Το βασίλειό μου για ένα άλογο! αναφωνεί ο Ριχάδρος Γ΄ το 1485 στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ, στην τέταρτη σκηνή της τρίτης πράξης.

Κάπως έτσι, περίπου, όχι όμως στο πεδίο της τελευταίας μάχης του Πολέμου των Ρόδων που πεθαίνει άγρια ο Ριχάρδος Γ’ αλλά στις ανέσεις των Παρισίων, δύο αιώνες μετά, θα αναφωνήσει (κατά την παράδοση) ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ βλέποντας έναν χάρτη, τη φράση: «Αυτοί οι αγαπητοί κύριοι της Ακαδημίας, με τα μεγάλα τους έργα, μου κόστισαν ένα μέρος του βασιλείου μου και μου πήραν περισσότερα εδάφη από όσα όλοι οι εχθροί μου μαζί!»

Δεν είναι γνωστό αν αυτός ο αφ’ υψηλού βασιλικός αστεϊσμός απευθυνόταν μόνο στους αστρονόμους, γεωδαίτες και χαρτογράφους που του έδειχναν έναν χάρτη, ή μήπως και στον Κολμπέρ; Τον υπουργό του των οικονομικών που είχε τη φαεινή ιδέα να ιδρύσει το 1666 την παρισινή Ακαδημία Επιστημών, η οποία θα ασχοληθεί, ανάμεσα σε άλλα, και με την βελτίωση των χαρτών της Γαλλίας!

Τι είχε όμως συμβεί για να κάνει τον φίλο των τεχνών και των επιστημών Βασιλιά Ήλιο να αναφωνήσει (κατά φιλολογική επέκταση και αν γινόταν το θέμα θεατρικό) κάτι συναφές με το σαιξπηρικό του Ριχάρδου Γ΄, αλλά με ερωτηματικό στο τέλος: Το βασίλειό μου για έναν χάρτη;

Ο μέγας Κολμπέρ είχε δει την ίδρυση της Ακαδημίας ως ένα από τα αναπτυξιακά έργα για την οικονομική αυτάρκεια της Γαλλίας και μεταλαμπάδευσε την ιδέα των νέων χαρτών, που θα βασίζονται όχι μόνο στην εμπειρική γνώση, αλλά και στην επιστήμη. Που δεν θα ήταν πια μόνο «ωραίοι» αλλά και «σωστοί» ή, έστω, σωστότεροι από τους προηγουμένους της χαρτογραφικής παράδοσης. Η αυστηρή ιησουιτική του εκπαίδευση, με βάση τα σχολικά προγράμματα που είχε διαδόσει ο Κλάβιος, από το Collegio Romano σε όλα τα σχολεία των Ιησουιτών, θα τον βοήθησε να αντιληφθεί το χαρτογραφικό διακύβευμα, όπως θα φανεί και στο σχετικό έργο του, ως υπουργού και των ναυτικών μέχρι το θάνατό του.

Το έργο της Ακαδημίας ενισχύθηκε στον τομέα αυτόν από την ίδρυση, έναν χρόνο μετά, του Αστεροσκοπείου των Παρισίων, ως συμπληρωματική κίνηση και μέσα στο πρόγραμμα της νέας χαρτογράφησης. Ο Κολμπέρ γνώριζε ότι για την άνοδο των επιστημών, ως αναπτυξιακή δράση μέσω μιας Ακαδημίας, δεν θα αρκούσε να αντιγραφεί το μάλλον χαμηλού προϋπολογισμού εσωστρεφές «συζητητικό» πρότυπο της Βασιλικής Εταιρίας του Λονδίνου, που είχε προηγηθεί έξι χρόνια – έστω και αν εκεί υπήρχε ένας Νεύτων. Χρειαζόνταν γενναία χρηματοδότηση, εξωστρέφεια, επιλογή των αρίστων με γενναίες «μεταγραφές» από όλη την Ευρώπη στο Παρίσι και παραγωγή έργου, εργαστηρικού, αλλά και πεδίου, για να συμβάλει στην πρόοδο της Γαλλίας. Χρειαζόταν οι ακαδημαϊκοί να βγουν έξω, στην ύπαιθρο χώρα, να μετρήσουν οι ίδιοι, να αποτυπώσουν, να χαρτογραφήσουν!

