Ι

Και πώς κουρσεύεται μια πόλη; Με ποιόν καιρό και από ποια μεριά; Από ανατολή; Από τη δύση; Από τα υψώματα στον Άγιο Σίλα η από τα πεδινα στο Καράορμαν; Μέρα ή νύχτα; Χειμώνα ή καλοκαίρι;

Μπαίνεις με τη σιωπή ή βάζεις τα αλογα να φρουμάζουν και να χτυπούν τις οπλές τους στο χώμα σηκώνοντας σύννεφο σκόνη έξω από τα τείχη;

Τι περιμένεις από την πόλη και ποιό το κούρσο;
Πλούτη; Χωράφια; Γεννήματα; Ασήμι και χρυσό;
Καματερά; Ψυχές;

Θυσιάζεις αιχμαλώτους πριν την κουρσέψεις; Κρεμάς τους αντρες στη φούρκα και ταπεινώνεις γυναίκες και παιδιά; Σέρνεις δεμένους στον τροχό και στο παζάρι;

ΙΙ

Μετά θα φύγεις πάλι. Θ᾽αφήσεις μέσα στις σπηλιές τούς λίγους που δεν πρόλαβες να κόψεις; Θα τους αφήσεις να γεννοβολούν και ν ᾽αβγατίζουν ως τόν επόμενο κατακτητή ή θα τους ξετρυπώσεις να τους περάσεις και αυτούς μαχαίρι ίσαμε τον τελευταίο;

Ταξιδεύοντας μερόνυχτα μέσα στο βαρύ χειμώνα βδομάδες και μήνες με τις άγριες φυλές των βαρβάρων από το βορρά να αποδεκατίζουν το στρατό σου

η άλλη πολιτεία που σε περιμένει θα έχει άραγες πλούτη γκαμήλες χρυσάφι ζωντανά μεταξωτά μπαχάρια και μυρωδικά; Ή μήπως θα 'βρεις σκόρπια χαμόσπιτα με πλίθρες και ταπεινές καλύβες με άχυρο και φύκια σηκωμένες σε ξύλινους πασσάλους μέσα στο νερό;

Έλα λοιπόν για πες μου τώρα τι θα κάνεις με μια χούφτα κουρελήδες για στρατιώτες σου που ξεπαγιάζουνε στο κρύο και σε ακολουθάνε βουλιάζοντας έως το γόνατο μέσα στη λάσπη με κλεισμένο τον καιρό από παντού στα καπνοτόπια στο Ντρανίτσι και πιο πέρα ακόμη στα σκοτεινά τενάγη των Φιλίππων;

^{[ Γράφτηκε στις 15.9.2014 και κυκλοφόρησε σε δίφυλο εκτός εμπορίου τον Δεκέμβριο του 2019 σε 123 αντίτυπα (15 X 21 εκ.) αριθμημένα με το χέρι και υπογεγραμμένα από τον ποιητή σε χαρτί Fabriano Ιταλίας 160 γραμμ. με τη φίρμα Tartaruga ]}

Ο Λευτέρης Ξανθόπουλος γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, χωρίς να δώσει πτυχιακές εξετάσεις, και κινηματογράφο στο Λονδίνο. Δημοσίευσε επτά ποιητικές συλλογές  καθώς και τη συλλογή διηγημάτων Γάτες αλλού ( 2011). Σκηνοθέτησε τις ταινίες μεγάλου μήκους, τις τηλεταινίες και τα ντοκιμαντέρ. Συμμετείχε με κείμενά του σε συλλογικές εκδόσεις, με πιο πρόσφατα τα βιβλία Οι τέσσερις εποχές του Νίκου Κούνδουρου (μαζί με τον Λάκη Παπαστάθη και τον Δημήτρη Φύσσα, εκδ. Γαβριηλίδης 2014) και Καμύ: Η ευτυχία και το παράλογο αχώριστα παιδιά της ίδιας γης (με τον Νίκο Μπακουνάκη και τη Φωτεινή Τσαλίκογλου, εκδ. Καστανιώτη 2014). Κριτικές του για θέματα λογοτεχνίας δημοσιεύτηκαν στην εφ. Τα Νέα, στο περ. Εντευκτήριο, στα ηλεκτρονικά περιοδικά Ο αναγνώστης, Χάρτης κ.ά.

Ο κύριος Νί

——————————————————

Ο σαλίγκαρος

——————————————————

Η Μαρούσκα

——————————————————

Απονιά

——————————————————

Στην εξοχή

——————————————————

Ο λύκος

——————————————————

Από άμβωνος

——————————————————

του
ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΥΣΣΑ

1.

Σε μια εποχή που πολλαπλασιάζονται οι Κωνσταντίνοι, οι Ευφροσύνες, οι Βασίλειοι, οι Πηνελόπες, οι Αικατερίνες, οι Δημήτριοι, οι Ιωάννηδες, οι Ευάγγελοι, οι Παναγιώτες και δε συμμαζεύεται, ο εκλιπών επέμενε στο «Λευτέρης» και δε γούσταρε ούτε με σφαίρες το «Ελευθέριος». Έτσι γινόταν απόλυτα πιστευτό ότι το πολυτονικό του είχε πράγματι να κάνει με συναισθήματα, παρελθόντα, κεκτημένες ταχύτητες κλπ και όχι με τα συνήθη αίτια του ελιτισμού, της αυτοπροβολής, της δήθεν εικαστικής ομορφιάς κλπ. Λευτέρης λοιπόν, σε σταθερή επαφή με το στοιχείο του λαϊκού πολιτισμού.

2.

Ποιητής, κριτικός κινηματογράφου, πεζογράφος, σεναριογράφος, αναδιφητής αρχείων, δοκιμιογράφος, επιμελητής εκδόσεων (editor), σκηνοθέτης φιξιόν, ντοκιμαντερίστας, δοκιμιογράφος, παρουσιαστής βιβλίων, αρθρογράφος κυρίως σε λογοτεχνικά περιοδικά, δάσκαλος ποικίλων καλλιτεχνικών μαθημάτων και δεν ξέρω και γω τι άλλο.

3.

Στις ταινίες και τα βιβλία που έγραψε ή επιμελήθηκε, ασχολήθηκε με τα πιο ετερόκλητα αντικείμενα: Θοδωρής Καλλιφατίδης γάτες, (ανολοκλήρωτη τριλογία), Χρήστος Καπράλος, Αλέκος Ξένος, παραδοσιακή τυπογραφία (Αιμίλιος Καλλιακάτσος), πολιτικοί πρόσφυγες, Μιχάλης Κατσαρός, Καραγκιόζης (δις), Νίκος Κούνδουρος, Μίλτος Σαχτούρης (δις), εργάτες στη Γερμανία (δις), Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Καβάλα (η πόλη της καταγωγής του), Αλέξης Πανσέληνος, Κ.Π. Καβάφης, Φρίντα Λιάππα, αθηναϊκοί τόποι (Κολωνός, Τουρκοβούνια), Αντρέι Γκορένκο, Νίκος Εγγονόπουλος, Παύλος Ζάννας (δις), Μάνος Ζαχαρίας, Παντελής Βούλγαρης, Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Αλμπέρ Καμύ, ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης (το βιβλίο για τις περιπέτειες της μάνας του βασικού του εκδότη τα τελευταία χρόνια, του Σάμη Γαβριηλίδη – πάει κι αυτός πρόσφατα), πώς γυρίζεται μια ταινία, καρναβάλι, Νίκος Καζαντζάκης, αρχείο Γεωργίου Παπανικολάου (ημιτελής δουλειά) και πολλά άλλα. Δύσκολα μπορεί να σκεφτεί κανείς παραγωγικότερο πολυκαλλιτέχνη, που ταυτόχρονα σχεδόν καμιά Τέχνη (σκεφτείτε τις ιδιότητες των αναφερόμενων προσώπων) δεν άφησε παραπονεμένη ως αντικείμενο.

4.

Οι τίτλοι ειδικά των λογοτεχνικών του βιβλίων είναι με επιλογή του ποιητικότατοι: «Περιπέτειες πλανόδιου σωματοφύλακα ονείρων», «Σήκωσε το κεφάλι σου πατέρα», «Η ορμή του νερού και των υδάτων», «Άγγελος των πρώτων ημερών», «Γιατί οι γυναίκες δεν αγαπούν τη βροχή» κλπ.

5.

Ήταν ακόμα ένας που σπούδασε Νομικά, μα δεν τέλειωσε. Τα παράτησε στο πτυχίο και την κοπάνησε για το Λονδίνο, όπου σπούδασε –τι άλλο;– σινεμά. Γιατί; Γιατί σα φοιτητής στην Αθήνα του ΄60 ασχολιότανε ήδη πολύ με τον κινηματογράφο και είχε ήδη ρίξει τη βάρκα του στα βράχια. Όταν, με μεσολαβητή τον υπέροχο κοινό μας φίλο Τάκη Μπαστέα, πήγα και τον βρήκα στα κατσάβαραχα του Πολυγώνου όπου ζούσε, τότε που έγραφα τα «Σινεμά της Αθήνας 1896-2013», με βόηθησε πάρα πολύ. Ανάμεσα στ΄ άλλα, είχε και μια πλήρη συλλογή προγραμμάτων από τις προβολές που έκανε πριν τη χούντα η ΦΚΛΑ («Φοιτητική Κινηματογραφική Λέσχη Αθήνας») Κυριακές πρωί στην «Ίριδα», Ακαδημίας και Ιπποκράτους. Το λήμμα ειδικά για το σινεμά αυτό θα ήταν κατά πολύ φτωχότερο δίχως τη δική του συμβολή. Γι’ αυτό και ο Λευτέρης βρίσκεται στην αφιέρωση του βιβλίου μου.

6.

Παρά τη διαφορά ηλικίας (11 χρόνια, ήταν δηλαδή στην αμέσως προηγούμενη γενιά από μένα), κολλήσαμε: καφέδες στο «Πανελλήνιον», βιβλιανταλλαγές και αμοιβαίες βιβλιοπαρουσιάσεις, συνεντεύξεις του στην τότε εκπομπή μου στον «Αθήνα 9,84», εκμυστηρεύσεις, επισκέψεις οίκοι (το νέο του σπίτι στα Βριλήσσια, τίγκα στο βιβλίο παντού) και μια συγγραφική συνεργασία στο βιβλίο του για τον Κούνδουρο.

7.

Δευτέρα, τηλεφώνημα: «Ελα, ρε Μήτσο. Σ΄ενημερώνω ότι θα μπω για εγχείρηση. Πρόβλημα αορτής, άρα εγχείριση καρδιάς. Οι εξετάσεις καλές, το ίδιο και οι προοπτικές». Τετάρτη, τηλεφώνημα: «Σ΄ενημερώνω ότι μπαίνω νοσοκομείο. Παρασκευή το χειρουργείο. Ακολουθούν μια-δυο μέρες εντατική. Από Δευτέρα σε κανονικό θάλαμο. Μια χαρά θα πάω, ρε Μήτσο, θα τα πούμε». Δεν τα κατάφερε, πέθανε στο χειρουργείο και Δευτέρα έγινε η κηδεία, που είχε κανονίσει να είναι πολιτική.

8•

Απλός και καλός άνθρωπος, δίχως καμιά έπαρση (παρά το τρομερό του δημιουργικό –άσε το σωματικό– εκτόπισμα), ίντριγκες, συναλλαγές και τα σχετικά (σε καλλιτεχνικά σινάφια όπου κατά κανόνα συμβαίνουν τ’ αντίθετα), ευγενικός, προσηνής και με χιούμορ, ήταν ένα είδος αναρχίζοντος μοναχικού δημιουργού εκτός πάσης ομάδας / τάσης / παράταξης, μια ομάδα μόνος του, γινότανε χαλί να τον πατήσουνε οι φίλοι του και βόηθαγε με ανιδιοτέλεια τους πάντες. Γι’ αυτό και τώρα θρηνήθηκε αληθινά και όχι τυπικά, και πάντως όχι στη βάση τού «οι τεθνεώτες δεδικαίωνται». Και θα θρηνηθεί πολύ ακόμα, δε χωνεύεται εύκολα ο θάνατός του.

9.

Ελπίζω ότι συγγραφικά και κινηματογραφικά αφιερώματα θ΄ ακολουθήσουν, μετά από συντονισμό της Εταιρείας Συγγραφέων και της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών, ώστε να φανεί όλο το πλάτος της δημιουργικής του προσωπικότητας.

10•

Πέρα από όσα βιβλία του κυκλοφορούσαν κανονικά, ο Λευτέρης διατηρούσε την παλιά συγγραφική συνήθεια να τυπώνει μονόφυλλες ή δίφυλλες βινιέτες, σε 100 για παράδειγμα αντίτυπα εκτός εμπορίου, να τις αριθμίζει και να τις χαρίζει σε φίλους/ες του, χέρι με χέρι ή στέλνοντάς τες ταχυδρομικά. Η τελευταία πού είχε έρθει στα χέρια μου, μόλις πέρσι αν δεν κάνω λάθος, περιέχει ένα πεζό ποίημα με την αφιέρωση «στη Λίνα» και τον δυσοίωνο, όπως αποδείχτηκε, τίτλο. Από το ποίημα αυτό ξεσηκώνω τον τελευταίο στίχο – στροφή.

«ΓΕΡΩΝ ΣΤΡΑΤΗΛΑΤΗΣ ΠΡΟ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ»:
… Έλα λοιπόν για πες μου τώρα τι θα κάνεις με μια χούφτα κουρελήδες για στρατιώτες σου που ξεπαγιάζουνε στο κρύο και σε ακολουθάνε βουλιάζοντας ώς το γόνατο μέσα στη λάσπη με κλεισμένο τον καιρό από παντού στα καπνοτόπια στο Νταρνίτσι και πιο πέρα μακρά στα τενάγη των Φιλίππων;

——————————————————————————————

Ο πλανόδιος

Καλοκαίρι, μεσημέρι, βράζει ο τόπος. Περνάει από μπροστά του με τρελή ταχύτητα ανοιχτό Ντάτσουν. Ο κύριος Νί προλαβαίνει να διαβάσει μεγάλη επιγραφή επάνω στην καρότσα:

ΕΙΝΑΙ ΓΛΥΚΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΛΙ
ΤΑ ΚΑΡΠΟΥΖΙΑ ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ

Σε σαμαράκι λίγο πιο κάτω, χτυπάνε οι ρόδες, χοροπηδάει το αυτοκίνητο, πέφτει και σκάει καρπούζι τεραστίων διαστάσεων στο οδόστρωμα. Η κόκκινη ψίχα απλώνεται στην άσφαλτο. Κοκκινίζει ο δρόμος, παντού.

Κοιμητήριο

Ο κύριος Νι σε νεκροταφείο να ξεπροβοδίσει αναχωρήσαντα πριν της ώρας του καλό γείτονα, συναντάει τον γνωστό του Δ. Π., που έγραφε στίχους και τραγουδούσε με την κιθάρα του σε συνοικιακά κλαμπάκια πριν από χρόνια όταν ήταν πιο μικρός και άταχτος. Ο Δ.Π. από την παλιά γειτονιά, φτάνει καθυστερημένος, φτάνει ασθμαίνοντας αφού έχουν κατεβάσει τη σορό στο χώμα. Φίλοι και συγγενείς έχουν αρχίσει να αποχωρούν από το μνήμα.

– Δ.Π.: Κι εσύ τραβιέσαι από δώ κι από κεί, ε;
– Κύριος Νί: Ναί, από κηδεία σε κηδεία. Μεγαλώσαμε φίλε.
–Δ.Π.: Α, δε σου το ’πα; Κινέζος, αυτό είναι, Κινέζος: το επάγγελμα του μέλλοντος.

Οι δύο εργάτες του δήμου με τα φτυάρια στο χέρι πάνω από τον ανοιχτό τάφο, περιμένουν να απομακρυνθεί και ο τελευταίος για να φτυαρίσουν.

