Αρχές πολιτικής ζωολογίας
Ο άνθρωπος είναι ζώο πολιτικό, πρότεινε ο Αριστοτέλης. Δεν γίνεται όμως πάντοτε αντιληπτό σε τι είδους ζώο αναφερόταν. Πρόκειται άραγε για χιμπατζή ή άλλον άγνωστο Χι ή κάποιον μπατζανάκη ενός άπτερου πλατωνικού δίποδου, που άνθρωπος κοκορεύεται ότι είναι, όπως υπέδειξε ο Διογένης; Μήπως είναι κανείς κροκόδειλος από εκείνους που γλιστρούν σε ελώδη στιχουργήματα ή μέλισσα που βουίζει, με γλυκό κερί βουλώνοντας τα αφτιά των παρ’ ολίγον ναυαγών, που αποχοιρώνονται ως σύντροφοι του Οδυσσέα πριν καταφύγουν στο Δουβλίνο; Προφανώς δεν πρόκειται για οραγγουτάγγο ή πολική αρκούδα, ιαγουάρο ή άλλο ζώο από εκείνα που προτιμούν την απομόνωση, όταν δεν απαιτείται ομοιοκαταληξία με ομόστιχα υποκείμενα μιας δια βίου βιοπολιτικής, καθώς φιλοδοξούν να απεγκλωβιστούν από τηλεοπτικά παράθυρα ή νεότερες εκδοχές ζωολογικών κήπων.
Κάποια πρόσφατα περιστατικά
Σε επιχείρηση που αντλεί και παρέχει σπέρμα χοίρων τώρα εργάζεται, έχοντας πτυχίο μηχανικού γεωπονίας. Χειροτονημένος το 1997, ήταν ο νεότερος Επίσκοπος όταν τοποθετήθηκε σε περιοχή της Καταλονίας, της οποίας την ανεξαρτησία υποστήριξε. Η Επισκοπική Εκκλησία του αφαίρεσε τη δυνατότητα να τελεί μυστήρια, αν και για την ώρα διατηρεί τον τίτλο του, καθώς ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε μια κλινική ψυχολόγο, που το 2015 είχε γίνει συγγραφέας ακραίων ερωτικών μυθιστορημάτων.
Την άνοιξη του 2022 στην Αγγλία ετοιμάζονται να υποδεχθούν σε μελλοντικά επισκέψιμο φυσικό περιβάλλον τέσσερις βίσονες με σκοπό την οικογένεια. Ο ταύρος έρχεται από τη Γερμανία, ενώ μια πιο ηλικιωμένη θηλυκή από τη Σκωτία και δύο νεότερες από την Ιρλανδία. Και οι επτά χιλιάδες βίσονες που επανέκαμψαν στην Ευρώπη είναι απόγονοι 12 ενοίκων ζωολογικών κήπων. Λάζαροι αποκαλούνται τα ζώα που βοηθούνται να επανεμφανιστούν μετά την εξαφάνισή τους.
Σε τρύπα γεώτρησης βάθους 60 μέτρων, σε ορυχείο στην Αυστραλία, ερευνητές ανακάλυψαν άγνωστο χιλιόποδο. Για την ακρίβεια, μέτρησαν 1306 πόδια στο νέο είδος του κάτω κόσμου, που φέρει το όνομα της Περσεφόνης (Eumillipes persephone). Με σώματα σαν κλωστές, που φτάνουν 95,7 χιλιοστά σε μήκος και 0,95 χιλιοστά σε πλάτος, ενώ συνήθως αποτελούνται από 330 τμήματα, τα όντα αυτά δεν έχουν μάτια και το κεφάλι τους είναι κωνικό, με ρύγχος και κεραίες.
