Ζωρζ Σιμενόν, Σεληνιασμός, μτφ. Αργυρώ Μακάρωφ, Άγρα 2018

*

Χάρη στα πετρέλαιά της, την άφθονη τροπική ξυλεία και τον αραιό πληθυσμό της, η Γκαμπόν συγκαταλέγεται σήμερα στις πλουσιότερες και ταχύτερα αναπτυσσόμενες αφρικανικές χώρες. Όταν την επισκέφθηκε ο Σιμενόν, αρχές της δεκαετίας του ’30, ήταν μια νεαρή γαλλική αποικία που είχε πίσω της τέσσερις αιώνες εμπορικών δοσοληψιών, κυρίως με τους Πορτογάλους. Ο άφθονος δασικός πλούτος της χώρας, είχε από πολύ νωρίς οδηγήσει στην δημιουργία εμπορικών σταθμών που έφερναν πολύτιμη ξυλεία από το εσωτερικό της χώρας μέσω του πυκνού ποτάμιου δικτύου. Σε μια τέτοια υλοτομική επιχείρηση στην καρδιά του τροπικού δάσους έχει έρθει να εργασθεί ο 23χρονος ήρωας του βιβλίου, Ζοζέφ Τιμάρ. Η κοινωνία στην οποία θα επιχειρήσει να ενταχθεί είναι υπό διαμόρφωση. Η γαλλική διοίκηση στήνει εξ αρχής θεσμούς όπως, οι τελωνειακές αρχές, η δικαιοσύνη, η αστυνομία, η εκκλησία, μπρος στα έκπληκτα μάτια των ιθαγενών που δεν πολυκαταλαβαίνουν αυτό που εξελίσσεται ενώπιόν τους.
Επιπλέον, όπως θα ανακαλύψει σύντομα ο νεαρός Ζοζέφ, επιχειρείται η εμφύτευση των ηθών της Μητρόπολης: Τα μακρά γαλλικά γεύματα, οι χοροί, οι παρτίδες μπιλιάρδου και πόκας στο μοναδικό ξενοδοχείο της πρωτεύουσας Λιμπρεβίλ, οι μπουρδελότσαρκες στις καλύβες των ιθαγενών, τα αλλεπάλληλα απεριτίφ από νωρίς το πρωί, έρχονται να διανθίσουν την ανία και να θέσουν πρόσκαιρα σε παρένθεση τις αντίξοες κλιματικές συνθήκες. Νέα δημόσια κτήρια έχουν χτισθεί στο μεταξύ κατά μήκος της απέραντης τροπικής αμμουδιάς με τους κοκκοφοίνικες, ενώ οι βίλες των Ευρωπαίων εμφυτεύονται σε έναν ωκεανό βλάστησης. Κοινωνία και οικονομία αναπαράγονται μέσα σ’ έναν ξεκάθαρο δυισμό, με τους Μαύρους απλούς θεατές και σπανιότερα. μισθωτούς της κατώτατης κλίμακας. Είναι αυτός ο δυισμός που πραγματεύεται έξοχα εδώ ο Σιμενόν. Ένα πήδημα με Νέγρα δεν μετρά για τον έποικο παρά μόνο ως εκτόνωση, ενώ ο φόνος ενός Μαύρου επίσης δεν μετρά και πρέπει να κουκουλωθεί το ταχύτερο. Όπως απαντά ένας Έλληνας υλοτόμος σε σχετική ερώτηση του Ζοζέφ, «Μα τι άλλο να κάναμε; Όταν φτάσαμε εδώ μας υποδέχτηκε μια βροχή από βέλη».
Και ο ίδιος ο Ζοζέφ; Μα εκείνος έχει έρθει με τις καλύτερες των προθέσεων, με την επιθυμία να ζήσει μια εξωτική εμπειρία για την οποία θα τον ζηλεύουν οι φίλοι του πίσω στη Λα Ροσέλ, και φυσικά για να αντιμετωπίσει το βιοποριστικό του πρόβλημα. Οι πρώτες εικόνες της αποικίας τον ενθουσιάζουν, παρά τις δυσκολίες εγκλιματισμού και τα συνοδά άγχη. Ερωτεύεται μάλιστα την Αντέλ, την ελκυστική σύζυγο του ξενοδόχου. Όταν εκείνη εμπλέκεται στον φόνο ενός Μαύρου υπηρέτη, ο Ζοζέφ δεν θέλει να πιστέψει στην ενοχή της. Μετά τον θάνατο του άντρα της η Αντέλ του προτείνει να εκμεταλλευθούν την πολιτική επιρροή ενός θείου του Ζοζέφ πίσω στη Γαλλία προκειμένου να τους εκχωρηθούν, κατά παρέκβαση, τα πολυετή δικαιωμάτων ξύλευσης στο εσωτερικό της χώρας. Ο ερωτευμένος Ζοζέφ θα δεχτεί, παρά τις προειδοποιήσεις της γαλλικής διοίκησης ότι μπλέκει για τα καλά.