– Α: Α, ρε Μήτσο ξέρεις ποιός άλλος πέθανε;– Β: Ποιός;
– Α: Ξέρεις τον Θοδωράκη τον χοντρό, που γυρνούσε και βλαστήμαγε;
– Β: Τον ξέρω
–Α: Ε, αυτός! Έσκασε...

Η Ρίτσα

Ο κύριος Νι τρέχει να προλάβει το απορριμματοφόρο του δήμου, που περνάει έξω από την πόρτα του. Επείγεται να απαλλαγεί από τη μαύρη σακούλα που κρατάει στο χέρι του. Το σκουπιδιάρικο με την φονική εξάτμιση χάνεται στη στροφή. Μένει σύξυλος στη μέση του δρόμου. Ακουμπάει τη σακούλα κάτω, βγάζει το σκουφάκι του και σκουπίζει τον ιδρώτα στο μέτωπό του. Έρχεται από την απέναντι μεριά τού δρόμου η Ρίτσα, γειτόνισσα που τη γνωρίζει από μικρό παιδί, με μια σακούλα σουπερμάρκετ στο χέρι, ώριμη και ζουμερή, πενηντάρα και βάλε, ζωντοχήρα που το λέει όμως η καρδούλα της.

– Κύριος Νί: Είδες; πάλι, δεν το πρόλαβα...
– Ρίτσα:     Αυτοί, το μόνο που τους νοιάζει είναι να σχολάσουνε.
– Κύριος Νί: Ναι, δεν βλέπουν την ώρα.
– Ρίτσα:     Πού να σου τα λέω τι έπαθα στη λαϊκή. Ζαλίστηκα και πήγα να πέσω. Πήγα δίπλα στην Τασούλα στο φαρμακείο και μου πήραν την πίεση. Άστα, πονάν τα κόκκαλά μου, όλο μου το σώμα πονάει, δεν ξέρω τι έχω, χάλια.
– Κύριος Νί: Άκου Ρίτσα, εμπιστευτικά σου το λέω και μην με παρεξηγείς...   Άντρα θέλεις!
– Ρίτσα:       Πες το ψέματα, ξεμένει ο άνθρωπος.

Η στεριά και η θάλασσα

«Μια φορά κι έναν καιρό η θάλασσα ήτανε μονοιασμένη με την στεριά. Κάποτε λογόφεραν για κάτι παραμικρό, κάτι το ασήμαντο και η στεριά έδιωξε τη θάλασσα. Η θάλασσα από τότε δεν συγχώρεσε ποτέ το κακό που της έκανε η στεριά και όταν θυμάται το άδικο χιμάει καταπάνω της να πάρει πίσω τη γη που κάτεχε.»

Ο κύριος Νί δεν έπαψε το τελευταίο διάστημα να διαβάζει στις εφημερίδες, όλο και πιο συχνά, τις προβλέψεις επιστημόνων για το λιώσιμο των πάγων, την άνοδο της στάθμης των θαλασσών και την εξαφάνιση κάτω από το νερό μεγάλων εκτάσεων γης, ακόμα και ολόκληρων πόλεων από τον παγκόσμιο χάρτη.
Σε αυτό το σημείο ακριβώς θυμήθηκε από τα παλιά το παραπάνω παραμυθάκι που του έλεγε συχνά η γιαγιά του, δίκην προλόγου και για προθέρμανση πριν από το μεγάλο, το καλό παραμύθι, που όμως ποτέ του δεν το άκουσε μέχρι το τέλος γιατί τον είχε πάρει κιόλας ο ύπνος.
Μήπως οι παλαιοί γνωρίζανε κάτι περισσότερο από εμάς τους νεότερους; αναρωτήθηκε με απορία ο κύριος Νί.

Η σύσκεψη

Ο κύριος Νι συμμετείχε στην μεγάλη προγραμματισμένη σύσκεψη στελεχών της εξαγωγικής εταιρίας πλακιδίων και ειδών υγιεινής που εργαζόταν ως επικεφαλής του λογιστηρίου* μέχρι την συνταξιοδότησή του. Η σύσκεψη είχε σχεδόν ολοκληρωθεί. Κάποιοι ανυπόμονοι άνοιγαν τα κινητά τους, άλλοι μάζευαν χαρτιά και μολύβια από το τραπέζι και σηκώνονταν.
Εκείνος ο καινούργιος, ακριβώς δίπλα του, ένας εξαιρετικά δραστήριος top executive με σωρό τα πτυχία, που άρχισε από πολύ νωρίς και κάπως αλαζονικά, θα έλεγα, να επιδεικνύει τα ηγετικά του προσόντα στην Εταιρεία, σαν λίγο να δίστασε πριν σηκωθεί, κοίταξε μια ματιά τριγύρω, μετά έγυρε το κεφάλι στο πλάι, ακούμπησε στον ώμο τού κυρίου Νί, τον αγκάλιασε με τα δυο του χέρια και άρχισε να κλαίει, άρχισε γοερά να κλαίει επάνω στους ώμους του.
Οι υπόλοιποι έμειναν παγωμένοι και άφωνοι στο σημείο που τους βρήκε το αναπάντεχο αυτό γεγονός, το παράπονο του νέου συναδέλφου. Εκείνος, ανάμεσα στους λυγμούς του ακούστηκε να λέει:

