Υπό τον γενικό τίτλο ΕΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΚΩΜΜΑ παρουσιάζονται εδώ, από το ξεκίνημα του ψηφιακού Χάρτη και σποραδικώς, σκωπτικά επιγράμματα από το 11ο Βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας σε μικροομάδες, συγκροτημένες ήδη από τον λημματιστή, ανάλογα με την κοινωνική κατηγορία που επιλέγει η σάτιρα σαν στόχος της. Αρχίσαμε με τους ψευτοφιλοσόφους, υπό τον ειδικότερο τίτλο «Οι Μούσες και το μούσι», και συνεχίσαμε με «στοχοποιημένο» επάγγελμα τους πιστούς του Ασκληπιού πλην απίστους του Ιπποκράτη. Τα σχετικά επιγράμματα στεγάστηκαν υπό τον τίτλο «Αχ, σύρε να φέρεις το γιατρό...»
Και στο παρόν τεύχος οι γιατροί τ’ ακούνε, σε γλώσσα πάντοτε ανελέητη. Αποτρεπτικός ο τίτλος που επιλέγεται, «Μήτε γιατρό να φέρτε μήτε και γιατρικά...», αντιτίθεται στον προτρεπτικό της προηγούμενης αναφοράς, ακριβώς για να χαρτογραφηθεί η αμφιθυμική σχέση των ασθενών με τους γιατρούς. Μακρότατη η ιστορία της σχέσης αυτής, αποτυπώνεται και σε δύο δημοτικά τραγούδια. Στο πρώτο, ένα θρακιώτικο, ο σεβνταλής μας παραγγέλνει στη μάνα του να μη φωνάξει γιατρό, αν ο καημός τον ρίξει σε περιπέτεια βαριά, μια και το μόνο φάρμακό του, όπως μπορούμε να υποθέσουμε, είναι τα χείλη και τα φιλιά της αγαπημένης του:

Στο δεύτερο, ένα δημοφιλέστατο ηπειρώτικο, το βαλαντωμένο υποκείμενο, γυναίκα τώρα, παρακαλάει τη μάνα του (άλλο ένα πειστήριο της περιορισμένης παρουσίας του πατέρα στη δημοτική ποίηση) να φέρει γιατρό, γιατί μετάνιωσε που δόθηκε στον έρωτα:

Γενικότερα, στη λαϊκή αντίληψη η ιατρική συνδρομή είναι κάτι σαν αναπόφευκτο κακό ή, αναπόδραστα, σαν ένα καλό αμιγές κακού, ή μάλλον κακών, στον πληθυντικό. Ένα από τα κακά της το κόστος της, που για τα αδύναμα βαλάντια αποδεικνύεται βαρύτερο και από την αρρώστια. Αυτήν την εικόνα συγκεφαλαιώνουν οι παροιμίες, δογματικότερες από τα τραγούδια και, βεβαίως, διαμορφωμένες σε εποχές που οι κομπογιαννίτες ήταν πολύ περισσότεροι απ’ όσους μπορούσαν να καυχηθούν για την όντως ιατρική παιδεία τους. Η λαϊκή αντίληψη για τα πράγματα δεν είναι μεταφυσική ή ανιστορική, ορίζεται από την εποχή και τις συνθήκες της.
Μνημονεύω εδώ τρεις από τις παροιμίες που αποθησαύρισε ο Νικόλαος Πολίτης, ο οποίος δυστυχώς δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει εκδοτικά την προσφορά του αυτή: ο τέταρτος και τελευταίος τόμος, του 1901, φτάνει έως το λήμμα «ελεώ». Κεφαλονίτικη η πρώτη παροιμία: «Αγλιά αν σε κρένουνε γιατροί, κι αν σε βαστούνε πόνοι!» Η ερμηνεία της, διά χειρός Πολίτη: «Αλίμονον εις τον ασθενή, τον αναμένοντα την ανακούφισιν των πόνων του εκ της συμφώνου αποφάσεως των εν συμβουλίων διασκεπτομένων ιατρών». Όσοι μελετούν τις έξοχες περιπέτειες του Αστερίξ και του Οβελίξ, διά χειρός και πνεύματος Γκοσινύ και Ουντερζό, έχουν ήδη την εικονογράφηση της παροιμίας στη μνήμη τους.

Τη δεύτερη παροιμία ο Πολίτης την άντλησε από το βιβλίο του Λευκαδίτη δικηγόρου Γεωργίου Καβαδία Ο πρακτικός λόγος ή συλλογή 10.000 παροιμιών, γνωμικών και άλλων ευφυών και γλαφυρών φράσεων της ελληνικής καθομιλουμένης γλώσσης (Κέρκυρα 1876): «Α δεν πέσουνε οι γιατροί, δε σκώνονται οι αρρώστοι». Η ερμηνεία: «Ότι οι ιατροί βλάβην μάλλον ή ωφέλειαν φέρουσιν». Κατά την παιδευτική και διαφωτιστική συνήθειά του ο Πολίτης παραθέτει και ένα ανάλογο από ξένη γλώσσα, εν προκειμένω την ιταλική: «Παραπλησία ιταλ. Chi vol star san, dai mediçi staga lontan = όποιος θέλει να είναι γερός, μακριά από γιατρούς». Κοινά τα προβλήματα, κοινά τα αισθήματα.

Η τρίτη παροιμία, ένα ομοιοκατάληκτο δίστιχο, είναι από τη Σαντορίνη, έχει πάντως και το γερμανικό αντίστοιχό της, κι αυτό με τη ρίμα του: «Η δουλειά τα κάνει τ’ άσπρα, / κι ο γιατρός τα κάνει πάστρα». Ο εστί μεθερμηνευόμενον: «Πάντα τ’ αποταμιεύματα της οικογενείας δαπανώνται εν καιρώ ασθενείας εις πληρωμήν τού ιατρού. Παραπλησία η γερμαν. Die Aerzte machen den Korper rein und das Säckel obendrein = οι γιατροί καθαρίζουν το σώμα, αλλά καθαρίζουν και την σακκούλα».

Και από τα νεοελληνικά και ανώνυμα στα αρχαιοελληνικά και επώνυμα (αλλά και σε δύο αδέσποτα). Στα δηλητηριώδη Εἰς ἰατροὺς επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας δηλαδή: