Ο Γάμος του Μάριου Ποντίκα μπορεί να επικεντρώνεται σε μία οικογένεια και σε μία πρώτη ανάγνωση να δημιουργεί την εντύπωση πως πρόκειται για μια ηθογραφία της ελληνικής κοινωνίας στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Ωστόσο, ακριβώς αυτή η εντοπιότητα εξυψώνει το έργο σε ένα ευρύτερο δραματουργικό σύμπαν με καθολική ισχύ αναπτύσσοντας με τον θεατή μια ψυχαναλυτική και ψυχοθεραπευτική σχέση. Οι ήρωες του έργου βρίσκονται εγκλωβισμένοι και οι ίδιοι στα σχήματα της κοινωνίας, ανάμεσα στο δίπολο αγριάδα και γελοιότητα, υπό την απειλή της ντροπής. Ο φόβος για το τι θα πει ο άλλος γίνεται δυνάστης τους και καταλύει ακόμη και τις πιο ιερές σχέσεις, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους από τα σημαντικά στα γελοία. Το έργο φέρνει επί σκηνής αυτή την αγριότητα της ζωής θυμίζοντας το In-Yer-Face Theatre με έντονα στοιχεία ρεαλισμού και ακροβατώντας στον χώρο του γκροτέσκου.
Δουλεύοντας, συνειδητοποιήσαμε πως η απόσταση που μας χωρίζει από την ημερομηνία συγγραφής του έργου μας επιτρέπει να δούμε πιο καθαρά τις αποχρώσεις του, το πόσο ευφυής ήταν η σύλληψή του και να καταλάβουμε γιατί στην πρώτη του παρουσίαση βρήκε τόσες αντιστάσεις. Όσα διαδραματίζονται επί σκηνής είναι μια ακτινογραφία της πρόσφατης ιστορίας των ηθών, της ηθικής και της καθημερινότητας της κοινωνίας μας. Η απόσταση αυτή μας δίνει τη δυνατότητα να παρατηρήσουμε τη ρίζα συμπεριφορών, προκαταλήψεων και ιδεοληψιών, να συνειδητοποιήσουμε από πού προερχόμαστε και να κατανοήσουμε καλύτερα το παρόν μας. Το εγγύς παρελθόν καλλιέργησε αυτές τις συμπεριφορές που αποτελούσαν κοινό τόπο –όχι μόνο για την ελληνική κοινωνία– και που, αν και σήμερα θεωρούνται μη αποδεκτές, ακόμη ανιχνεύονται γύρω μας, ακόμη βρίσκουμε θραύσματα και κατάλοιπα πίσω από περισσότερο ή λιγότερο κεκαλυμμένες συμπεριφορές. Ο προηγμένος μας κόσμος, ο προοδευτικός μας δυτικός κόσμος, πρέπει να δώσει κι άλλες μάχες για να ξεφύγει από τον ίδιο του τον εαυτό. Για τον λόγο αυτό και επιλέξαμε ένας ηθοποιός να ερμηνεύσει όλους τους ρόλους (εκτός της οικογένειας) θέλοντας να αναδείξουμε ότι σε μια κοινωνία υποκρισίας κρύβεται η ίδια αντίληψη, τα ίδια μυαλά πίσω από διαφορετικά πρόσωπα.
Η επιθυμία να συνεργαστούμε με τον Μάριο Ποντίκα ήταν μεγάλη και από τις δύο πλευρές και ο Γάμος ήταν η ένωσή μας. Δυστυχώς ο Μάριος έφυγε πριν προλάβουμε να διανύσουμε όλη την πορεία. Είναι τιμή μας όμως το ότι μας εμπιστεύτηκε το έργο του. Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στη σύζυγό του Βίκυ Μουνδρέα-Ποντίκα για όλα.