Χριστούγεννα στα σκυλάδικα
Από Χριστουγεννιάτικα τραγούδια τα περισσότερα σκυλιά προτιμούν τα Τελευταία Χριστούγεννα των Wham, του ντουέτου δηλαδή Τζορτζ Μάικλ, που γεννήθηκε Γεώργιος Κυριάκος Παναγιώτου, και Άντριου Ρίτζλεϊ, σύμφωνα με έρευνα στην οποία πήραν μέρος χίλιοι ιδιοκτήτες σκύλων στη Μεγάλη Βρετανία. Τα τραγούδια Τζινγκλ Μπελς, Το μόνο που θέλω για τα Χριστούγεννα είσαι εσύ της Μαράια Κάρεϊ, Θαυμάσια Χριστούγεννα του Πολ ΜακΚάρτνεϊ και άλλα συμπληρώνουν τις κυνικές προτιμήσεις. Η μουσική αρέσει σε ένα 90% των σκύλων, κάνοντας πιο ενεργητικούς τους περισσότερους (23%) ή αποκοιμίζοντάς άλλους (11%). Στη διάρκεια του εγκλεισμού λόγω πανδημίας στο Ηνωμένο Βασίλειο αγοράστηκαν, μέσω διαδικτύου συνήθως, περισσότερα από τρία εκατομμύρια κατοικίδια ζώα. Τώρα που θέλουν να τα ξεφορτωθούν, πολλοί ιδιοκτήτες υποκρίνονται ότι πρόκειται για αδέσποτα.
Η κυνοκεφαλία ήταν διαδεδομένη μεταξύ θεών στην αρχαία Αίγυπτο. Σχετικά με άλλες περιοχές, σε κυνοκέφαλους στην ανατολική Λιβύη αναφέρεται ο Ηρόδοτος. Υπάρχουν επίσης αναφορές σε ακέφαλους και άλλες παρατυπίες. Για Ινδούς κυνοκέφαλους έχουν γράψει ο ιατρός Κτησίας και ο Μεγασθένης, πρώτος ξένος πρέσβης στην Ινδία, που τους εντοπίζει σε βουνά να επικοινωνούν με γαβγίσματα. Στα σύνορα Σερβίας και Ουγγαρίας συνήθως τοποθετείται η μάχη Αργοναυτών και Κυνοκέφαλων.
Διασημότητες
Τον Νοέμβριο του 1985, ημέρα Παρασκευή, είχε χωθεί κάτω από τις ρόδες ενός αυτοκινήτου. Ο οδηγός ξεκίνησε χωρίς να το αντιληφθεί. Βαριά τραυματισμένος μεταφέρθηκε αεροπορικά στη Θεσσαλονίκη. Πέθανε σε ηλικία 33 ετών, υπολογίζεται. Ταριχεύτηκε και επέστρεψε στη Μύκονο. Επρόκειτο για τον Πέτρο τον πελεκάνο. Παλαιότερα, στην αρχαία Κόρινθο, είχαν στήσει άγαλμα για την Αύρα, που νίκησε σε αγώνες στα Ίσθμια, αν και, σε στροφή στο πέταλο του ιπποδρόμου, ο οδηγός είχε πέσει από το άρμα, που είχε ανατραπεί. Σέρνοντάς το, επανέφερε το άρμα η φοράδα και κέρδισε τον αγώνα. Την εποχή του Ιουστινιανού, ο Πορφύριος είχε γίνει ο τρόμος του Βοσπόρου για τις θαλάσσιες μεταφορές. Με κατάδυση ξέφυγε από βλήμα καταπέλτη από πολεμικό πλοίο, που επάνδρωσε και έστειλε εναντίον του ο στρατηγός Βελισάριος. Οι Βυζαντινοί δεν κατάφεραν να τον εξολοθρεύσουν, μέχρι που ο Πορφύριος εξώκειλε στις εκβολές του μοιραίου ποταμού Σαγγάριου και οι κάτοικοι ανέλαβαν δράση. Τότε διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για θηλυκή φάλαινα.
Ο Πολ γεννήθηκε το 2008 στην Αγγλία και πέθανε το 2010 στη Γερμανία. Στη σύντομη ζωή του, προέβλεπε τα αποτελέσματα διεθνών ποδοσφαιρικών αγώνων. Του έδιναν δύο όμοια κουτιά με φαγητό. Η μοναδική τους διαφορά ήταν οι σημαίες πάνω στα κουτιά. Το κουτί από το οποίο πρώτα έτρωγε αντιστοιχούσε στην πρόβλεψη για την ομάδα που θα νικούσε. Ο Πολ επέλεξε τη νικήτρια σε τέσσερις από τους έξι αγώνες της γερμανικής εθνικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 2008, όπως και σε επτά αγώνες στο Παγκόσμιο Κύπελλο το 2010, αλλά και στον τελικό. Το προνοητικό χταπόδι έκανε 12 σωστές προβλέψεις σε 14 αγώνες συνολικά. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, σύντομη παρουσία είχε στις ΗΠΑ και το ακέφαλο κοτόπουλο που ονομαζόταν Μάικ και λέγεται ότι επέζησε για 18 μήνες μετά από τον αποκεφαλισμό του. Το διάστημα ήταν αρκετό για να φωτογραφηθεί για πολλές εφημερίδες και περιοδικά και να συγκεντρώσει σημαντικά ποσά από επισκέψεις του κοινού για τον ιδιοκτήτη του.
