Ο ΠΑΟΚ του ’70, με τον φακό του Μιχάλη Παππού, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2018

*

Τι μπορούν άραγε να διασώσουν οι εικόνες και οι λέξεις από το άρωμα μιας άλλης εποχής, της λαμπρής δεκαετίας του '70 για τον ΠΑΟΚ, της ρομαντικής εποχής του ποδοσφαίρου του ευ αγωνίζεσθαι, όπου οι προϋπολογισμοί των συλλόγων και οι αποδοχές των ποδοσφαιριστών ήταν πράγματα περιορισμένα και οι σκόρερ δεν ήταν ακριβές διεθνείς μεταγραφές, αλλά ταλέντα των τοπικών κοινωνιών;
Δεκαoκτώ κείμενα στο πρώτο μέρος από δώδεκα συγγραφείς, που έζησαν οι ίδιοι τα γεγονότα, λογοτέχνες, πανεπιστημιακούς, δημοσιογράφους, αθλητές, με ένα εισαγωγικό σημείωμα του Ιβάν Σαββίδη, προέδρου της ΠΑΕ ΠΑΟΚ, και οι ιστορικές φωτογραφίες του Μιχάλη Παππού στο δεύτερο, συνιστούν αυτό το καλαίσθητο, ασπρόμαυρο φυσικά, λεύκωμα, για την πιο λαμπρή δεκαετία μιας ομάδας, που δεν θα μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητη μια βέρα Θεσσαλονικιά, καίτοι εγκατεστημένη από χρόνια πλέον στο κλεινόν.
Όπως ο επιμελητής της έκδοσης Κούλης Αποστολίδης από την εισαγωγή ακόμη σημειώνει, ο κόσμος του ΠΑΟΚ «είναι ένα λαϊκό κίνημα, έχει μια σχέση με την ομάδα ανεξήγητη από τους νόμους της επιστήμης της Λογικής, μια σχέση “θρησκείας χωρίς έρευνα”».
Το ανά χείρας λεύκωμα αναδεικνύει ακόμη τη θέση μιας ποδοσφαιρικής ομάδας ως δύναμης περιφερειακής, ως  Δαβίδ που υπερκερά τον Γολιάθ ενός συγκεντρωτικού κράτους, κατακτώντας τίτλους, νικώντας τους μεγάλους της Αθήνας, αλλά και τη λαϊκότητα του ποδοσφαίρου την εποχή που η προσφυγιά εναπέθετε τις ελπίδες της στον ΠΑΟΚ, όταν ακόμη χτιζόταν η Τούμπα.   
Το ντέρμπι ΠΑΟΚ-ΑΡΗ του '72 πέρασε στη λογοτεχνία μέσα από το ομότιτλο κείμενο του Πάνου Θεοδωρίδη, πρωτοδημοσιευμένο στο λογοτεχνικό περιοδικό της Θεσσαλονίκης Νέα Πορεία, όπου η σπαρταριστή περιγραφή παρακολούθησης του αγώνα στο... νοσοκομείο, ενώ ο συγγραφέας κάνει λόγο ακόμη για το κύμα ποδοσφαιρομανίας λόγω δικτατορίας (που βέβαια οδήγησε στο Πολυτεχνείο), την πολιτικοποίηση της αγαπημένης ομάδας, αλλά και την αγάπη του Μανόλη Αναγνωστάκη και του Μίμη Σουλιώτη για το άθλημα. Και ο Γιώργος Λιάνης παραλληλίζει την κάμερα του Μιχάλη Παππού με την πένα του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη και του Γιώργου Ιωάννου, καθώς αποτυπώνει τη διάσταση του ιερού και του μυστηρίου της ζωής...
Ο Μιχάλης Παππούς θυμάται ακόμη μέσα από τον φακό του από τα χρόνια εκείνα μιαν άλλη εικόνα συνοικιών της Θεσσαλονίκης με μονοκατοικίες και ανθρώπους που σε καλημέριζαν με οικειότητα. Καθημερινότητα και  πολιτικά γεγονότα είναι αυτά που συνθέτουν την ιστορία μιας εποχής, μιας εποχή αναλογικής, αντί της σημερινής ψηφιακής, όπου η τηλεόραση δεν είχε πάρει ακόμη την πρωτοκαθεδρία από τη φωτογραφία και η «ψυχή» υπερτερούσε της τεχνολογίας.  
Οι νίκες επισφραγίζονταν σε μαγαζιά όπου τραγουδούσε ο Στράτος Διονυσίου, ενώ οι  φίλαθλοι υποδέχονταν την ομάδα με το «Μακεδονία ξακουστή». «Το συναίσθημα του Παοκτσή», όπως ο Γιώργος Λυσαρίδης στον επίλογο σημειώνει, «έχει την ομάδα του σαν δεύτερη θρησκεία. Μια θρησκεία που δεν έχει απίστους». (Μια θρησκεία χωρίς άπιστους: Ποδόσφαιρο, ήταν ο τίτλος βιβλίου των Μπογιόπουλου και Μηλάκα το 2005, για τη θεώρηση του ποδοσφαίρου ως θρησκείας, στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.) Από τη Βραζιλία και την Αργεντινή ώς την Ιταλία και την Ελλάδα, ο κόσμος του ποδοσφαίρου μοιράζεται αυτό το ξεχωριστό συναίσθημα που χαρακτηρίζει το πιο δημοφιλές άθλημα στον κόσμο.

ΒΡΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «Ο ΠΑΟΚ του ’70» ΣΤΟΝ ΙΑΝΟ