«Κάθε τόσο τρυπώνουν τα κακά πνεύματα μέσα στο κεφάλι μου. Εκεί τους περιμένουν τα καλά πνεύματα και δίνουνε τη μάχη. Το αποτέλεσμα της μάχης είμαι εγώ ο ίδιος, αυτή ακριβώς τη στιγμή, μαζί σας, τώρα.
Όταν τα κακά πνεύματα γίνονται πιο πολλά από τα καλά, όπως σήμερα, τότε χάνονται τα ζύγια και ένα μέρος τους πρέπει να αποβληθεί. Εδώ και αρχινάει ο πόλεμος αναμεταξύ τους, ο θρήνος και ο κοπετός.
Το κλάμα είναι από τα κακά πνεύματα που καταδιώκονται από τα καλά και φεύγουν για να γλυτώσουν. Όταν βγούνε έξω στον ανοιχτό αέρα και στο φως, ζαλίζονται και πέφτουν κι εγώ επιτέλους ξαναβρίσκω τον εαυτό μου και είμαι έτοιμος να γεμίσω ξανά με καινούργιες ιδέες, καινούργιες ιστορίες, καινούργιες περιπέτειες. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς τις ιστορίες μου.»

Σηκώθηκε, σκούπισε τα μάτια, διόρθωσε τη γραβάτα, ίσιωσε με τα δάχτυλα τα μαλλιά του, άνοιξε την πόρτα και με μια υποψία χαμόγελου στο πρόσωπο, ακέραιος και ευθυτενής δρασκέλισε το κατώφλι και βγήκε.

Ο κύριος Νι βγήκε τελευταίος από την αίθουσα και καθώς διέσχιζε συλλογισμένος τον μακρύ διάδρομο, άκουσε πίσω του ένα βουιτό, όπως σμήνος μικρών καταδιωκτικών αεροπλάνων σε καιρό πολέμου. Δεν πρόλαβε να γυρίσει το κεφάλι και ένα σμάρι από τα κακά πνεύματα, σαν κοπάδι αγριεμένες σφήκες ή σαν σμήνος πεπτωκότες άγγελοι πέρασε σφυρίζοντας από δίπλα του και χάθηκε φτεροκοπώντας στο βάθος.
Ο κύριος Νι στύλωσε το βλέμμα του ίσια μπροστά, έσφιξε τα ντοσιέ με τα υπηρεσιακά έγγραφα κάτω από την αμασχάλη του και συνέχισε την μοναχική του διαδρομή, προσπερνώντας γραφεία με ανοιχτές πόρτες και γραφεία με κλειστές πόρτες ως την άλλη άκρη του ορόφου, ως το γραφείο του με το τυφλό παράθυρο στον ακάλυπτο.

*βλ Χάρτης #12, «Ποιός είναι ο κύριος Νί».

[ και ]

Για του λόγου το αληθές

Όταν ο κύριος Νι ήταν ακόμα μικρό παιδί και το σπίτι επρόκειτο να ζυμώσει, τον έστελνε η μάνα του στο φούρνο του Μπέτσου στην Τζουμαγιάς για ν' αγοράσει προζύμι. Η κυρία Κοραλία από το ταμείο, φώναζε κάποιον από το ζυμωτήριο να φέρει έξω ένα πενηνταράκι μαγιά.
Συνήθως έβγαινε ο Ευάγγελος με τον άσπρο σκούφο στο κεφάλι και την κάτασπρη ολόσωμη ποδιά, τυλιγμένος στο αλεύρι. «Πάλι ζυμώνει η μάνα σου; Θα μας τρελάνει με τις μυρουδιές της».

Ο Βαγγέλης, αγράμματος αρτεργάτης, γυναικάς, πρόσφυγας από την Ιωνία, ο καλύτερος ψάλτης στην εκκλησία της ενορίας στον Άγιο Στυλιανό Γκύζη και εν τούτοις φανατικός κομμουνιστής, μιλούσε με παραβολές και συχνά χρησιμοποιούσε τη γλώσσα της Ευαγγελίων ή αποσπάσματα από πατερικά κείμενα και ψαλμούς, κάποτε ακατάστατα, που όμως όλα τα είχε φέρει μαζί του από τις χαμένες πατρίδες.
Εκείνη την ημέρα λοιπόν και καθώς έδινε στον μικρό κύριο Νι μια πρέζα μαγιά τυλιγμένη σε κομματάκι εφημερίδας, του λέει: «Πες στη μάνα σου ότι η μαγιά είναι το ποίημα του σύμπαντος κόσμου· από τον Ευάγγελο να της πεις, τον ψάλτη».

Πολλά χρόνια αργότερα, συνοδεύοντας τον υπέργηρο αρτεργάτη στην τελευταία του κατοικία σε τόπο χλοερό σε τόπο αναψύξεως, και ακούγοντας την εξόδιο ακολουθία θυμήθηκε ο κύριος Νί τα λόγια του πάλαι ποτε εν ζωή καλλίφωνου Βαγγέλη, μόνο που αυτή την φορά, αποχαιρετώντας τον αγαθό αρτοποιό, αναποδογύρισε από μέσα του τις δύο λεξούλες από τον ψαλμό και ψιθύρισε: «Το ποίημα είναι η μαγιά του σύμπαντος κόσμου Ευάγγελε».

Αυτά και για του λόγου το αληθές.