OΜΑΔΑ ΝΑΜΑ

Το εσωτερικό ταξίδι της Σιωπής στον Γάμο

Η συνάντησή μου με τη Μάνα
Ο Γάμος του Ποντίκα γεννήθηκε από μια σκληρή είδηση: ένα κορίτσι δεκαέξι χρονών βιάστηκε και, μη αντέχοντας την κοινωνική κατακραυγή, αυτοκτόνησε. Ο συγγραφέας προχώρησε το δράμα ως την άβυσσο: το θύμα αυτοπυρπολείται, μένει ζωντανό-φυτό, και τελικά παντρεύεται τον βιαστή του. Δεν είναι πια η ιστορία ενός κοριτσιού. Είναι το πορτρέτο μιας κοινωνίας που τρέφεται με σιωπές.

Η ανατροπή της ιεραρχίας
Στην οικογένεια του έργου, ο Πατέρας φαίνεται να βασιλεύει· δίπλα του η μεγάλη κόρη, η Γεωργία, κι έπειτα η Μάνα. Στο τέλος, η βιασμένη κόρη, ειρωνικά «Αφέντρα». Μια πυραμίδα εξουσίας που μοιάζει αμετακίνητη. Κι όμως, ο Ποντίκας την αναποδογυρίζει: η δύναμη δεν βρίσκεται σε όσους μιλούν, αλλά σε όσους σωπαίνουν. Οι ένοχοι πλημμυρίζουν το έργο με λόγια· οι αθώοι σωπαίνουν και η Σιωπή τους γίνεται πιο εκκωφαντική από κάθε λόγο.

Η Σιωπή ως δραματουργικό στοιχείο
Η «Αφέντρα» δεν μιλά, μα ακούει, βλέπει, γνωρίζει. Η Σιωπή της είναι το μοναδικό της όπλο, κι αυτό την κάνει επικίνδυνη. Δίπλα της, η Μάνα. Λίγες φράσεις, υπάκουες στη λογική της πατριαρχίας. Και σιγά σιγά, η σιωπή της βαθαίνει: από φόβος, γίνεται συνειδητή επιλογή. Μια Σιωπή-καθρέφτης της συλλογικής μας Σιωπής.

Η Μάνα ως τραγικό πρόσωπο
Η Μάνα κουβαλά το δικό της βιασμό μέσα στον γάμο της, τον φόβο του «τι θα πει ο κόσμος», την ευθύνη να «ξεφορτωθεί» τις κόρες της. Θύμα και θύτης μαζί, χτυπά το παιδί της και την ίδια στιγμή σπαράζει γι’ αυτό. Θυσιάζει την αλήθεια για να υπηρετήσει την «τιμή». Η τραγικότητά της αναδύεται από αυτή την αντίφαση: καταλαβαίνει, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει. Στο τέλος, συντρίβεται.

Το δικό μου ταξίδι
Σαν ηθοποιός, έπρεπε να βουτήξω μέσα στη Σιωπή της. Να μάθω να σωπαίνω και να ακούω. Να νιώσω πότε η Σιωπή είναι ασπίδα, πότε συνενοχή, πότε κραυγή που δεν ακούγεται. Στις πρόβες αναγνώρισα μέσα μου όχι μια προσωπική εμπειρία πατριαρχίας, αλλά το συλλογικό τραύμα του να είσαι γυναίκα. Το τραύμα της αμφισβήτησης, της ακύρωσης, του περιορισμού.
Κάθε βράδυ έζησα τον εφιάλτη της Μάνας: να βλέπεις το παιδί σου να καίγεται και να μην έχεις τα εργαλεία να αντιδράσεις. Να σωπαίνεις γιατί δεν ξέρεις πώς αλλιώς να σταθείς. Και να χάνεσαι μέσα σε αυτή τη Σιωπή που δεν λυτρώνει, αλλά καταπίνει.