Σε όλο αυτό το επιστημονικό πλαίσιο της Ακαδημίας, ένα άλλο παράδειγμα των αποτελεσμάτων του κλασικού Κολμπερτισμού που αναμόρφωσε τη Γαλλία, τα αποτελέσματα ήλθαν πολύ γρήγορα και στον τομέα τών χαρτών. Η πρώτη στην ιστορία επιστημονική μέτρηση του μήκους τόξου μεσημβρινού έγινε από τον επίσης ιησουιτικής εκπαίδευσης αββά Πικάρ (ενός από τα πρώτα μέλη της Ακαδημίας), ο οποίος χρησιμοποιώντας γεωδαιτικές μεθόδους που είχαν αναπτυχθεί πριν λίγο στην Ολλανδία, μέτρησε την περίοδο 1668-1669, με εξαιρετική ακρίβεια, το μήκος του μεσημβρινoύ από το Παρίσι στην Αμιένη. Το αποτέλεσμα της μέτρησης αυτής ήταν μεγάλης ιστορικής αξίας γιατί, μαζί με άλλα, χρησιμοποιήθηκε από τον Νεύτωνα στις μελέτες του για τη διατύπωση του Νόμου της Παγκόσμιας Έλξης.

Ο Πικάρ συνεργάστηκε στενά με τον Φίλιππο ντε Λα Ιρ, επίσης μέλος της Ακαδημίας, στην αποστολή του 1680 στις νοτιοδυτικές ακτές της χώρας (Μπαγιόν, Μπορντώ, Ρουαγιάν, Κορντουάν, Λα Ροσέλ) προκειμένου να προσδιορίσουν τις γεωγραφικές συντεταγμένες στην ακτογραμμή. Η εργασία του προσδιορισμού θα ολοκληρωθεί για όλη τη δυτική ακτογραμμή της Γαλλίας το 1681 με τον Πικάρ στη Βρετάνη και Νορμανδία και τον Λα Ιρ στη Φλάνδρα. Θα είναι αυτός ο οποίος μετά τον θάνατο του αββά θα επεκτείνει τους γεωγραφικούς προσδιορισμούς στις ακτές της Προβηγκίας τα τέλη του 1682.

Τα αποτελέσματα της εργασίας πεδίου των δύο ακαδημαϊκών σε συνδυασμό με συναφείς εργασίες και άλλων επιστημόνων και μηχανικών κατέληξαν στον περίφημο χάρτη της, φαντάζομαι, παράξενης χαρμολύπης του Βασιλιά Ήλιου. Τον χάρτη που πιστοποιούσε ότι τα εδάφη της επικράτειάς του ήταν μικρότερα σε έκταση από εκείνα που έβλεπε μέχρι τότε στους χάρτες του, όπως στον «ωραίο» χάρτη της «παλιάς σχολής» του διάσημου χαρτογράφου Σανσόν (N. Sanson) του 1679.

Ακριβώς τον χάρτη του Σανσόν χρησιμοποιεί και ο Λα Ιρ για να χαράξει με κόκκινο μελάνι την διορθωμένη ακτογραμμή της επιστημονικής εργασίας η οποία έδειξε στον Λουδοβίκο ΙΔ΄ τη χώρα του μικρότερη! Η κόκκινη γραμμή πάνω στον «ωραίο» χάρτη του Σανσόν έφτιαξε τώρα έναν νέο χάρτη, τον «Χάρτη της Γαλλίας διορθωμένο κατά Διαταγήν του Βασιλιά από τις παρατηρήσεις των Κυρίων της Ακαδημίας», που παρουσιάστηκε στην Ακαδημία και τον Βασιλιά Ήλιο το 1682 για να δημοσιεύτεί μετά δέκα ολόκληρα χρόνια!

Όπως ο σκοτεινός Ριχάρδος έτσι και ο λαμπερός Ήλιος, όπως κάθε βασιλιάς, είχε στο νου του τους εχθρούς των εδαφών του! Ο ένας πεθαίνει στη μάχη με ένα δόρυ να του τρυπάει το κεφάλι, λόγω ενός αλόγου και ο άλλος, λόγω ενός χάρτη, αστειεύεται (άραγε;) με τα καμώματα των ακαδημαϊκών που συρρίκνωσαν την επικράτειά του! Ο ένας θύμα θανατηφόρων αντιπάλων και ο άλλος των χαρτογράφων της Ακαδημίας του!