του
ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΥ

                                                                    *

Χειρόγραφον ἐν τῷ, κατὰ τὸ ὅρος, σπηλαίῳ τῶν Ντελαγουέαρ
(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ)

«…Ο μακάριος ούτος αθλητής της φυλής των Ντελαγουέαρ, πολιορκηθείς υπό των Αγαρηνών και των γιανιτζάρων των, κατόπιν πολυημέρου μάχης, εσκλαβώθη εν σπηλαίω, Κουτσού Ελαφιού λεγόμενον.        
Όθεν προστάζει ο μιαρότατος ηγεμών, στρατηγός ΜακΚέβαν, να βάλουν τον γενναίο μάρτυρα εις την φυλακήν και να ασφαλίσουν τους πόδας του εις την ποδοκάκκην, το λεγόμενον τομπρούκι.
Εις ταύτην την οδυνηράν βάσανον υπέμεινεν με πολλήν προσχάρειαν, λέγων νοερώς την ευχήν και νομίζων τον ηγεμόνα των Χλωμών Προσώπων και τους εδικούς του και τον τζελάτην, ωσάν κύνας ψωραλέους.
Τι τα εντεύθεν;
Έκλαιον αι κόραι των Ντελαγουέαρ,σαν εξημέρωσεν η δεκάτη ενάτη ημέρα, όντας τον είδασιν ναν τόνε φέρνουνε, εις θέσιν «Κόμπια-Ντερέ», ήγουν «ρεμματιά» προσονομαζομένη, όπου ο απάνθρωπος τζελάτης, πριν τον εσφάξη ως αρνίον, υψώσας την μάχαιραν έκρωξε:
«Προσκυνάς;»
Ο στερρός Ινδιάνος μάρτυς, Άστρο της Αυγής τούνομα, υπό τον θρουν των αμφιλαφών πλατάνων και υπό των υδάτων το κελάρυσμα, ενέπτυσεν αυτόν καταπρόσωπον λέγων:
«Έχω βάψει το κορμί μου στα χρώματα των Ντελαγουέαρ».
Εκεί τον έσφαξαν ωσάν κριάρι.»

                                                                              _[+22.6.2020]

Με φορμή το ποίημα του Λευτέρη Η τιμή των Ντελαγουέαρ.

του
ΑΧΙΛΛΕΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ

Αλλού είναι οι γάτες, ναι, Λευτέρη. Δεν είναι εδώ όπου ορμούν το νερό και τα ύδατα. Είναι σαν τις γυναίκες, που δεν αγαπούν τη βροχή. Κι ας έρχονται, στην έβδομη βροχή, οι εχθροί και οι φίλοι μας, πλανόδιοι σωματοφύλακες ονείρων, και μπαίνουν στο δωμάτιο για να ξαποστάσουν. Όχι στο πράσινο δωμάτιο του Τruffaut, όχι σ’ αυτό το τέμενος του πένθους, όχι ακόμα. Στο κόκκινο δωμάτιο μπαίνουν, σ’ αυτό, το μόνο χρώμα, το χρώμα του συντρόφου που επιστρέφει, της «μητριάς πατρίδας», του άγγελου των πρώτων ημερών, των ματιών του Οιδίποδα στον Κολωνό.
Και μετά, δραπέτης.
Ο Λευτέρης Ξανθόπουλος αυτοπροσδιοριζόταν ποιητής-σκηνοθέτης. Πλεονασμός. Έπρεπε και του άξιζε να αρκείται στο «Ποιητής», με την έννοια του δημιουργού, του ποιούντος, του hacedor που λέει ο Μπόρχες, του γόνιμου εραστή και θεράποντα της τέχνης, κάθε τέχνης – κυρίως, της υψηλής τέχνης της φιλίας.
Με τον τίτλο της τελευταίας του ποιητικής συλλογής, Άνθρωπος μηδενικών αποχρώσεων (πόσο θλιβερό είναι να μην μπορώ να δώσω στη λέξη «τελευταίας» τον ευφημισμό τού απλώς πρόσφατου, αυτού που φέρει μέσα του το σπόρο της συνέχειας), ο Λευτέρης Ξανθόπουλος αυτοπροσωπογραφείται, συνειδητά ή όχι, πάντως στην εντέλεια. Γιατί ο Λευτέρης ήταν ένας άνθρωπος ευθύς, καθαρός, ορθάνοιχτος, ευανάγνωστος και ευερμήνευτος, σαν τους ευάλωτους στο βλέμμα και στα αισθήματα μονοχρωματικούς πίνακες του Rauschenberg ή του Yves Klein.

Τον αποχαιρετώ μ’ ένα δικό του ποίημα απ’ αυτή τη συλλογή:

Μείνε ήσυχος, Λευτέρη: αχνίζουν.

——————————————————————————————

BIBΛΙΟΓΡΑΦIA ΛΕΥΤΕΡΗ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ

(2019) Γέρων στρατηλάτης προ του τέλους (εκτός εμπορίου)
(2018) Άνθρωπος μηδενικών αποχρώσεων, Γαβριηλίδης
(2015) Block 25 (Καρολίνα Ναχμούλη Γαβριηλίδου, μαρτυρία ομηρίας), εκδ. Γαβριηλίδης
(2015) Κάτι τρέχει (το Βιβλίο της Ανοησίας), εικον. Εύα Στεφανή, εκδ. Γαβριηλίδης
(2014) Οι εχθροί και οι φίλοι μου, εκδ. Γαβριηλίδης
(2011) Γάτες αλλού, εκδ. Γαβριηλίδης
(2010) Η έβδομη βροχή, εκδ. Γαβριηλίδης
(2002) Γιατί οι γυναίκες δεν αγαπούν τη βροχή, εκδ. Κέδρος
(1999) Άγγελος των πρώτων ημερών, εκδ. Λιβάνη, εκδ. Γαβριηλίδης 2016
[1998] Η ορμή του νερού και των υδάτων, εκδ. Στιγμή (εκτός εμπορίου)
[1995] Σήκωσε το κεφάλι σου πατέρα, εκδ. Δελφίνι
[1988] Το κόκκινο δωμάτιο, εκδ. Παρασκήνιο
[1981] Περιπέτειες πλανόδιου σωματοφύλακα ονείρων, εκδ. Νεφέλη
(1972) Αντίψυχα (Β´έκδ. Ανδρομέδα 1982, Γ´έκδ. Μετρονόμος 2017)