Το κοινό
Η αντίδραση των θεατών ήταν βαθιά. Θυμάμαι μια γυναίκα που με πλησίασε μετά την παράσταση και με ρώτησε: «Πώς συνεχίζετε τη ζωή σας μετά από αυτό;». Δεν ήξερα αν μιλούσε σε μένα ή στη Μάνα. Η ερώτησή της έγινε για μένα η απόδειξη ότι η Σιωπή της Μάνας αντήχησε πέρα από τη σκηνή.
Η Μάνα του Γάμου είναι η γυναίκα που κουβαλάμε όλοι μέσα μας: μάνα, η γιαγιά, η θεία, η γειτόνισσα, η γυναίκα που ζυμώθηκε μέσα σε αιώνες πατριαρχίας και δεν έμαθε ποτέ πώς να φύγει. Το τραγικό αδιέξοδό της είναι και δικό μας.
Όσο πιο βαθιά σκάβεις στο σκοτάδι, τόσο πιο δυνατό φως βρίσκεις.
Κι εγώ είμαι βαθιά ευγνώμων που το έζησα.

Μαρία Κάτσενου

Η Αφέντρα, 1

Τον Οκτώβρη του 2022 συμμετείχα στην παράσταση «Γάμος» του Μάριου Πόντικα στο θέατρο Επί Κολωνώ, σε σκηνοθεσία της Ελένης Σκότη, όπου ερμήνευσα τον ρόλο της Αφέντρας. Ο Πόντικας, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες θεατρικούς συγγραφείς, έχει αφήσει το αποτύπωμά του με έργα που φωτίζουν τις κοινωνικές και πολιτικές αντιφάσεις της ελληνικής πραγματικότητας, συνδυάζοντας ρεαλισμό με ποιητική δύναμη. Ο «Γάμος» είναι χαρακτηριστικό δείγμα της γραφής του: αιχμηρός με γλώσσα που αποκαλύπτει συγκρούσεις και σχέσεις εξουσίας. Το έργο δεν είναι μόνο μια ιστορία κακοποίησης αλλά μια καταγγελία της υποκρισίας, της καταπίεσης και των κοινωνικών δομών που ακυρώνουν την αθώα φωνή και την ακεραιότητα του θύματος. Η τραγική μοίρα της Αφέντρας γίνεται καθρέφτης για όσα η κοινωνία αρνείται να παραδεχτεί — ότι η τιμή δεν ανήκει στο θύμα και ότι η σιωπή μερικές φορές επιβάλλεται από τον φόβο, τη δύναμη και την εξουσία. Η συνεργασία με την Ελένη Σκότη και τον θίασο υπήρξε μοναδική εμπειρία, που μου έδωσε την ευκαιρία να προσεγγίσω έναν ρόλο γεμάτο σιωπές, κινήσεις και λεπτές αποχρώσεις.

Μέγκυ Σούλι

Η Αφέντρα, 2

Η συμμετοχή μου στην παράσταση αποτελεί μια πολύ ξεχωριστή και σημαντική εμπειρία για μένα. Πέρα από πολύ σημαντικούς ανθρώπους που γνώρισα και συνεργάστηκα, μου δόθηκε η ευκαιρία να έρθω σε επαφή με ένα έργο ιδιαίτερης ουσίας και βαρύτητας. Ένα κομμάτι της δουλειάς μας ως ηθοποιοί είναι το να θέτουμε επίκαιρα ερωτήματα που αφορούν τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το συγκεκριμένο έργο, δυστυχώς, δεν αφορά μόνο την εποχή κατά την οποία γράφτηκε, ούτε περιορίζεται στα τελευταία χρόνια. Αντικατοπτρίζει παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας, βαθιά ριζωμένες μέσα στον χρόνο. Η βία ―σε όλες τις μορφές της: λεκτική, σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική, ενδοοικογενειακή― η στέρηση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, αποτελούν διαχρονικά θέματα που δεν γνωρίζουν γεωγραφικά όρια. Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό να μοιράζεσαι με το κοινό ιστορίες με θεματικές και συμπεριφορές ακραίες, οριακά σουρεαλιστικές, αλλά κατά βάθος απόλυτα πραγματικές, και μέσα από αυτές να το κάνεις να αναρωτηθεί, να προβληματιστεί, ακόμα και να αναθεωρήσει.
Για μένα, η Αφέντρα δεν ήταν απλώς ένα θύμα βιασμού. Ήταν μια τραγική ηρωΐδα, που κάθε βράδυ έδινε τον δικό της προσωπικό αγώνα κατά των κακοποιητών της ―άλλοτε πιο συνειδητά και άλλοτε πιο ασυνείδητα― με τα ελάχιστα μέσα που διέθετε: ένα δεμένο σώμα και χωρίς φωνή.
Και ακόμα και αν στο τέλος του έργου, δεν βρίσκει τη δικαίωσή της, αυτή ίσως έρχεται μετά από την εμπειρία της παράστασης, όπου οι θεατές ως μάρτυρες καλούνται να την υπερασπιστούν στη ζωή.