Από μακροζωία αντιθέτως υποφέρουν οι χελώνες. Έχοντας αιχμαλωτιστεί το 1750 στις Σεϋχέλλες, ο «ένας και μοναδικός» (στα σανσκριτικά) Αντβέιτα έζησε στον ζωολογικό κήπο της Καλκούτας έως το 2006. Ενδιαφέρον για όσους μελετούν δίαιτες έχει και το διαιτολόγιο του εργένη αυτού, 250 κιλών, χωρίς απογόνους. Στις επιλογές του έχουν καταγραφεί πίτουρο από σιτάρι, καρότα, μαρούλι, καβουρδισμένα ρεβίθια, ψωμί, χορτάρι και αλάτι. Τώρα στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, ο Μοναχικός Τζορτζ (Lonesome George, 1910-2012) –αρσενική χελώνα από το νησί Πίντα του συμπλέγματος των Γκαλαπάγκος, όπου πέντε εβδομάδες πέρασε ο Δαρβίνος σε ηλικία 22 ετών– έγινε γνωστός τα τελευταία χρόνια της ζωής του ως το πιο σπάνιο πλάσμα του κόσμου.
Στις 25 Μαϊου 1850 έφτασε στον ζωολογικό κήπο του Λονδίνου. Ο αριθμός επισκεπτών, που διπλασιάστηκε εκείνον τον χρόνο, πλησίαζε τις δέκα χιλιάδες κάθε μέρα. Για να πάρει το ατμόπλοιο στο Κάιρο είχε πάει με καΐκι. Τον συνόδευε ένα κοπάδι αγελάδες, καθώς δεν ήταν ούτε ενός έτους και χρειαζόταν γάλα. Έπειτα από την αρχαία Ρώμη, ήταν ο πρώτος ιπποπόταμος στην Ευρώπη. Μετά ήρθε από την Αίγυπτο και ένας θηλυκός ιπποπόταμος. Πέρασαν δεκαέξι χρόνια για να γνωριστούν καλύτερα και το 1871 είχαν το πρώτο τους παιδί, που πέθανε, όπως και το δεύτερο. Το τρίτο τους παιδί έζησε έως το 1908. Στον ζωολογικό κήπο του Λονδίνου διέπρεψε και η Τσι Τσι, ένα γιγάντιο πάντα που, έχοντας αιχμαλωτιστεί στην περιοχή του Σιτσουάν το 1955, πέρασε από τους ζωολογικούς κήπους του Πεκίνου, της Μόσχας, του τότε Ανατολικού Βερολίνου, της Φρανκφούρτης και της Κοπεγχάγης, χωρίς να φτάσει στο Ιλινόι, λόγω αμερικανικών απαγορευτικών μέτρων.
Γεννημένος στην Αβησσυνία ή το Σουδάν το 1861, βρέθηκε στον ζωολογικό κήπο στο Παρίσι και έπειτα στο Λονδίνο, πριν πουληθεί στον Π. Τ. Μπάρναμ, ιδιοκτήτη αμερικανικού τσίρκου και πρωτοπόρο της εμπορικής διαφήμισης, που παράλληλα είχε υποδαυλίσει θαυμασμό στις ΗΠΑ και αγανάκτηση στην Αγγλία για την αγοραπωλησία αυτή. Σε σιδηροδρομικό σταθμό στον Καναδά το 1885, ενώ το τσίρκο προετοιμαζόταν να αναχωρήσει, η ατμομηχανή ενός εμπορικού συρμού συνέθλιψε τον εν λόγω ελέφαντα ονόματι Τζάμπο. Η λέξη στα αγγλικά παραμένει συνώνυμη των τεραστίων διαστάσεων. Ταριχευμένο τον δώρισαν στο Πανεπιστήμιο Ταφτς στη Μασαχουσέτη, όπου η πελώρια μασκότ κάηκε σε πυρκαγιά το 1975. Οι στάχτες φυλάσσονται στις αθλητικές εγκαταστάσεις του ιδρύματος. Άγαλμα στη μνήμη του απεικονίζει, από λάθος, ασιατικό αντί για αφρικανικό ελέφαντα.
Χάρισε το όνομά της σε σοκολάτες και τσιγάρα, απεικονίστηκε σε γραμματόσημα και αναφέρεται σε μνημείο πεσόντων αστροναυτών – ή θυμάτων της βαρύτητας – στην πρώην σοβιετική Αστρόπολη, έξω από τη Μόσχα, όπου κυκλοφορούσε αδέσποτη. Έχοντας συνηθίσει στο κρύο και την πείνα, ήταν ο πρώτος ζωντανός οργανισμός που μπήκε σε τροχιά στο διάστημα στις 3 Νοεμβρίου 1957. Πρόκειται για «αυτή που γαβγίζει» (στα ρωσικά), τη Λάικα. Προηγουμένως ονομαζόταν Μικρή σγουρομάλλα (Kudryavka). Επίσης τη φώναζαν Ζουζούνι (Zhuchka) και Λεμόνι (Limonchik). Εκπαιδεύτηκε να υπομένει θορύβους και συνθήκες επιτάχυνσης σε περιορισμένους χώρους. Ήταν όμως εξαρχής καταδικασμένη, καθώς, για να προλάβουν την εκτόξευση για την 40η επέτειο της επανάστασης, ο δορυφόρος Σπούτνικ 2 δεν ήταν σχεδιασμένος για ασφαλή είσοδο στην ατμόσφαιρα, όπου εξαερώθηκε. Σχέδιο ευθανασίας, με δηλητήριο στο τζελ που θα έτρωγε μετά από δέκα ημέρες σε τροχιά, δεν υλοποιήθηκε, γιατί μετά από τέσσερις τροχιές η Λάικα υπέκυψε σε ακραίο στρες και θερμοπληξία λόγω βλάβης. Το 1998, ο πρώην εκπαιδευτής της δήλωσε ότι όλο και πιο πολύ μετανιώνει για ό,τι έκανε. Όσα μάθαμε από εκείνη την αποστολή δεν δικαιολογούν τον θάνατο ενός σκύλου, είπε.
Eξαφανίσεις
Η πανδημία της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη έχει συνδεθεί με μια πορνογραφία εξαφανίσεων: από τον αιπυόρνιθα ή πουλί-ελέφαντα, που χωρίς να μπορεί να πετάξει ζούσε στη Μαδαγασκάρη και τα αβγά του ήταν κάπου 150 φορές μεγαλύτερα από αυτά της κότας, έως τα φυτοφάγα πουλιά χωρίς φτερά μόα στη Νέα Ζηλανδία, που από έναν αετό μόνον κινδύνευαν πριν από την άφιξη των Μαορί, ή το ύψους σχεδόν ενός μέτρου ενδημικό στο νησί του Μαυρικίου ντόντο. Για κακή του τύχη δεν φοβόταν τους ανθρώπους, που μαζί τους έφεραν σκυλιά, γουρούνια, γάτες και αρουραίους που λεηλατούσαν τις φωλιές των ντόντο, με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν από τον 17ο αιώνα. Έχει διαιωνιστεί στους πίνακες του Φλαμανδού Ρούλαντ Σάβεραϊ και του ανιψιού του.
Ενώ επιταχύνονται σε συνθήκες βιομηχανικής εκμετάλλευσης πλανητικών (και σύντομα διαπλανητικών) πόρων, υπάρχουν και πολύ αρχαιότερες εξαφανίσεις. Περιζήτητο για λόγους προστασίας φαίνεται να ήταν το από χίλια κόκκαλα φτιαγμένο τεθωρακισμένο κέλυφος, με το οποίο ο γλυπτόδους προστάτευε το σώμα του, αν και δεν χωρούσε να βάλει το κεφάλι στο καβούκι του. Εξαφανίσεις ασφαλώς προηγούνται της έλευσης του ανθρώπου. Αυτή είναι η περίπτωση του Ανδριόσαρχου, στην Ηώκαινη περίοδο, όταν διασπάστηκε η Λαυρασία, που πρόγονος των λύκων αρχικά θεωρήθηκε, ενώ αργότερα συνδέθηκε με τα Εντελόδοντα, συγγενείς του αναδεικνύοντας φάλαινες, ιπποπόταμους και χοίρους.