Καθ’οδόν για τη νέα κοινή τους ζωή, και ενώ ο Ζοζέφ αρχίζει να ζηλεύει φρικτά για τους προγενέστερους έρωτες και το εν γένει πλούσιο βιογραφικό της Αντέλ, εκείνη θα ενοχοποιήσει με την σύμπραξη τοπικού φυλάρχου έναν άσχετο ιθαγενή για τον φόνο του υπηρέτη της. Κάπου εκεί θα κορυφωθεί και το δράμα. Μεταξύ αβάσταχτου πόθου που τροφοδοτείται από την ζήλια του και διαρκώς αύξουσας συμπάθειας για τους ντόπιους, στους οποίους διακρίνει απλότητα και καθαρότητα σκέψης, ο Ζοζέφ θα αποδράσει από την φυτεία και θα παραστεί σε μια παρωδία δίκης της αγαπημένης του, όπου όλη η λευκή κοινότητα έχει συνωμοτήσει για να την προστατεύσει. Η διαρκώς ογκούμενη υποψία ότι εκείνη έχει εκποιήσει συστηματικά τις αρχές και το ποθητό της σώμα όπου δει, προκειμένου να πετύχει την αθώωσή της, τον οδηγούν στην παράνοια. Όταν πια αποφασίζει να καταγγείλει όσα γνωρίζει, οι αποικιοκρατικές αρχές θα φορτώσουν τον σεληνιασμένο πλέον Ζοζέφ στο πρώτο πλοίο που θα πιάσει στην Λιμπρεβίλ, με προορισμό την Γαλλία όπου καλείται πια να ζήσει τη συμβατική του ζωή. 
Ο Σεληνιασμός του Σιμενόν μόνο αστυνομικό μυθιστόρημα δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί, κι ας υπάρχει ένα πτώμα. Πρέπει να καταταγεί στα περίφημα «σκληρά» βιβλία του μαζί με τα Η φυγή του κυρίου Μοντ, Το χιόνι ήταν βρώμικο, Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν, και άλλα πολλά. Οι κρίσιμες ηθικές καμπές συμπλέκονται εδώ με μια γνήσια δοκιμιακή προσέγγιση των ζητημάτων της αποικιοκρατίας και της ψυχολογίας του εκούσια εξόριστου Ζοζέφ. Έχουμε επίσης μια πειστική πραγμάτευση της αντρικής ζήλιας η οποία διεκδικεί για τον παθόντα την ανέφικτη μοναδικότητα – επιχειρώντας να υπεξαιρέσει ακόμη και το παρελθόν του αγαπημένου προσώπου. Η υποδαύλιση του ερωτικού πόθου μέσω των υποψιών για άλλους εραστές της Αντέλ είναι από τα καλύτερα επεξεργασμένα στοιχεία του έργου, καθώς μάλιστα είναι ριζωμένη σε παιδικά βιώματα φροϋδικής προέλευσης. Όπως άλλωστε και οι αντιφάσεις της έλξης για μια γυναίκα την οποία ο ήρωας επιθυμεί να «προστατεύσει» από αυτούς στους οποίους δίνεται για δικούς της λόγους.
Όλα αυτά, σε ένα λεπτομερώς μελετημένο αποικιακό περιβάλλον, σε μια από τις λιγότερο ελκυστικές και γνωστές κτήσεις της Μητέρας Γαλλίας. Σε μια Αφρική που δεν υπάρχει παρά μόνο σαν παραίσθηση, όπως η μακρά γραμμή της λευκής αμμουδιάς, ζωσμένης από την μπορντούρα του μαύρου δάσους. Ένας από τους καλύτερους Σιμενόν, με οξεία ματιά και ικανότητα πρόσληψης του αποικιοκρατικού ζητήματος, της κατάπτωσης και της παράνοιας, που προστίθεται επάξια στην πλούσια σχετική σειρά της Άγρας.

ΒΡΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΟΝ ΙΑΝΟ:
Σεληνιασμός του Ζωρζ Σιμενόν