Ελωρίς Αλπανίδου

Η «κακιά» αδερφή

ΟΓάμος του Μάριου Ποντίκα είναι ένα έργο που δεν ξεχνιέται. Δεν είναι απλώς θέατρο· είναι εμπειρία. Είναι καθρέφτης — σκληρός και αμείλικτος. Με την πρώτη ανάγνωση, ταράχτηκα. Και στη σκηνή, αυτή η ταραχή έγινε σώμα. Πόνος, οργή, παγωμάρα. Και όταν μας έστειλαν για το αφιέρωμα, ένας κόμπος εμφανίστηκε πάλι στο λαιμό. Δύο χρόνια ήταν αρκετά για να ακουμπήσει το έργο βαθιά στην καρδιά.
Ο Μάριος Ποντίκας ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Έβλεπε καθαρά το κακό γύρω του — την υποκρισία, τη σιωπή, την κοινωνική συνενοχή — και ήξερε πως αυτά δεν είναι παροδικά. Ήξερε πως δεν θα φύγουν εύκολα. Και είχε το θάρρος να τα κατονομάσει όπως κανένας άλλος.
Ως Γεωργία, η «κακιά» αδερφή, βίωσα την εσωτερική μου σύγκρουση ως γυναίκα, ως άνθρωπος, ως μέρος μιας κοινωνίας που συχνά σκεπάζει τη βία αντί να την καταγγείλει. Έβλεπα πώς το προσωπικό μετατρέπεται σε συλλογικό, πώς μια σιωπή μπορεί να ηχήσει εκκωφαντικά. Οι χαρακτήρες δεν ήταν ρόλοι — ήταν κομμάτια μιας κοινωνίας που τα αναγνωρίσαμε από την πρώτη στιγμή.
Με τον Ηλία Βαλάση, υπήρξε μια αβίαστη σύνδεση από την αρχή μαζί με έναν θυμό που έφευγε κι ερχόταν συνεχώς. Η σχέση μας στη σκηνή ήταν νοσηρή, αλλά ανθρώπινη. Η μητέρα, η Μαρία Κάτσενου, υπήρξε και εκείνη τραγική με τη δική της άβουλη στάση — ήθελε, αλλά δεν μπορούσε να σώσει.
Ο Στέλιος Δημόπουλος ενσάρκωσε την κοινωνική απάθεια. Άλλαζε πρόσωπα, αλλά όχι στάση. Ήταν η απουσία κάθε ενσυναίσθησης — κι αυτό, για μένα, ήταν το πιο βίαιο.
Το 2020, με την είσοδο της Ελωρίς Αλπανίδου, η κοπέλα έγινε σκιά. Απόμακρη, πλημμυρισμένη από το κενό και την απόγνωση. Μια παρουσία σπαρακτικά σιωπηλή.
Επίσης, πάντα θα θυμάμαι το βλέμμα της Μέγκυς Σούλη. Πάγωνα ολόκληρη κάθε φορά που μας κοιτούσε και αναζητούσε λίγη στοργή. Και τη φράση ως Γεωργία που αγάπησα: «Ε, ρε και νά ’μουν εγώ, τι θα τού ’κανα». Γιατί την ένιωσα. Και την ένιωσαν πολλές.
Όλα αυτά έγιναν δυνατά μέσα από το βλέμμα και το χέρι της Ελένης Σκότη. Της μαέστρου μας. Που μας οδήγησε εκεί όπου μόνος δεν πας. Έφτιαξε μια φωτιά. Κόσμος ερχόταν ξανά να το δει και κάποιοι άλλοι έφευγαν σιωπηλά.
Ευγνώμων για τον Μάριο Ποντίκα. Ευγνώμων για αυτήν την παράσταση. Ευγνώμων για όλους τους συντελεστές.

