Το αλκοόλ και η καλλιτεχνική έμπνευση βρίσκονται σε στενή σχέση. Η μυθολογία αυτής της συνύπαρξης εδράζεται στην πεποίθηση ότι το οινόπνευμα διαστέλλει το παρόν, δεδομένου ότι «παρελθόν και μέλλον φιλοξενούνται πλουσιοπάροχα στο νυν» (Παπαγιώργης, 1990). Με το αλκοόλ ο χρόνος επιμηκύνεται, απλώνεται και λειτουργεί ανασχετικά στο επερχόμενο φάσμα του θανάτου και ας μην ξεχνάμε ότι ο χρόνος και ο θάνατος είναι καταλυτικοί και διαχρονικοί παράγοντας έμπνευσης για τους καλλιτέχνες. «Πίνε, γιατ’ είν’ ο θάνατος θάλασσα δίχως φάρο», μας λέει ο Ομάρ Καγιάμ σε ένα από τα τετράστιχά του, τα περίφημα Ρουμπαγιάτ· πολύ αργότερα ο Μπωντλαίρ μάς προτρέπει «Μεθύστε για να μη νιώθετε το βαρύ φορτίο του χρόνου», προβάλλοντας την ανανεωτική και πρωτεϊκή δύναμη του οινοπνεύματος, την επιλήσμονα ισχύ του.
Το αψέντι, ποτό που απαγορεύτηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ, στις αρχές του 20ού αιώνα, διότι κρίθηκε υπεύθυνο για την πρόκληση παραισθήσεων, ψυχώσεων και εν γένει αλλόκοτων συμπεριφορών, ήταν η αγαπημένη έξη πολλών καλλιτεχνών, «μια μούσα στο μπουκάλι». Η εγκεφαλική υπερδιέγερση που προκαλούσε η «πράσινη νεράιδα» (έτσι έλεγαν το αψέντι λόγω του χρώματός του) διοχετευόταν στο καλλιτεχνικό έργο, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση λογοτεχνικών και εικαστικών κινημάτων –συμβολισμός, ιμπρεσιονισμός, υπερρεαλισμός– και στη δημιουργία μεγάλων έργων. Ο Πόε, ο Μπωντλαίρ, ο Ρεμπώ, ο Βερλαίν, ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο Εμίλ Ζολά υπήρξαν αυθεντικοί αψεντομανείς και απέδιδαν στο ποτό τις ιδιότητες της μαγικής έμπνευσης και της οργασμικής δημιουργικότητας.
Γενικότερα το αλκοόλ διαδραμάτισε βασικό ρόλο στη ζωή και το έργο πολλών καλλιτεχνών και ειδικά λογοτεχνών. Οι Μπουκόφσκι, Χέμινγουέη, Ντύλαν Τόμας, Στέφεν Κινγκ, Τρούμαν Καπότε, Κέρουακ, Φιτζέραλντ, Τσάντλερ, η Σέξτον αλλά και οι δικοί μας Σολωμός, Παπαδιαμάντης, Καβάφης, Καρούζος, Λάγιος, Παπαγιώργης και άλλοι πολλοί ενέδωσαν στην παραμυθία αλλά και την οίηση του μέγα πότη (Γιόζεφ Ροτ, Το ημερολόγιο ενός πότη). Δανείστηκαν από αυτό διαφυγές, μυθοπλαστικό και ποιητικό οίστρο, ενώ ταυτόχρονα κατασκεύασαν μια εικόνα, ίσως και «πόζα», απολύτως συμβατή με τα ρομαντικά στερεότυπα περί αποκλίνοντος και αυτοκαταστροφικού λογοτέχνη.
Είναι ακόμα και σήμερα διαδεδομένη άποψη ότι οι καλλιτέχνες, λόγω της υπερευαισθησίας και της αντισυμβατικότητάς τους, είναι περισσότερο επιρρεπείς σε ψυχότροπες ουσίες και, φυσικά, στο αλκοόλ. Για πολλούς, οι άνθρωποι των τεχνών αποτελούν ειδική κατηγορία ευφυών «ασθενών», σκοτεινών υποκειμένων που μετεωρίζονται ανάμεσα στη διαυγή σκέψη και τη νοσηρή ψυχοπαθολογία. Και πράγματι, η χρήση του αλκοόλ σχετίζεται συχνά με την εμφάνιση ψυχωσικών συμπτωμάτων και ίσως με την έμπνευση, δεδομένου ότι τα κυκλώματα του εγκεφάλου που υποστηρίζουν τη δημιουργικότητα ενίοτε ταυτίζονται με αυτά που επηρεάζουν τις ψυχικές ασθένειες. Από την άλλη πλευρά, η Βρετανίδα συγγραφέας και κριτικός Ολίβια Λενγκ στο βιβλίο της Trip to Echo Spring: Why writers drink, μελετώντας τη σχέση διάσημων συγγραφέων, όπως ο Τενεσί Ουίλιαμς, ο Τζον Μπέρυμαν, ο Ρέυμον Κάρβερ, και άλλων με το αλκοόλ, αποκαθηλώνει τον μύθο του συγγραφέα-πότη και αποσυνδέει τη δημιουργική έμπνευση από τις καταχρήσεις, θεωρώντας ότι το αλκοόλ για τον συγγραφέα δεν είναι παρά το αποτέλεσμα του περιβάλλοντος το οποίο βιώνει, της αδυναμίας του και ίσως μιας γενετικής προδιάθεσης – ό,τι δηλαδή μπορεί να ισχύει για τον οποιονδήποτε άνθρωπο.
Η σχέση του Μίμη Σουλιώτη με το αλκοόλ ελάχιστα αγγίζει την παραπάνω ρομαντική μυθολογία περί έμπνευσης και οινοπνεύματος. Όπως αναφέραμε και σε προηγούμενες ενότητες ό,τι τροφοδοτεί τη γραφή του ποιητή είναι η καθημερινότητα, το ιστορικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, οι ίδιες οι λέξεις, το κείμενοˑ αυτά είναι η «μούσα» του. Φυσικά ένα από τα «μικρά» πάθη του Μίμη Σουλιώτη είναι το αλκοόλ και ειδικά το τσίπουροˑ το τσίπουρο που δεν παράγεται μαζικά, δεν είναι βιομηχανοποιημένο αλλά είναι προϊόν οικιακής οικονομίας και φέρει μνήμες προκαπιταλιστικών μεθόδων παραγωγής και παραδοσιακής «κοινότητας». Το ελληνικό αυτό απόσταγμα (σε άλλες περιοχές της Βαλκανικής και της Μεσογείου είναι γνωστό ως ρακή, αράκ, γκράπα κ.τ.λ.) στην ποίηση του Μίμη Σουλιώτη βιώνεται σε πλήρη συστοιχία και συμφιλίωση με την καθημερινότηταˑ είναι ένας γήινος δεσμός με τη ζωή, ένας τρόπος αντίστασης στη μοναξιά του ορεινού τοπίου