Στην Καινοζωική εποχή εξαφανίστηκαν οι σαρκοφάγες φοροραχίδες ή πτηνά του τρόμου, που ζούσαν στη νότια Αμερική και επίσης δεν μπορούσαν να πετάξουν, ενώ στη Μειόκαινο, εποχή όταν διαχωρίστηκαν οι πρόγονοι ανθρώπου και χιμπατζή, εξέλιπε το ελλαδοθήριο (Helladotherium), γένος που εντάσσεται στην ίδια οικογένεια με τις καμηλοπαρδάλεις και έτσι ονομάστηκε γιατί τμήμα απολιθωμένου σκελετού του βρέθηκε το 1836 κοντά στο Πικέρμι, το οποίο «Ακρόπολη της παλαιοντολογίας» έχει αποκληθεί.
Κήποι ζώων
Η αποτίμηση των ζωολογικών κήπων εξαρτάται από το αν γίνονται αντιληπτοί ως χώροι προστασίας μέσω προβολής των ενοίκων τους ή ως φυλακές τους, που καθρεφτίζουν την αυταρέσκεια όσων τις επισκέπτονται. Προσομοιώσεις ενός φυσικού περιβάλλοντος φιλοξενίας των ζώων – αντίστοιχες των ζωολογικών κήπων που ονομάζονται πόλεις για τους ανθρώπους – συνιστούν, από τη μία, βήματα αναγνώρισης των δικαιωμάτων κάθε έμβιου όντος ενώ, από την άλλη, διαιωνίζουν πρακτικές ενός σαφάρι, όπου τη θανατηφόρο σφαίρα του κατά φαντασίαν κυνηγού αντικαθιστά ένα δολοφονικό βλέμμα.
Όπως και αν έχουν τα πράγματα, η αδαμιαία σημασία των ονομάτων εμπλέκει την έννοια ενός ζωολογικού κήπου, που περικλείει όχι μόνον υπό εξαφάνιση ζώα, με την έννοια ενός λεξικού ως κήπου γνωστών και άγνωστων λέξεων, όπου ανθίζουν ή φυλακίζονται διάλεκτοι και γλώσσες που ομιλούνται ή χάνονται. Από τη σύγκλιση αυτή προκύπτει η περίπτωση ενός ζωολεξιλογικού κήπου, όπου εντάσσονται ονόματα ζώων που έχουν εξαφανιστεί ή υπάρχουν και ονόματα ζώων που δεν έχουν υπάρξει, αλλά κινδυνεύουν να αφανιστούν αν δεν τα υιοθετήσουν κήρυκες της ανυπαρξίας.
Πέρα από μονόκερους και ουροβόρους, εκτός από πιθήκους και ποντικούς, ελλαδοθήρια, γλυπτόδοντες, ντόντο και φοροραχίδες, σε μια παρόμοια κιβωτό της γλώσσας, σε έναν ζωολεξιλογικό κήπο, θα μπορούσαν να συνυπάρχουν: νηστικές και αμίλητες πέστροφες, ωτόκεροι, πτηνά σε σχήματα ζυμαρικών, όπως οι μακουρούνες, ιπποχείμαρροι, σαρισσόψαρα ή μακεδονικοί ξιφίες, καμηλοπαλτορδάλεις, αβλεπείς ελεάφαντες, τσιουαμαίοι και άλλα δίδυμα ωδικά πουλιά, χελιαηδόνια, βρυκόρακες ή άλλα φαντάσματα πτηνών, πινγκπονγκουίνοι, κοράλλια και αγορίδια, αμφίβια και αμφιθανάτια ερπετά, τα πάντα και τα ποτέ, μια αλεπού, μια αλεπώς, μια αλεπότε, φυτά που υποδύονται τα ζώα, έμβιοι λίθοι, ζωντανά ηφαίστεια.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Χ.Ψ. Ωρολόγιος: Ζώα σε απομόνωση
Γαλάζια φάλαινα & θαλάσσια χελώνα, Γιγαντιαίο πάντα & ιαγουάρος,
Λεοπάρδαλη του χιονιού & πλατύπους, Οραγγουτάγγος & πολική αρκούδα
Χρήσιμες πληροφορίες / Χ. Ψ. Ωρολόγιος - Χάρτης (hartismag.gr)
Δερμόφις ντοναλντράμπιος θα ονομαστεί σχεδόν τυφλό, άποδο, οφιοειδές αμφίβιο …
Ονοματοδοσίες / Χ. Ψ. Ωρολόγιος - Χάρτης (hartismag.gr)