουνσιόν Σίλβα είναι ο πιο αναγνωρισμένος Κολομβιανός ποιητής όλων των εποχών. Το ρομαντικό και μουσικό στυλ των ποιημάτων του έδωσαν τον χαρακτηριστικό τόνο της κολομβιανής ποίησης. Υπήρξε πρωτοπόρος του μοντερνισμού, ενώ η έντονη κριτική του προς την ίδια τη λογοτεχνία και η χρήση του χιούμορ και της σάτιρας στα τελευταία του ποιήματα τον έκαναν πρωτοπόρο και της αντι-ποίησης. Η Τράπεζα της Δημοκρατίας της Κολομβίας, θεωρώντας τόν μεγάλο ποιητή μια φιγούρα-κλειδί της λογοτεχνικής κληρονομιάς της χώρας, κυκλοφόρησε το 1995 και το 2016 τα χαρτονομίσματα των 5.000 πέσος, αφιερωμένα σε εκείνον και στο έργο του.
Γεννήθηκε στη Μπογκοτά το 1865 από εύπορη οικογένεια. Πατέρας του ήταν ο συγγραφέας Ρικάρδο Σίλβα. Το 1884, σε ηλικία δεκαεννιά ετών, ο ποιητής ταξιδεύει στο Παρίσι για να συνεχίσει τις σπουδές του. Κατά την παραμονή του εκεί έρχεται σε επαφή με τα λογοτεχνικά ρεύματα της πόλης, ιδίως με τον γαλλικό συμβολισμό και παρνασσισμό.
Το 1887 πεθαίνει ο πατέρας του, αφήνοντας στον Χοσέ Ασουνσιόν –είκοσι δύο ετών τότε– την ευθύνη των επιχειρήσεων της οικογένειας. Το 1892, στα είκοσι επτά του, εκδίδονται πενήντα δύο δικαστικές εντολές εναντίον του ποιητή, εξαιτίας των σοβαρών οικονομικών προβλημάτων και χρεών που αντιμετώπιζε, και πουλάει τα πάντα.
Εκλέγεται βουλευτής στο Καράκας. Στα τριάντα του, επιστρέφοντας στην Μπογκοτά, το ατμόπλοιο που τον μετέφερε θα ναυαγήσει στις ακτές της Μπαρανκίγια. Χάνει τα χειρόγραφά των μυθιστορημάτων του Amor, De sobremesa και μεγάλο μέρος του ποιητικού του έργου.
Κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του, έμελλε να έρθει αντιμέτωπος με πολλές απώλειες που τον συνέθλιψαν και άφησαν ένα βαθύ κενό στην ψυχή του. Πριν από τα έντεκα χρόνια του έχασε τρία από τα αδέρφια του. Το ποίημα «Crisálides» γράφτηκε στη μνήμη της αδελφής του Ινές που πέθανε πέντε ετών. Η αδελφή του Ελβίρα Σίλβα είχε πάθει πνευμονία και πέθανε είκοσι χρονών.
Ο βαθύς του πόνος αποτυπώνεται στην ποίησή του σαν μια ανημποριά να αντεπεξέλθει στα απανωτά και σκληρά χτυπήματα της ζωής και πιθανόν συνέβαλε στην απόφασή του να αυτοκτονήσει στην ηλικία των τριάντα ετών με έναν πυροβολισμό στο μέρος της καρδιάς. Την προηγούμενη μέρα είχε επισκεφτεί τον παιδικό του φίλο, τον γιατρό Χουάν Εβανγκελίστα Μανρίκε, και του είχε ζητήσει να σημειώσει με ένα Χ το σημείο της καρδιάς. Είχε ακόμα πολλά ακόμα να εξερευνήσει και να δώσει…
Ένα από τα χαρακτηριστικά του έργου του Χοσέ Ασουνσιόν Σίλβα είναι η προβολή των συναισθημάτων και των εμπειριών μέσω εικόνων και ρομαντικών συμβόλων. Το σύντομο πέρασμά του από τη ζωή και το ναυάγιο, στο οποίο χάθηκαν πολλές από τις δουλειές του, είναι οι λόγοι που το έργο του δεν είναι τόσο εκτενές. Περιέχει περίπου εκατό ποιήματα, διάφορα κείμενα σε πρόζα και λογοτεχνικές σημειώσεις και ένα μυθιστόρημα.
Πέθανε χωρίς να έχει εκδώσει ούτε ένα βιβλίο. Ο κριτικός λογοτεχνίας και συγγραφέας Ρόμπινσον Κιντέρο Όσα περιλαμβάνει στο τέλος της βιογραφίας του Σίλβα αυτή την αναφορά που δείχνει την εκρηκτική ιδιοφυΐα του ποιητή:

«Μέρες πριν από την τελευταία του επιθυμία, έλεγε στον φίλο του Μπαλντομέρο Σανίν Κάνο, αναφέροντας τον Μορίς Μπαρές: "Οι αυτόχειρες σκοτώνονται από έλλειψη φαντασίας"».

Τα έργα του Χοσέ Ασουνσιόν Σίλβα που έχουμε είναι τα: Intimidades, El libro de versos, Gotas amargas και Poesías varias.
Το σπουδαιότερο έργο του, όπου ο θάνατος και η μελαγχολία παίζουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο και με το οποίο μπορούμε να προσεγγίσουμε τα θεμελιώδη θέματα της ποίησής του είναι η συλλογή «El libro de los versos».

