ΣΤΟ ΚΑΔΡΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ / Φανταστικά πορτρέτα του Κ. Π. Καβάφη
PETER JEFFREYS
Μετάφραση: Λαμπρινή Κουζέλη
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αγγλία τη δεκαετία του 1870, ο νεαρός Καβάφης γοητεύθηκε από το κίνημα του αισθητισμού στο κοσμοπολίτικο Λονδίνο. Τα χρόνια εκείνα πρωτοήλθε σε επαφή με τους προραφαηλίτες ζωγράφους και το έργο τους, μεταξύ των οποίων ο Burne-Jones και ο Whistler, καθώς και με το έργο των αισθητιστών, οι οποίοι έφεραν επανάσταση στη βρετανική λογοτεχνική σκηνή εισάγοντας γαλλικές επιρροές και συνεισφέροντας στη δημιουργία του διεθνούς κινήματος της παρακμής. Στο Κάδρο της παρακμής ο Peter Jeffreys μάς μεταφέρει σε αυτή την καθοριστική περίοδο στη ζωή του Καβάφη αναδεικνύοντας τις λογοτεχνικές οφειλές του στους γάλλους και στους βρετανούς πρωτοπόρους αισθητιστές των οποίων η απήχηση στην ποίησή του αποδεικνύεται βαθιά. Στη συνέχεια, προχωρεί στην κριτική επανεκτίμηση του Καβάφη, σε σχέση πάντοτε με τον βικτωριανό αισθητισμό και το γαλλικό παρακμιακό κίνημα. Από τις θεματικές της παρακμής ο Καβάφης ενδιαφέρθηκε κυρίως για την παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την άνοδο του χριστιανισμού και το μακρύ λυκόφως του Βυζαντίου. H επίδραση του WalterPater στην οπτική με την οποία ο Καβάφης αντικρίζει την κλασική και την ύστερη αρχαιότητα ήταν τεράστια, χρωματισμένη με μια απενοχοποιημένα ομοερωτική αισθητική την οποία υιοθέτησε και ο Καβάφης, καθιστώντας τα φανταστικά πορτρέτα του Pater θεμέλιο λίθο της ιστορικoποιητικής ποίησής του. O Καβάφης προχώρησε πέρα από τον Pater διερευνώντας έναν πιο ανοιχτά ομοερωτικό αισθησιασμό, αλλά ποτέ δεν απομακρύνθηκε εντελώς από αυτήν την πλούσια βικτωριανή κληρονομιά, η οποία συνέβαλε σημαντικά στην ανάδειξή του ως παγκόσμιου ποιητή. Η μελέτη ολοκληρώνεται με την εξέταση της τρέχουσας δημοφιλίας του Καβάφη ως γκέι ποιητή και της ιδιαίτερης σχέσης του με το κιτς όπως εκδηλώνεται μέσα από μεταφράσεις της ποίησής του και μεταφορές της σε οπτικά μέσα.
SHUTDOWN / Πώς ένας ιός κλόνισε την παγκόσμια οικονομία
ADAM TOOZE
Μετάφραση: Νίκος Ρούσσος
«Σε σύγκριση με την περίοδο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, είναι σαφές ότι το 2020 γίναμε μάρτυρες μιας εντυπωσιακής μεταβολής στη λογική της οικονομικής πολιτικής: από την ορθόδοξη άποψη περί συγκράτησης και ελάχιστης κρατικής παρέμβασης, σε μια κοινή λογική που πλέον τάσσεται υπέρ παρεμβάσεων μεγάλης κλίμακας σε αναζήτηση επαναστατικών τεχνολογικών και βιομηχανικών ανακαλύψεων. Οι παρεμβάσεις αυτές δεν έγιναν από κρατικές επιχειρήσεις ή οργανισμούς. Δεν υπάρχει κάποια καινούργια NASA. Εφαρμόζεται το μοντέλο μιας σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Παραμένουμε μέσα στο πεδίο δυνάμεων που μας κληροδότησε ο νεοφιλελευθερισμός. Όμως η πλάστιγγα και η πρωτοβουλία έχουν γείρει προς τη μεριά του Δημοσίου.»
