Ο στόχος μας τελικά είναι απλός: Είναι η κατανόηση του κόσμου γύρω μας. Γιατί είναι έτσι όπως είναι και γιατί υπάρχει τελικά. Α και να επιβεβαιώσουμε τον φιλόσοφο, ότι ο κόσμος είναι ένα σύνολο γεγονότων, όχι πραγμάτων.
«Η ομορφιά της ύπαρξης» του Ρόι Άντερσον, είναι ένας συμμετρικός διαλογισμός για τη φευγαλέα, εύθραυστη και συχνά παράλογη φύση της ύπαρξης. Γνωστός για τα σχολαστικά κατασκευασμένα ταμπλό και τις σκοτεινά κωμικές ευαισθησίες του, ο Σουηδός δημιουργός αποδεικνύει για άλλη μια φορά τη μαεστρία του στο οπτικό και συναισθηματικό τοπίο, δημιουργώντας μια ταινία που είναι τόσο απόκοσμη όσο και παράξενα αναζωογονητική.
Τοποθετημένο σε έναν σουρεαλιστικό, διαχρονικό κόσμο, το φιλμ ξεδιπλώνεται μέσα από μια σειρά βινιέτες, η καθεμία από τις οποίες αποτελεί μια αυτοτελή στιγμή που αποτυπώνει την ουσία της ανθρώπινης εμπειρίας. Οι σκηνές αυτές κυμαίνονται από το καθημερινό έως το μεταφυσικό, από το σπαρακτικά τραγικό έως το παράλογα κωμικό. Μια γυναίκα αφηγήτρια, με φωνή αποστασιοποιημένη και ταυτόχρονα συμπονετική, πλέκει αυτές τις στιγμές μεταξύ τους, προσφέροντας λυρικές παρατηρήσεις που θυμίζουν το στυλ αφήγησης της Σεχραζάντ στις Χίλιες και μία νύχτες.
Η ταινία μοιάζει σαν μια συμφωνία των θραυσμάτων της ζωής, αρχίζει με την εικόνα δύο εραστών να αιωρούνται πάνω από μια βομβαρδισμένη Κολωνία, συνοδευόμενη από τη Νόρμα του Μπελίνι. Αυτή η αιθέρια σκηνή δίνει τον τόνο για μια σειρά από ασύνδετες αλλά θεματικά ενωμένες στιγμές που ακολουθούν. Κάθε βινιέτα, πλαισιωμένη με τη χαρακτηριστική συμμετρία και την υποτονική χρωματική παλέτα του Άντερσον, προσφέρει μια ματιά σε ζωές που βρίσκονται στη δίνη της απόγνωσης, της ομορφιάς ή του ήσυχου προβληματισμού.

Ένας καθολικός ιερέας παλεύει με μια κρίση πίστης, εκλιπαρώντας έναν ψυχίατρο για βοήθεια, ενώ ο τελευταίος ελέγχει βιαστικά το ρολόι του, ενδιαφερόμενος περισσότερο να προλάβει το λεωφορείο του. Τρεις νεαρές γυναίκες, ανέμελες και αυθόρμητες, χορεύουν έξω από μια καφετέρια, με τη χαρά τους να αποτελεί φευγαλέα αντίστιξη στη διάχυτη μελαγχολία της ταινίας. Ένας πατέρας γονατίζει στη βροχή για να δέσει τα κορδόνια της κόρης του, μια τρυφερή πράξη που έρχεται σε αντίθεση με την απέραντη αδιαφορία του κόσμου γύρω τους.