«Νομίζεις πως οι περισσότεροι από όσους πεθαίνουν έχουν ζήσει; Μην το πιστεύεις· δες, οι περισσότεροι άνθρωποι, άλλοι αγωνίζονται κάθε λεπτό για να ικανοποιήσουν τις καθημερινές τους ανάγκες, άλλοι είναι κλεισμένοι μέσα σε ένα επάγγελμα, σε μια ειδικότητα, σε μια πίστη, σαν σε φυλακή με ένα μόνο παράθυρο που βλέπει πάντα στον ίδιο ορίζοντα· οι περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν χωρίς να έχουν ζήσει, χωρίς να παίρνουν μαζί τους από τη ζωή τίποτα περισσότερο από μια συγκεχυμένη εντύπωση κόπωσης!» (Απόσπασμα από το μισοτελειωμένο του μυθιστόρημά του De sobremesa)

Νυχτερινό ΙΙΙ

Μια νύχτα
μια νύχτα ολόγιομη από αρώματα, ψιθύρους και μουσική φτερών,

Μια νύχτα
όπου φλέγονταν στην υγρή και νυφιάτικη σκιά οι φανταστικές πυγολαμπίδες,
στο πλευρό μου, αργά, πάνω μου σφιγμένη, ολάκερη,
βουβή κι ωχρή
σαν ένα προαίσθημα από ατέλειωτες πίκρες
μέχρι τον πιο μυστικό βυθό των κυττάρων σου να σε έσειε,
στο μονοπάτι που διασχίζει την ανθισμένη πεδιάδα
περπατούσες,
και τ’ ολόγιομο φεγγάρι
στους γαλαζωπούς, ατέλειωτους και βαθιούς ουρανούς σκόρπιζε το λευκό του φως,
και η σκιά σου
λεπτή και ξέπνοη
και η σκιά μου
απ’ τις ακτίνες του φεγγαριού ζωντανεμένη
πάνω στις θλιμμένες αμμουδιές
του μονοπατιού ενώνονταν.
Και ήταν μία
και ήταν μία
και ήταν μία σκιά μονάχα, μακριά!
και ήταν μία σκιά μονάχα. μακριά!
και ήταν μία σκιά μονάχα. μακριά!

Αυτή τη νύχτα
μόνος, η ψυχή
γεμάτη απ’ τις ατέλειωτες πίκρες και αγωνίες του θανάτου σου,
αποκομμένος από σένα την ίδια, απ’ τη σκιά, απ’ τον καιρό και την απόσταση,
απ’ το ατέλειωτο μαύρο,
όπου η φωνή μας δεν φτάνει
μόνος και βουβός
στο μονοπάτι περπατούσα,
και ακούγονταν τα γαβγίσματα των σκυλιών στο φεγγάρι,
στο χλομό φεγγάρι
και το κρώξιμο των βατράχων,
ένιωσα κρύο, ήταν το κρύο που είχαν στο δωμάτιο
τα μαγουλά σου κι οι κρόταφοί σου και τα λατρεμένα χέρια σου
ανάμεσα στις χιονισμένες ασπράδες
των νεκροσέντονων.
Ήταν το κρύο του τάφου, ήταν το κρύο του θανάτου,
Ήταν το κρύο του τίποτα…

Και η σκιά μου
απ’ τις ακτίνες του φεγγαριού ζωντανεμένη,
πήγαινε μόνη,
πήγαινε μόνη
πήγαινε μόνη στη μοναχική στέπα!
Και η σκιά σου ανάλαφρη κι ευκίνητη
λεπτή και ξέπνοη
όπως σ’ εκείνη τη ζεστή νύχτα της πεθαμένης άνοιξης,
όπως σ’ εκείνη τη νύχτα την ολόγιομη από αρώματα, ψιθύρους και μουσική φτερών,
πλησίασε και έφυγε μαζί της
πλησίασε και έφυγε μαζί της,
πλησίασε και έφυγε μαζί της… Ω, οι ενωμένες σκιές!
Ω, οι σκιές που ψάχνονται κι ενώνονται τις νύχτες σκότους και δακρύων!

Μελαγχολία

Από ό,τι είναι κρυμμένο,
αχνή, μακρινή και μυστηριώδης αναδύεται
αόριστη μελαγχολία
που απ’ το ιδανικό στον ουρανό μας οδηγεί.
Κοίταξα αντανακλάσεις αυτού του ουρανού
στη λαμπερή λάμψη
με την οποία διώχνει τις σκιές, το βλέμμα
των γαλανών ματιών της.
Ανάλαφρη χρυσή αλυσίδα
που μια ψυχή με άλλη ψυχή με τα νήματά της ενώνει
κρυφή συμπάθεια,
που βαθιά μέσα στο άγνωστο κοχλάζει,
και που στις πραγματικότητες της ζωής
χάνεται και καταναλώνεται
όπως χάνεται μια σταγόνα δροσιάς
πάνω στα χόρτα που το μνήμα σκεπάζουν.

Με τον τρόπο εκείνο
Ρίξε μια ματιά στην ψυχή μου
σε στιγμές γαλήνης,
και την εικόνα σου θα δεις, θεϊκό όνειρο,
να τρέμει εκεί σαν στον σκοτεινό βυθό
μιας κρυστάλλινης λίμνης.