Ο ΚΥΚΛΟΣ / Επιστήμη και δημοκρατία σε ανήσυχους καιρούς
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΡΑΧΑΝΑΣ
Πώς συμβαίνει και σε μια εποχή υποτιθέμενου θριάμβου της επιστήμης, ένας διαρκώς μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων να παραδίδονται χωρίς αντίσταση στις
πιο ακραίες μορφές ανορθολογισμού και ψευδοεπιστήμης; Και πώς συμβαίνει επίσης, η πιο επιτυχημένη επιστημονική θεωρία όλων των εποχών ‒η κβαντομηχανική‒ να χρησιμοποιείται σήμερα ως το κατ᾽ εξοχήν εργαλείο χειραγώγησης και εξαπάτησης εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, κάτω από τη «σημαία» της περίφημης Νέας Εποχής (New Age) και του ανατολικού μυστικισμού που πάει μαζί της; Και μάλιστα η «βιομηχανία» αυτή να έχει την ενεργό υποστήριξη ενός αυξανόμενου αριθμού πανεπιστημιακών καθηγητών στις ΗΠΑ και όχι μόνο; Πώς τελικά συνέβη και, ενώ η επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα οδήγησε στον Διαφωτισμό, στην κατάργηση των «ελέω θεού» καθεστώτων και τελικά στην εγκαθίδρυση των δημοκρατικών πολιτευμάτων, η επιστημονική επανάσταση των αρχών του 20ού αιώνα να βρίσκει σήμερα απέναντί της ένα διογκούμενο ρεύμα εχθρότητας απέναντι στο ίδιο το πνεύμα της επιστήμης; Μια βαθιά εχθρότητα της ίδιας φύσεως με εκείνη της Καθολικής Εκκλησίας απέναντι σε ό,τι εκπροσωπούσε ο Γαλιλαίος; Τη στήριξη στην εμπειρία και τον ορθό λόγο ως τη μόνη έγκυρη πηγή γνώσης για τον φυσικό κόσμο; Και είναι άραγε τυχαίο ότι αυτή η διανοητική εχθρότητα προς τη θεμελιώδη επιστήμη και τον Διαφωτισμό, που βρίσκεται σήμερα σε έξαρση στις δημοκρατικές χώρες ‒αλλά και η μαζική απήχηση του ανορθολογισμού και της ψευδοεπιστήμης‒, έχει χτυπητές ομοιότητες με αντίστοιχα φαινόμενα που κυριάρχησαν στη μεσοπολεμική Γερμανία;
Τελικά, γιατί η θεμελιώδης επιστήμη άνθησε ‒σύμφωνα με τον ιστορικό της επιστήμης Τόμας Κουν‒ «μόνο στους πολιτισμούς που προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα»; Δηλαδή μόνο στους πολιτισμούς που πήραν πάνω τους το στοίχημα της δημοκρατίας και το έφεραν ώς εδώ;Και αν όντως επιστήμη και δημοκρατία πήγαιναν πάντα μαζί, μήπως η εχθρότητα προς την επιστήμη ‒η εχθρότητα όχι προς τις τεχνολογικές εφαρμογές της, αλλά προς το ίδιο το πνεύμα της επιστήμης, τον ριζικό αντιδογματισμό της‒ ήταν πάντα ένα κακό σημάδι για το μέλλον της δημοκρατίας της ίδιας;Τούτο το βιβλίο γράφτηκε κυρίως για να υποστηρίξει τη βασιμότητα αυτών των ερωτημάτων, με τα αναγκαία τεκμήρια, και απλώς να υπαινιχθεί πιθανές απαντήσεις τους. Απευθύνεται σε κάθε ανήσυχο πολίτη του καιρού μας.
ΠΡΟΘΕΣΗ
G.E.M. ANSCOMBE
Μετάφραση: Ευγενία Μυλωνάκη, Κωνσταντίνος Σάνδης
Η Πρόθεση είναι ένα από τα αριστουργήµατα της αγγλόφωνης φιλοσοφίας του 20ού αιώνα. ∆ηµοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1957 και έχει αποκτήσει το κύρος ενός κλασικού έργου της σύγχρονης φιλοσοφίας. Το βιβλίο επιχειρεί να δείξει λεπτοµερώς ότι η φυσική και ευρέως αποδεκτή εικόνα για το τι εννοούµε όταν µιλάµε για την πρόθεση δηµιουργεί άλυτα προβλήµατα και πρέπει να εγκαταλειφθεί. Η πρώτη ελληνική µετάφραση του έργου της Anscombe, από δύο καταξιωµένους καθηγητές φιλοσοφίας, είναι µια ευπρόσδεκτη έκδοση ενός βιβλίου που µε το πέρασµα του χρόνου αποκτά ολοένα και µεγαλύτερη σηµασία. Είναι επίσης η πρώτη έκδοση παγκοσµίως που περιλαµβάνει µια λεπτοµερή σύγκριση των τροποποιήσεων του κειµένου που έκανε η ίδια η Anscombe στις τρεις εκδόσεις του βιβλίου κατά τη διάρκεια της ζωής της.
«Βιβλίο που πολλοί παραθέτουν, µερικές φορές διαβάζουν και σπάνια κατανοούν, η Πρόθεση της Anscombe είναι ωστόσο η καθοριστική στιγµή στη φιλοσοφία της πράξης τον 20ό αιώνα.»J. David Velleman, Πανεπιστήµιο του Μίσιγκαν
ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (Μια ερωτική επιστολή προς την τέχνη του κινηματογράφου)
ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ
Το σινεμά είναι ψέματα, το σινεμά είν’ αλήθεια. Για μιάμιση ώρα, είναι η μόνη αλήθεια. Κυλά στον δικό του χρόνο έξω από το χρόνο… Μια ταινία είναι ένας πλήρης κόσμος. Δεν τον πιστεύουμε γιατί ’ναι αληθινός· είναι αληθινός γιατί τον πιστεύουμε. Η αλήθεια του είναι πλασμένη από φως, υποκριτική, γωνίες λήψης, κινήσεις της κάμερας.