είναι μιαν ανάγκη της βιοτής μέσα στον άγριο χειμώνα της Δυτικής Μακεδονίας

ή

αλλά και συντροφική ευωχία, αλεγρία, εγκαρδιότητα και φιλική διάθεση

ή

– κάτι σαν ομηρικό συμπόσιο.

Για τον Μίμη Σουλιώτη το αλκοόλ είναι ιαματικό

ή

και παρηγορεί ακόμα και την εγγενή στην «Τέχνη της Ποιήσεως» μελαγχολία

Είναι ένας τρόπος αναβίωσης του παρελθόντος

και μια νοσταλγική αναπόληση που αγγίζει τα όρια της ψευδαίσθησης

Πολύ ενδιαφέρουσες είναι οι ιδιότητες που προσδίδει στο αγαπημένο του ποτό ο Μίμης Σουλιώτης στο ωραίο ποίημα Τι είναι το τσίπουρο

ιδιότητες που παραπέμπουν στην ίδια την ποίησή του. Όπως το καλό τσίπουρο είναι δωρικό σαν τη μουσική του Μπαχ, διαυγές, περιεκτικό και γήινο, χωρίς προσθετικά που μειώνουν την ένταση και την καθαρότητά του, χωρίς «φτιασίδια» που το εμπορευματοποιούν και το καθιστούν τρόπον τινά «τουριστικό», έτσι και η ποίηση του Σουλιώτη είναι λιτή, γειωμένη, πυκνή, χωρίς λυρικές επιδαψιλεύσεις, ενίοτε εκρηκτική, επικοινωνιακή και αδιαμεσολάβητη. Το νόστιμο και ανόθευτο ποτό είναι ψυχότροπο και μερακλώνει όπως η καλή μουσική

μετουσιώνεται και μεταγγίζεται όπως η καλή ποίηση οποιασδήποτε γλώσσας

Το αλκοόλ στην ποίηση του Σουλιώτη είναι υπαρξιακή έκφραση και επιλογή και συνυφαίνεται με τη γεωγραφία

την ιστορία

και τον θάνατο

ή, ακόμα

Κυρίως, όμως, το καλό, «έμμετρο» τσίπουρο στον Σουλιώτη είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την καθημερινότητα, είναι επίκληση στο θείο, κάτι σαν ξόρκι, ένα είδος σπονδής στη ζωή με τις χαρές και τις λύπες της,

