Όπως σημειώναμε στα προηγούμενα άρθρα, η αμερικανική ποίηση βρίσκεται σε μια περίοδο μετατόπισης, μπροστά σε έναν τρόπο που μπορεί να επηρεάσει και να συμβάλει σε παρόμοιες μετατοπίσεις ποιητικών σκηνών μακρινών όσο αυτή της χώρας μας. Κομμάτι αυτής της μετατόπισης αποτελεί και η διεύρυνση του ποιητικού υποκειμένου αλλά και του κοινού απεύθυνσης μέσα από την άνοδο της ποίησης των ταυτοτήτων. Στο άρθρο αυτό εξετάζουμε μια άλλη κρίσιμη παράμετρο. Την επιρροή που ασκεί το διαδίκτυο σε πολλές εκφάνσεις του στη δημιουργία και τη διάδοση της ποίησης καθώς και στους όρους με τους οποίους δομείται το ποιητικό υποκείμενο.
Ξεκινήσαμε την διαδρομή των σχολίων για την αμερικανική ποίηση μέσα από την παραδοχή πως η ποίηση με τους όρους με τους οποίους διαβαζόταν μέχρι πρόσφατα βρίσκεται σε μόνιμη κάθοδο. Ταυτόχρονα η διάδοση της ποίησης αυξάνεται ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται μια πιο έντονη λειτουργικότητα σε σχέση με τη χρήση ποιημάτων ως μέσω έκφρασης σε συγκεκριμένες ιστορικές ή καθημερινές στιγμές. Πώς λοιπόν συμφιλιώνονται αυτά τα δύο παράδοξα;
Η απάντηση βρίσκεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ή για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι στους όρους με τους οποίους τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτυπώνουν την καθημερινότητα, σχολιάζοντάς την μέσα από κειμενικές διατυπώσεις. Την περίοδο της ανόδου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ακόμα και αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε ήρθαμε σε άμεση επαφή με μια άνοδο του ποσοστού του γραπτού λόγου που παράγουμε καθημερινά. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως ο λόγος αυτός καθ εαυτός αποτελεί πολιτιστική μετατόπιση με αξιώσεις. Αλλά ταυτόχρονα ορίζει ένα νέο πλαίσιο. Εντός αυτού του πλαισίου ενημέρωσης, αντιπαράθεσης και ανταλλαγής λόγου δημιουργείται ένας συγκεκριμένος διαλογικός κώδικας. Η συμπύκνωση, η ευστοχία, η πλούσια απλότητα αποτέλεσαν (και αποτελούν) στοιχεία που κάνουν τον λόγο να ξεχωρίζει από τον θόρυβο στις πλατφόρμες της μαζικής παραγωγής λέξεων. Δεν λέω πως οι πλατφόρμες αυτές γεννούν ποίηση. Χαρακτηριστικά του λόγου όπως η επιθετικότητα, η υπερβολή, ή τα στοιχεία της οπαδοποίησης λειτουργούν απείρως πιο αποτελεσματικά στο πλαίσιο της διαδικτυακής δημοφιλίας. Αυτό που θέλω να περιγράψω είναι μία αντιστοιχία ανάμεσα στον ποιητικό λόγο και στους όρους με τους οποίους υπάρχει ο λόγος στο twitter, το facebook, η στα κείμενα φωτογραφίας του instagram.
Ο ποιητικός λόγος, ανεξάρτητα από την έκταση του ποιήματος, οφείλει να είναι συμπύκνωση. Συμπύκνωση νοήματος, γλώσσας, συγκίνησης. Αυτός ο συμπυκνωμένος λόγος στέκεται εκκωφαντικά απέναντι στον διαδικτυακό γλωσσικό θόρυβο. Στην πραγματικότητα μπορεί να συμμετέχει ανατρέποντας τη ροή του. Το μέγεθος και η συμπύκνωση αποτελούν χαρακτηριστικά που λειτουργούν ακαριαία. Κάτι τέτοιο είναι ορατό στους όρους με τους οποίους παλαιότερα και νεότερα ποιήματα επιστρατεύθηκαν μέσα σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες. Ξεκινώντας από το ποίημα του W. H. Auden, «September 1», 1939, όπως διαδόθηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Αν και το διαδίκτυο ήταν νεόκοπο το 2001 και τα μέσα δικτύωσης ουσιαστικά ανύπαρκτα, το ποίημα λειτούργησε με όρους μαζικής μετάδοσης μέσα από ραδιόφωνα και δημόσιες αναγνώσεις, θυμίζοντας τους τρόπους του viral στην εποχή μας. Το ποίημα συμπύκνωνε με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο ένα κοινό αίσθημα και έναν κοινό φόβο: The enlightenment driven away / The habit-forming pain, / Mismanagement and grief, / We must suffer them all again. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ μαζί με τα ποιήματα «Evil», του Langston Hughes (Looks like what drives me crazy / Don’t have no effect on you / But I’m gonna keep on at it / Till it drives you crazy, too.), και «Election» του John Holmes (This world is wild / With horrors and with hates) ένα ποίημα που έγινε viral ήταν και το «Musée des Beaux Arts» του W. H. Auden.
Για την ακρίβεια η εκλογή του Τραμπ ως ημέρα θρήνου μπορεί να ειδωθεί ως ποιητικό γεγονός. Ποιήματα της Wendy Cope, της Maya Angelou, του Adam Zagajewski έχουν διαδοθεί με αφορμή την εκλογή και την πολιτική του Τραμπ. Πολλά διαδικτυακά περιοδικά έκαναν μεγάλα αφιερώματα σε ποιήματα που μπορούν να σε κρατήσουν όρθιο σε μια τόσο δύσκολη στιγμή όπως αυτή. Ο αρχισυντάκτης του περιοδικού Poetry, Don Share επεξηγεί: «οι ποιητές είναι σαν τα καναρίνια στο ορυχείο. Έχουν μια αίσθηση των πραγμάτων που βρίσκονται στον αέρα. Αντιλαμβάνονται τα γεγονότα πριν αυτά γίνουν ορατά […] και την ίδια στιγμή, οι άνθρωποι, όταν βρίσκονται υπό πίεση κάθε είδους, στρέφονται στην ποίηση».
Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς επίσης πως η ποίηση χρησιμοποιήθηκε την περίοδο του Τραμπ ως εργαλείο σάτιρας. Χιλιάδες ποιήματα, άλλα με αξιώσεις και άλλα απλώς ως επίθεση, κάνουν τον γύρο του διαδικτύου με κάθε σκοτεινή αφορμή. Το σοβαρό περίβλημα της ποίησης συνδυασμένο με την κενή φρασεολογία του προέδρου δημιουργεί ένα ποιητικό αποτέλεσμα pop παραλόγου όπως στο ποίημα «Donald Trump» του Matt Shade που αποτελείται εξ ολοκλήρου από εκφράσεις του προέδρου:

Παραμυθία ή σάτιρα, άμυνα ή επίθεση η ποίηση αποτελεί επιστράτευση του λόγου στις περιόδους της έκτακτης ανάγκης. Και το πεδίο της επιστράτευσης αυτή την στιγμή είναι το τερέν των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

[Στο επόμενο: Μέσα από τον σπασμένο καθρέφτη: η αμερικανική ποίηση και το διαδίκτυο 2. Το σώμα και η οθόνη: Η περίπτωση του Danez Smith]