Με άξονες το χρόνο, το πρόσωπο, την ψευδαίσθηση, τους κόσμους, τη μνήμη, το Ποτάμι του χρόνου είναι μια λογοτεχνική αφήγηση που, περνώντας από δεκάδες ταινίες, ξετυλίγει μια προσωπική σχέση αγάπης με τον κινηματογράφο, την τέχνη που περισσότερο απ’ όλες τις άλλες σημάδεψε τον 20ό αιώνα και συνυφάνθηκε μ’ αυτόν.
ΘΑΥΜΑΖΕΙΝ – ΑΠΟΡΕΙΝ – ΦΙΛΟΣΟΦΕΙΝ / Ἡ ἀρχὴ τῆς φιλοσοφίας καὶ ἡ φιλοσοφία ὡς ἀρχὴ στὴν κλασικὴ ἐποχὴ
ΣΠΥΡΟΣ Ι. ΡΑΓΚΟΣ
Ἡ φιλοσοφία ἀποτελεῖ, καὶ ὡς λέξη καὶ ὡς δραστηριότητα, ἕνα κληροδότημα τῶν Ἑλλήνων. Τὸ εἶναι της ἔχει ἀνεξίτηλα σφραγιστεῖ ἀπὸ τὸ παρελθόν της. Πῶς ὅμως ξεκινᾶ ἡ φιλοσοφικὴ σκέψη; Τί τὴν κινητοποιεῖ; Ποιά ψυχικὴ προδιάθεση καὶ ποιός θυμικὸς τόνος τὴν εὐνοοῦν; Σὲ τί διαφέρει ἡ φιλοσοφία ἀπὸ ἄλλες μορφὲς ἔρευνας καὶ σκέψης καταγεγραμμένης σὲ πεζὸ λόγο, ὅπως εἶναι ἡ ρητορεία, ἡ ἱστοριογραφία καὶ ἡ ἰατρική; Καὶ ἐν τέλει: τί εἶναι φιλοσοφία;Στὶς λιγοστὲς ἀπαντήσεις ποὺ διαθέτουμε ἀπὸ τὴν κλασικὴ ἐποχή, μία ἀναντίρρητα δεσπόζει· εἶναι ἡ ἀπάντηση τοῦ Πλάτωνα καὶ τοῦ Ἀριστοτέλη: ἀρχὴ τοῦ φιλοσοφεῖν εἶναι τὸ θαυμάζειν. Ἡ ἄποψη αὐτὴ εἶχε μεγάλη ἀπήχηση στὴν ἱστορία τῆς δυτικῆς σκέψης καὶ δέχτηκε πολλὲς διαδοχικὲς ἑρμηνεῖες.
Πῶς, ὅμως, θὰ πρέπει νὰ κατανοήσουμε τὸ φιλοσοφικὸ θαυμάζειν καὶ τὴ συνάφειά του μὲ τὸ ἀπορεῖν κατὰ τὴ στιγμὴ τῆς πρώτης σύλληψής τους στὰ συμφραζόμενα τῶν πλατωνικῶν διαλόγων καὶ τῶν ἀριστοτελικῶν πραγματειῶν, ἰδίως ἂν ἀναλογιστοῦμε ὅτι οἱ ἔννοιες αὐτὲς εἶχαν μιὰ μακρὰ προ-φιλοσοφικὴ ἱστορία σὲ ποιητὲς καὶ πεζογράφους, ὅπως ὁ Ὅμηρος καὶ ὁ Ἡσίοδος, ὁ Ἡρόδοτος καὶ οἱ συντάκτες τῶν κειμένων τῆς Ἱπποκρατικῆς Συλλογῆς;
Μελετώντας τὴ σχέση τοῦ θαυμάζειν καὶ τοῦ ἀπορεῖν μὲ τὸ φιλοσοφεῖν στὰ κείμενα τοῦ Πλάτωνα καὶ τοῦ Ἀριστοτέλη ἐρχόμαστε ἀντιμέτωποι μὲ τὴν ἱστορικὴ περίοδο κατὰ τὴν ὁποία ἡ φιλοσοφία ἀπέκτησε, ἅπαξ καὶ διὰ παντός, αὐτοσυνειδησία ὡς αὐτόνομη θεωρητικὴ δραστηριότητα τοῦ ἐλεύθερου νοῦ πέρα καὶ πάνω ἀπὸ τυχὸν πρακτικὲς συνέπειες καὶ χρησιμότητα τεχνικῶν ἐφαρμογῶν. Μιὰ περιδιάβαση σὲ αὐτὸ τὸ πολύφωνο τοπίο πνευματικῆς διαμάχης ἀποτελοῦν τὰ εἴκοσι ἕνα κεφάλαια τῆς παρούσας μελέτης.