Αθανασία Κουρκάκη

Οχτώ διαφορετικοί χαρακτήρες

Είμαι ο ηθοποιός ο οποίος ερμήνευσε τους οχτώ διαφορετικούς χαρακτήρες στην παράσταση ο Γάμος του Μάριου Ποντίκα σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη, μια αρκετά απαιτητική διαδικασία, καθώς στην προσπάθειά μου να ενσαρκώσω οχτώ διαφορετικούς ανθρώπους όπως, ενδεχομένως μπορείτε να καταλάβετε υπήρχε η απαίτηση οχταπλάσιας δουλειάς. Τα πράγματα είναι απλά. Αν χρειάζεται να φτιάξεις έναν άνθρωπο και να τον ερμηνεύσεις, αν χρειάζεται να μπεις στην ψυχοσύνθεση ενός χαρακτήρα, το ίδιο πρέπει να κάνεις και για τους οχτώ. Η Ελένη είχε, κατά την άποψή μου, την πολύ λειτουργική και δραματουργικά αφομοιώσιμη ιδέα του να παιχτούν όλοι οι χαρακτήρες που αποτελούν το κοινωνικό πλαίσιο του έργου από έναν ηθοποιό, οπότε δουλέψαμε μαζί, σχεδιάσαμε και εκτελέσαμε την περάτωση αυτού του πολύ ενδιαφέροντος δραματουργικού τεχνάσματος στην παράσταση, που απαιτούσε την οχταπλάσια δουλειά, όπως μπορείτε να φανταστείτε, από το να έχεις να ενσαρκώσεις έναν άνθρωπο, έπρεπε να ενσαρκωθούν οχτώ.
Ο Μάριος Ποντίκας, κατά την άποψή μου, καταθέτει ένα τρομερά επαναστατικό, ειδικά για τα πλαίσια και την χρονολογία της εποχής του, κείμενο σε σχέση με την τοξική αρρενωπότητα, τον σεξισμό, την πατριαρχία, ένα σπουδαίο έργο, ένας σπουδαίος συγγραφέας, μία πένα, η οποία κυριολεκτικά κόβει ατσάλι και μία παράσταση που προσπάθησε τουλάχιστον να αποδώσει το πνεύμα του συγγραφέα με όλη του τη σκληρότητα και όλη του την ικανότητα να βλέπει τα πράγματα τρισδιάστατα.
Για μένα υπήρξε κομβική παράσταση στην καλλιτεχνική μου καριέρα, ο Γάμος και η συνεργασία μου με την Ελένη Σκότη, και την υπόλοιπη ομάδα, κυρίως επειδή μου επέτρεψε να δείξω την ικανότητά μου στον χαμαιλεοντισμό και να επιδείξω μία υποκριτική βεντάλια διαφορετικών, αν μπορώ να πω έτσι, χρωμάτων. Είναι μία παράσταση την οποία θα μνημονεύω με πολύ μεγάλη αγάπη και ένα έργο το οποίο το θεωρώ πραγματικά σπουδαίο.

Στέλιος Δημόπουλος