Μετάφραση

Τζον Μπέργκερ, Ζαν Μορ, Ο Έβδομος Άνθρωπος (Η ιστορία του μετανάστη εργάτη στην Ευρώπη), εκδ. Καστανιώτη 1979, Antifa-Scripta 2012

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
(Τίτλοι στη βάση ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ)

(2014) Καμύ, εκδ. Καστανιώτη
(2014) Οι τέσσερις εποχές του Νίκου Κούνδουρου, εκδ. Γαβριηλίδης [κείμενα, επιμέλεια]
(2012) Θόδωρος Αγγελόπουλος, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
(2010) Νίκος Εγγονόπουλος: Ο ζωγράφος και ο ποιητής, Μουσείο Μπενάκη
(2009) Παλίμψηστο Καβάλας, εκδ. Καστανιώτη
(2008) Μάνος Ζαχαρίας: Ο ταξιδιώτης της μνήμης, εκδ. Αιγόκερως
(2007) Ιστορία και πολιτική στο έργο του Παντελή Βούλγαρη, εκδ. Παπαζήση
(2004) Η μετανάστευση στον κινηματογράφο, εκδ. Παπαζήση [εισήγηση]
(2004) Μάνος Ζαχαρίας: Ένας σκηνοθέτης παθιασμένος με την Ελλάδα, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
(2003) Πραγματικότητα και μύθος στο καλλιτεχνικό έργο του Λευτέρη Ξανθόπουλου, εκδ. Παπαζήση
(2003) Φώτα, ήχος, πάμε, εκδ. Μαΐστρος
(1995) Φρίντα Λιάππα, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
(1993) Παύλος Ζάννας, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης [κείμενα, επιμέλεια]
(1985) Θόδωρος Αγγελόπουλος, εκδ. Ηράκλειτος