Ο Άντερσον έρχεται επίσης αντιμέτωπος με το βάρος της ιστορίας. Σε μια ανατριχιαστική σκηνή, ένας ηττημένος στρατός βαδίζει προς ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, με τα πρόσωπά τους χαραγμένα από την παραίτηση του αναπόφευκτου. Σε μια άλλη, ο Αδόλφος Χίτλερ, ηττημένος και απομονωμένος, περιμένει το τέλος της βασιλείας του, ενσαρκώνοντας την απόλυτη κατάρρευση της εξουσίας και της ύβρεως. Αυτές οι στιγμές δεν είναι απλώς ιστορικές αλλά οικουμενικές, απηχώντας την κυκλική φύση της ανθρώπινης ανοησίας και του πόνου.
Παρά τη ζοφερή θεματολογία του, «Η ομορφιά της ύπαρξης», διαπνέεται από το χαρακτηριστικό μαύρο χιούμορ του δημιουργού της. Ένας ανάπηρος πολέμου ζητιανεύει σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό, με το μηχανικό του χέρι να κουνιέται κωμικά, καθώς οι περαστικοί αποστρέφουν τα μάτια τους. Ένας άντρας χάνει το δρόμο της ζωής του και κάθεται σε ένα παγκάκι, μόνο και μόνο για να σχολιάσει ένας άγνωστος στεγνά: «Τι κακό έχει να είσαι χαμένος;». Αυτές οι στιγμές παραλογισμού αναδεικνύουν τις εγγενείς αντιφάσεις της ανθρώπινης κατάστασης, όπου η απόγνωση και το γέλιο συχνά συνυπάρχουν, χιούμορ λοιπόν και παραλογισμός μέσα στην απελπισία.
Αυτό που διαφοροποιεί το φιλμ «Η ομορφιά της ύπαρξης», από τα προηγούμενα έργα του Άντερσον, είναι η λεπτή αλλά επίμονη υποβόσκουσα ζεστασιά του. Μέσα στη ζοφερότητα, υπάρχουν στιγμές χαράς, λύτρωσης και ευγένειας που υποδηλώνουν την ικανότητα της ανθρωπότητας για ανθεκτικότητα και αγάπη. Μια γιαγιά που φωτογραφίζει τον εγγονό της, η απλή πράξη καλοσύνης ενός πατέρα ή η χαρά του χορού χωρίς λόγο - αυτές οι μικρές χειρονομίες φωτίζουν την ομορφιά που επιμένει ακόμη και μπροστά στον υπαρξιακό τρόμο.
Η προσέγγιση του Άντερσον είναι ανορθόδοξη, χωρίς παραδοσιακή πλοκή ή τόξα χαρακτήρων που να καθοδηγούν τον θεατή. Αντ' αυτού, η αποσπασματική δομή της ταινίας αντικατοπτρίζει την αποσπασματική φύση της μνήμης και της ύπαρξης. Κάθε βινιέτα είναι ένας μικρόκοσμος, μια φευγαλέα ματιά στις άπειρες ιστορίες που καθορίζουν την ανθρώπινη εμπειρία. Οι λιγοστοί διάλογοι και ο σκόπιμος ρυθμός προσκαλούν τον θεατή να συλλογιστεί αντί να καταναλώσει, να νιώσει αντί να ακολουθήσει.
Στον πυρήνα της «Η ομορφιά της ύπαρξης», είναι μια ταινία για το τι σημαίνει να υπάρχεις σε έναν κόσμο που είναι ταυτόχρονα βίαιος και όμορφος, όπου κάθε πράξη ―όσο μικρή ή ασήμαντη κι αν είναι― συμβάλλει στο μεγάλο μωσαϊκό της ζωής. Είναι μια υπενθύμιση του εφήμερου της χαράς, του αναπόφευκτου του πόνου και της διαρκούς δύναμης της ελπίδας. Αναμειγνύοντας το σουρεαλιστικό με το συνηθισμένο, ο Άντερσον δημιουργεί ένα ποιητικό αριστούργημα.

Σε μια εποχή που συχνά επικρατεί κυνισμός, το «Η ομορφιά της ύπαρξης», τολμά να βρει νόημα στην απελπισία και χιούμορ στο παράλογο. Είναι μια ωδή στην αντοχή του ανθρώπινου πνεύματος, ένας κινηματογραφικός διαλογισμός που είναι τόσο άπειρος όσο υποδηλώνει ο πρωτότυπος τίτλος. Αλλά ας το πάρουμε απόφαση, ο κόσμος όχι μόνο είναι πιο παράξενος απ’ ό,τι φανταζόμαστε, αλλά είναι πιο παράξενος απ’ ό,τι έχουμε τις δυνάμεις να φανταστούμε.