Τα προκαταρκτικά

Όταν στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα απέκτησα μια γραφομηχανή —μια Ολύμπια η οποία τώρα αναπαύεται στο υπόγειο του κελιού μου— οι ομήλικοι φίλοι μου με αντιμετώπιζαν σαν αστροναύτη, δηλαδή σαν ένα ον βουτηγμένο στην οριακή τεχνολογία και στη μοντερνιά. Μέχρι τότε, γραφομηχανή μπορούσες να αντικρίσεις μονάχα σε κάτι ταινίες του τύπου Δεσποινίς Διευθυντής η σε μεγαλοδικηγορικά γραφεία. Πληροφορώ τους έκπληκτους αναγνώστες που γεννήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα, πως τα φωτοτυπικά μηχανήματα, τα κασετόφωνα και οι ατομικές πίτσες εμφανίστηκαν στην Ελλάδα μόλις 5-6 χρόνια πριν από την ενδομήτρια κυοφορία τους, οπότε και η γραφομηχανή λογιζόταν τότε ως χάι τεκ γκατζετιά.

Η διαφορά από το χειρόγραφο στο δακτυλογραφημένο κείμενο ήταν κολοσσιαία. Χτυπώντας στα μεταλλικά πλήκτρα την κοινότοπη φράση «Καλημέρα με λένε Μπόζο» αυτή αίφνης, καθαρογραμμένη στο δακτυλόγραφο, φάνταζε σαν στίχος από σονέτο του Σαίξπηρ. Ω, ναι. Όλα έμοιαζαν μονδέρνα και σεληνιακά. Ώσπου επάλιωσαν οι γραφομηχανές και ήλθαν οι κομπιούτορες. Εδώ, πια, μπορεί να ξεσαλώσει κανείς με τη μορφοποίηση του κειμένου του, μπορεί να παράξει ασύλληπτες γραφιστικές εξτραβακάντζες. Μονάχα που δεν γνωρίζει πως κάθε φορά που κάθεται μπροστά στο πληκτρολόγιο του λάπτοτ του, επιστρέφει στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα. Και να πώς.

Και τώρα, δράση 90′′

Καθίστε μπροστά στον υπολογιστή σας. Μην τον ανάβετε. Ακόμα και σβηστός δείχνει πολύ υπερμοντέρνος, έτσι δεν είναι; Πω, πω, τι ντιζαϊνάτο πληκτρολόγιο είν’ τούτο μπρε; Ας παίξουμε λίγο τώρα. Ας διαβάσουμε μαζί τα πέντε πρώτα γράμματα του λατινικού αλφαβήτου του, εκκινώντας από την πρώτη σειρά, αριστερά. Σχηματίζεται η λέξη QWERTY. Θα μπορούσε να είναι επωνυμία αλουμινένιων κουφωμάτων ή σκαφών θαλάσσης. Δεν είναι όμως. Πρόκειται για την ονομασία του πληκτρολογίου που κατασκεύασε ο κύριος Κρίστοφερ Λέιθαμ Σόουλς, από το Μιλγουόκι. Αυτός είναι που επινόησε τη γραφομηχανή με τη μορφή που επικράτησε παγκοσμίως, ενώ προηγήθηκαν άλλοι 52 φίλεργοι επινοητές οι οποίοι μόχθησαν πριν από αυτόν για τον ίδιο σκοπό.

Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του 1870. Ο αμερικανικός εμφύλιος έχει τελειώσει. Συνεπώς η εταιρεία όπλων Ρέμινγκτον δεν βρίσκει και πολλούς πελάτες για να πουλήσει τα ντουφέκια της. Της χρειάζεται να λανσάρει ένα νέο προϊόν, κι αυτό θα είναι η γραφομηχανή του Σόουλς. Ο Σόουλς βάζει τις τελευταίες πινελιές στο προϊόν του πριν βγει στη μαζική παραγωγή. Το σχεδιάζει με βάση τους πιο συχνά απαντώμενους συνδυασμούς γραμμάτων στην αγγλική γλώσσα, έτσι ώστε αυτοί να απέχουν μεταξύ τους πάνω στο πληκτρολόγιο, για να μην μπερδεύονται οι βραχίονες των πλήκτρων μεταξύ τους όταν ένα γράμμα ξεκινούσε να αφήσει το αποτύπωμά του στο χαρτί, ενώ ένα άλλο επέστρεφε την ίδια στιγμή. Να, λοιπόν, πώς καθορίστηκε η σειρά των γραμμάτων πάνω στο πληκτρολόγιο των γραφομηχανών, το οποίο υιοθετήθηκε και χρησιμοποιείται αυτούσιο μέχρι σήμερα και στους υπολογιστές. Παγκοσμίως. Γιατί επικράτησε αυτό το πληκτρολόγιο όμως; Μήπως επειδή είναι το καλύτερο; Ή για άλλον λόγο; Για στοχάσου για λίγο, μονάχα για ενενήντα δευτερόλεπτα.

Τέλος χρόνου.

Αμέσως μετά

Η απάντηση είναι απλή. Το πληκτρολόγιο «QWERTY» επικράτησε όχι γιατί είναι το πιο λειτουργικό από όσα έχουν προταθεί από το 1873 μέχρι σήμερα, αλλά γιατί με το πέρασμα του χρόνου υιοθετήθηκε από έναν μεγάλο αριθμό χρηστών, ο οποίος «εγκλωβίστηκε» σε αυτό. Εάν φέρω σήμερα στην επιχείρησή μου υπολογιστές με άλλο πληκτρολόγιο, δεν πρόκειται να βρω γραμματείς που να γνωρίζουν τυφλό σύστημα χειρισμού του, δηλαδή θα έχω αγοράσει ένα άχρηστο λογισμικό. Εάν το χρησιμοποιήσω στο σπίτι μου, δεν θα μπορεί να το χρησιμοποιεί κανένας άλλος. Δηλαδή, στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, ισχύει ό,τι και στις πιάτσες των εκ συστήματος εραστών και συγγραφέων: γίνε όσο πιο διαθέσιμος μπορείς, άσε τους άλλους να σε χρησιμοποιούν ακατάπαυστα, και τότε θα τους έχεις πείσει πως τους είσαι αναγκαίος, μοναδικός και αναντικατάστατος.