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦIA ΛΕΥΤΕΡΗ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ
(Πηγή: Wikipedia)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΧΑΪΔΕΛΒΕΡΓΗΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Ελληνική Κοινότητα Χαϊδελβέργης, 1976. Δεύτερο βραβείο ταινίας μικρού μήκους στο 17ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1976, Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ), Συμμετοχή στο Φεστιβάλ Λειψίας, Αν. Γερμανίας, 1977, Βραβείο Γερμανικής Τηλεόρασης (ZDF), 1978.  
Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΩΤΗΡΙΑΝΙΚΑ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Γ. Κοζομπόλης, 1978. Βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) στο 19ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1978, Πρώτο βραβείο Α΄ Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Δράμας 1978, Συμμετοχή στο Φεστιβάλ Μάνχαϊμ, Ο. Δ. Γερμανίας, 1979.
ΣΤΑ ΤΟΥΡΚΟΒΟΥΝΙΑ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Γιώργος Εμιρζάς και Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, 1982. Βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο 23ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1982. Βραβείο ποιότητας διαγωνισμού ταινιών μικρού μήκους χωρών - μελών ΕΟΚ, Ρώμη 1983, συμμετοχή στα Φεστιβάλ: Δράμας 1983, Βαλκανικού Κινηματογράφου Σόφια 1982, Λειψίας Αν. Γερμανίας 1983, Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου BFI Λονδίνο 1984, Mostra Cinematografica Internationale Πίζα 1984, Cinema du Reel Παρίσι 1988.
ΔΥΟ - ΤΡΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΓΑΛΑ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Υπουργείο Γεωργίας για την εκπομπή της ΕΡΤ, Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα, 1982
ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ – ΑΘΗΝΑ, ΠΡΩΤΗ ΘΕΣΗ (Ο ΦΟΡΤΗΓΑΤΖΗΣ), ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Υπουργείο Γεωργίας, 1982.
ΝΙΚΗΣΙΑΝΗ, ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΕ ΤΙΣ 18 ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: ΕΡΤ, 1982
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΓΙΟΣ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΗ, Α΄ μέρος,ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: ΕΡΤ, 1982  
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΓΙΟΣ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΗ, Β΄ μέρος, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: ΕΡΤ, 1982
ΨΗΦΟΣ ΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Γιώργος Εμιρζάς, 1982  
ΚΛΟΠΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Γιώργος Εμιρζάς, 1982
ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Διεύθυνση Κινηματογραφίας Υπουργείου Πολιτισμού, 1983. Συμμετοχή, εκτός συναγωνισμού, στο 24ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1983, συμμετοχή στην Κινηματογραφική Συνάντηση Φιλίας Λευκωσία 1984, Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Ουψάλα Σουηδίας 1984, Φεστιβάλ Νόβι-Σαντ Γιουγκοσλαβίας, 1993.
ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΜΑΝΩΛΗ ΜΗΤΣΙΑ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Γιώργος Εμιρζάς 1983
ΛΑΪΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Διεύθυνση Λαϊκής Επιμόρφωσης Υπουργείου Παιδείας και ΕΡΤ, 198
Ο ΓΑΜΟΣ, τηλεταινία. Παραγωγή: ΕΡΤ, 1984
ΚΑΛΗ ΠΑΤΡΙΔΑ, ΣΥΝΤΡΟΦΕ – BELOIANNISZ, δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, κινηματογραφική ταινία και τηλεοπτική εκδοχή. Παραγωγή: Λευτέρης Ξανθόπουλος, Ε.Κ.Κ. και ΕΤ-1, 1986. Ειδική τιμητική διάκριση στο 39ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Λοκάρνο 1986, βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη (Λευτέρης Ξανθόπουλος) και μουσικής (Ελένη Καραΐνδρου) στο 27ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1986, συμμετοχή στα διεθνή κινηματογραφικά Φεστιβάλ και εκδηλώσεις Viennale 1987, Strassbourg 1987, Göteborg 1987, Hamburg 1987, Huesca 1987, Sopot 1987, Haifa 1987, Montreal 1987, Portland 1988, Iceland 1988, Venissieux 1988.  
ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΚΑΙ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΡΤΣΑΚΗΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 1987
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ – ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 1988
Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΜΠΗ – ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 1988
Ο ΓΛΥΠΤΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ – ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΛΣΑΜΗΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: ΕΡΤ, 1989
ΤΑΣΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ (συγγραφέας), ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ (συγγραφέας), ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ (συγγραφέας), ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ (ποιητής) και NELLY’S (φωτογράφος). Πέντε ανεξάρτητα μικρά πορτρέτα σύγχρονων δημιουργών, που μιλούν για την ζωή τους, για την τέχνη και την δημιουργία). Παραγωγή Orama Films (Λουκία Ρικάκη), 1989 .
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ – ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΚΑΛΙΑΚΑΤΣΟΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: ΕΡΤ 1989.
Ο ΔΡΑΠΕΤΗΣ, μυθοπλασία. Κινηματογραφική ταινία και τηλεοπτική εκδοχή, παραγωγή: Λευτέρης Ξανθόπουλος, Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και ΕΤ-1, 1991. Βραβείο φωτογραφίας (Ανδρέας Σινάνος), βραβείο Μουσικής (Νίκος Κυπουργός) και βραβείο β΄ανδρικού ρόλου (Γιώργος Νινιός) στο 32ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1991. Κρατικό Βραβείο Ποιότητας Υπουργείου Πολιτισμού. Επίσημη συμμετοχή στο 44ο Φεστιβάλ των Καννών 1991, στην παράλληλη εκδήλωση La Quinzaine des Realisateurs (Δεκαπενθήμερο των σκηνοθετών) με τον γαλλικό τίτλο Le Montreur d’ Ombres (αγγλ. Master of the Shadows), καθώς και: Μόναχο 1991, Μόντραλ 1991, Κεμπέκ 1991, Τόκιο 1991, Taipei Golden Horse Ταϊβάν 1991, Μονπελιέ 1991, Διεθνές Βρυξελλών 1992, Μεσογειακού Κινηματογράφου Βρυξελλών 1992, Κωνσταντινούπολη 1992, Ρίβερταουν ΗΠΑ 1992, Μπάστια Κορσική 1992, Νόβι Σαντ Γιουγκοσλαβία 1993.
LA CULTURE POPULAIRE DANS LE CINEMA GREC (Ο ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ), ντοκιμαντέρ, γαλλική και ελληνική version. Παραγωγή Cameras Continentales, Παρίσι - Χάρης Ντάβας, 1991
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΤΡΕΛΟΣ ΛΑΓΟΣ – ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή Αλέξανδρος Φιλμ, 1992
ΧΩΡΙΣ ΑΛΛΟΘΙ, τηλεταινία. Παραγωγή Frenzy-Films, 1993
Ο ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΦΑΚΕΛΛΟΣ, τηλεταινία. Παραγωγή Frenzy-Films, 1993
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 1998
ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΣΥΝΩΜΟΤΗΣ – ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ,ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ,1998
ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΣ ΠΟΥΛΙΩΝ – ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2004
ΜΕ ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ – ΚΩΣΤΑΣ ΚΕΝΤΕΡΗΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: ΕΡΤ και EBU (European Broadcasting Union) 2004
Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ Τ’ ΑΜΕΤΡΗΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ – ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2005
ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΑ ΧΕΡΙΑ – ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΠΡΑΛΟΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2005
ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ – ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2006
ΑΣΠΡΑ ΓΕΝΙΑ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΡΑΜΟΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: CL Productions, 2006
ΣΠΙΤΙ ΔΙΠΛΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ – Η.Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2007
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ – ΠΑΠ ΤΕΣΤ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2008
Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΚΕΝΤΑΥΡΩΝ – Ο ΜΟΥΣΟΥΡΓΟΣ ΑΛΕΚΟΣ ΞΕΝΟΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2009
ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ – Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΩΤΗΡΙΑΝΙΚΑ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2009  
ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Περίπλους, 2009
Η ΠΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΪ ΓΚΟΡΕΝΚΟ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2010 
ΜΑΡΙΑ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΣΚΟΥΛΑ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Περίπλους, 2011
ΠΑΡΕ ΤΑ ΔΩΡΑ... – ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ & ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Περίπλους, 2011
ΟΙ ΣΥΛΛΕΚΤΕΣ, ντοκιμαντέρ. Παραγωγή: Σινετίκ, 2012