Στη στήλη αυτή δημοσιεύονται ενδιαφέρουσες επιστολές γνωστών καλλιτεχνών (συγγραφέων, μουσικών, ζωγράφων,...) απευθυνόμενες σε φίλους, συναδέλφους, οικείους ή απλώς γνωστούς, στις οποίες αναφέρονται σε θέματα που ουδεμία σχέση έχουν με το καλλιτεχνικό τους έργο ούτε, ει δυνατόν, με τις τέχνες γενικότερα. Μπορεί να πρόκειται για θέματα προσωπικά ή επικαιρότητας, να αφορούν τραγικά συμβάντα ή να σατιρίζουν καταστάσεις και ανθρώπους. Το πιο σημαντικό κριτήριο για την επιλογή τους θα είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν, φυσικά, αλλά και το κατά πόσο, μέσα από αυτές, διαφαίνονται πλευρές της προσωπικότητας των επιστολογράφων ή των αποδεκτών, που απέχουν ή και επιβεβαιώνουν τη συμβατική εικόνα που έχουμε διαμορφώσει στο νου μας για τους καλλιτέχνες αυτούς σαν άτομα. Ως εκ τούτου, η επιλογή των επιστολών θα είναι καθαρά υποκειμενική.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ
ΤΕΟ ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ
ΣΤΟΝ ΑΔΕΛΦΟ ΤΟΥ
ΒΙΝΣΕΝΤ ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ

14 Ιουλίου 1890⁽¹⁾

Αγαπημένε μου Βίνσεντ,

Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι που δεν σε βαραίνουν πια τόσο πολύ οι εκκρεμείς υποθέσεις όπως όταν ήσουν εδώ.⁽²⁾ Αλήθεια, ο κίνδυνος δεν είναι τόσο σοβαρός όσο νόμισες. Εάν μπορούμε να έχουμε όλοι καλή υγεία, που να μας επιτρέπει να ξεκινάμε αυτό που στο νου μας σιγά-σιγά γίνεται μια αναγκαιότητα όλα θα πάνε καλά. Κάποιες απογοητεύσεις σίγουρα δεν είμαστε όμως στο ξεκίνημά μας και είμαστε σαν τους καροτσέρηδες που με μεγάλη προσπάθεια των αλόγων έχουν φτάσει σχεδόν ως την κορυφή του λόφου, κάνουν επι τόπου στροφή και τότε συχνά με μια καινούρια προσπάθεια φτάνουν στην κορυφή. Ας καταφέρουμε τουλάχιστον να βρισκόμαστε πάντα σ’αυτό το σημείο. Σήμερα τελειώνουμε με τα μπαούλα μας για να φύγουμε αύριο πρωί για το Λέιντεν. Απο κει θα πάω την Τετάρτη στον Μεσνταχ⁽³⁾ να του μιλήσω για τον Κορό, μετά στην Αμβέρσα με έναν πίνακα του Diaz.⁽⁴⁾ Παρόλο που πέρασαν οκτώ μέρες αυτοί οι κύριοι δεν έχουν πει τίποτα σχετικά με το τι σκέφτονται να κάνουν μαζί μου.

Μέσα στον φάκελο θα βρεις 50 φράγκα. Αν έχω τύχη και πάνε καλά οι δουλειές στο ταξίδι μου κάτι τέτοιο θα μου έδινε μεγαλύτερη άνεση. Την καλημέρα μου φίλε μου, σε οχτώ μέρες από σήμερα μάλλον θα είμαι πίσω. Την καλημέρα και της Ζο⁽⁵⁾ και πίστευε εμένα τον αδελφό σου που σε αγαπάει

ΤΕΟ

Ο Τεόντορους “Τεο” Βαν Γκόγκ (Theodorus “Theo” Van Gogh, 1857-1891) ήταν ο νεότερος αδελφός του Βίνσεντ Βαν Γκογκ (ή Φαν Χοχ, σύμφωνα με την ολλανδική προφορά). Ήταν έμπορος τέχνης και προσπαθούσε να προωθήσει το έργο του αδελφού του την εποχή που κανείς δεν τον θεωρούσε αξιόλογο ζωγράφο. Υπήρξε επίσης μόνιμο στήριγμα του Βίνσεντ, οικονομικό και ψυχικό. Τα δύο αδέλφια αλληλογραφούσαν τακτικότατα. Ο Τεό φύλαγε όλα τα γράμματα του αδελφού του κι έτσι σήμερα σώζονται 651 γράμματα του Βίνσεντ από το 1872 μέχρι το 1890. Αντίθετα σώζονται μόνο 41 γράμματα του Τεό προς τον Βίνσεντ, των τελευταίων δύο χρόνων της ζωής του. Πέθανε στην Ουτρέχτη από «παραλυτική άνοια» στις 25 Ιανουαρίου 1891, έξι μήνες μετά τον θάνατο του αδελφού του. Το 1914, η χήρα του μετέφερε τα οστά και τα έθαψε στο νεκροταφείο του Οβέρ-συρ-Ουάζ, δίπλα στο τάφο του Βίνσεντ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1) Η επιστολή αυτή, η οποία είναι γραμμένη απευθείας στα γαλλικά όπως όλες οι επιστολές που αντάλλαξαν τα δύο αδέλφια την περίοδο που ο Βίνσεντ ζούσε στη Γαλλία, εστάλη, προφανώς, από το Παρίσι όπου ζούσε τότε ο Τεό με την οικογένειά του. Πρόκειται για την τελευταία επιστολή που έστειλε στον αδελφό του. Λίγες μέρες αργότερα, στις 27 Ιουλίου 1890, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ αυτοκτόνησε.

(2) Ο Βίνσεντ από τον Μάιο του 1890 είχε φύγει από την κλινική στο Σαιν-Ρεμύ, στο νότο της Γαλλίας και έμενε στo Οβέρ-συρ-Ουάζ, σε μικρή απόσταση από το Παρίσι, ώστε να βρίσκεται κοντά στον Τεό και στον γιατρό του Πολ Γκασέ. Από εκεί είχε επισκεφθεί, στις αρχές Ιουλίου, τον αδελφό του στο Παρίσι, όπου πληροφορήθηκε τα επαγγελματικά σχέδια του Τεό. Το γεγονός αυτό τον είχε αναστατώσει, καθώς θεώρησε ότι έτσι θα δημιουργούνταν μια οικονομική αβεβαιότητα.

(3) Πρόκειται προφανώς για τον Ολλανδό ζωγράφο-θαλασσογράφο Χέντρικ Μεσνταχ (Hendrik Mesdag, 1831-1915).

(4) Μάλλον αναφέρεται στον Γάλλο (απο Ισπανούς γονείς) ζωγράφο Ναρσίς Βιρζίλιο Ντιάς (Narcisse Virgilio Diaz, 1807-1876)

(5) Πρόκειται για την Γιοχάνα (Ζοάννα) ή «Ζο», σύζυγο του Τεο Βαν Γκογκ (Johanna Gezina Van Gogh-Bonger, ή Jo, 1862-1925). Μετά τον θάνατο των δύο αδελφών, ήταν αυτή που, ως κληρονόμος όλων των έργων και της αλληλογραφίας του Βίνσεντ, έκανε επί σειρά ετών μεγάλες προσπάθειες ώστε να γίνει γνωστό το έργο του (οργανώνοντας εκθέσεις, εκδίδοντας την αλληλογραφία του), μέχρι που κατάφερε να αναγνωριστεί ως ένας μεγάλος ζωγράφος αυτός που τον αποκαλούσε “mon cher frère”.