διαστέλλει τη στιγμή και προκαλεί την ψευδαίσθηση μιας γλύκας

είναι φωτιά που καίει όπως και η ποίηση

Το «καπνίζειν» και γενικότερα ο καπνός σκηνοθετούν τοπίαˑ τοπία ατμοσφαιρικά, «θυμίαμα η γαλάζια οσμή και ο καπνός ασημένιος» (Καρούζος), τοπία γεμάτα αχλή που τυλίγει τους καπνιστές, δημιουργώντας ποικίλες αισθητηριακές συνδηλώσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο καπνός και το κάπνισμα είναι ένα απόλυτο σχήμα συναισθησίας, με την έννοια ότι τόσο η όραση όσο και η όσφρηση, η ακοή, η αφή και η γεύση κινητοποιούνται. Βέβαια, ο καπνός και ο καπνιστής είναι κάτι εξόχως εικονοπλαστικό – γι’ αυτό, άλλωστε, αξιοποιήθηκε από τον κινηματογράφο κατά κόρονˑ η κίνηση του ανάμματος, η ανάληψη του καπνού, η μοναχική κάφτρα το βράδυ, η καύση, η στάχτη, όλα αυτά συνιστούν μιαν απολαυστική «υλικότητα» και ταυτοχρόνως μια μυστηριακή «αφαιρετικότητα» που αποτυπώνονται θαυμάσια στην οθόνη.
Εν γένει η τέχνη αγαπάει τον καπνό και τα παραγωγά του. Ειδικά στη λογοτεχνία είναι αιτία, η έστω η αφόρμηση, αναγωγών σε υπαρξιακό πεδίο. Έτσι, λοιπόν, το κάπνισμα είναι μοναξιά, προσωρινότητα και ανικανοποίητο, μιας και αναλώνεται «σβήνοντας», είναι χρόνος, είναι στιγμήˑ η στιγμή της ανάσας που οπτικοποιημένη ανυψούται, διαχέεται και χάνεται. Ταυτόχρονα, όμως, το «καπνίζειν» είναι συντροφικότητα

ερωτική απτικότητα σε καυτά χείλη, ανεξαρτησία και διαφυγή, πόνος, παράβαση και, ίσως, αυτάρεσκη αυτοκαταστροφή. Είναι ένας είδος ιερής παρέκκλισης από την πολιτική ορθότητα, γιατί για τους λάτρεις του καπνίσματος «η υγεία των μη καπνιζόντων δεν είναι παρά μια νέα ασθένεια, μιας και είναι αδύνατον η κοινοτοπία της καλής υγείας να ανταγωνιστεί ‘‘μια κομμένη ανάσα’’».
Ο καπνός είναι ο ισχυρός πόλος της διαλεκτικής της έμπνευσης –ο άλλος είναι το ποτό– που εδράζεται στη σιωπή. Όπως λέει η Σούζαν Σόνταγκ, οι συγγραφείς πίνουν γιατί η δουλειά τους απαιτεί μόνωση, κάτι που εκ φυσικού δεν είναι ανθρώπινη συνθήκη. Το ίδιο θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και για το κάπνισμα. Πολλοί συγγραφείς ενέδωσαν στη δύναμη του καπνού, γιατί καπνίζοντας

και, ίσως, πάλι γιατί

Το σίγουρο είναι ότι το κάπνισμα και ο καπνός για τη λογοτεχνία και εν γένει την καλλιτεχνική και πνευματική δραστηριότητα, παρά την αναντίρρητη επικινδυνότητά τους αλλά και τον στιγματισμό που υφίστανται στις μέρες μας, είναι μια δραστηριότητα που, όπως ισχυρίζεται ο Ντεριντά, «σημασιοδοτεί τη σημασία».

Η κουβανέζικη παροιμία «τον καπνό δεν τον φυτεύεις, τον καπνό τον παντρεύεσαι» (Ινφάντε, 1995) ταιριάζει απόλυτα στον Μίμη Σουλιώτη, έναν μανιώδη καπνιστή, ασσορτί με την κάφτρα, προσηλωμένο στο πάθος του μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο ποιητής στο σκληρό κρύο της Φλώρινας όπου διαμένει

νιώθει να μεταλλάσσεται χωρίς τη συντροφιά του παρηγορητικού καπνού

Σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, στις οποίες διαβιώνει

συχνά αγρυπνώντας

αν κάτι θα θυσίαζε, σίγουρα αυτό δεν θα ήταν το τσιγάρο.

Για τον Μίμη Σουλιώτη το τσιγάρο είναι συνυφασμένο με τον έρωτα. Πότε ως τρόπος ερωτικής προσέγγισης και μέθοδος στρατηγικής

και πότε ως αίσθηση πλήρωσης και ευτυχίας από την παρουσία του αγαπώμενου

Άλλοτε ως τρόπος διαχείρισης της απουσίας του ποθούμενου και ψευδαισθησιακής «ανάπλασής» του

και άλλοτε ως προσπάθεια οντολογική, επιθυμία μνημονικού στίγματος, σε ένα επώδυνο ερωτικό κενό

Με το κάπνισμα ο ο Σουλιώτης ενισχύει και «αιματώνει» την ποιητική πράξη

αλλά παράλληλα νιώθει, με μια θαυμάσια παρεκφορά, το αβάσταχτο σκοτάδι της

Τέλος, με μια εικόνα απολαυστικής «σωματικότητας»

αφού κατακεραυνώνει την αντικαπνιστική ορθοέπεια

υμνεί τις ιδιότητες του καπνού

και τον ανάγει σε παλιά, δοκιμασμένη αξία ταυτισμένη με τη ζωή και τον χρόνο της