χάρτης
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

διαβάστε σήμερα:

Υπάρχει «ζωή» εκτός λογοτεχνικού κανόνα;

χάρτης
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ

#50

ΣΤΗΛΕΣ:

Δημοσθένης Αγραφιώτης, Χάρης Βλαβιανός, Άρις Γεωργίου, Τάκης Γραμμένος, Γιάννης Δούκας, Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Γιάννης Ευσταθιάδης, Σωτήρης Κακίσης, Μιχαήλα Καραμπίνη-Ιατρού, Δημήτρης Κοσμόπουλος, Αχιλλέας Κυριακίδης, Βασίλης Λαμπρόπουλος, Θέμης Λιβεριάδης, Βαγγέλης Λιβιεράτος, Ιωάννα Λιούτσια, Άρης Μαλανδράκης, Παυλίνα Μάρβιν, Γιώργος Μουλουδάκης, Γιώργος Β. Μονεμβασίτης, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Βασίλης Παπαγεωργίου, Γιάννης Πάσχος, Νίκος Πρατσίνης, Έλση Σαράτση, Λάμπρος Σκουζάκης, Γιάννης Σμοΐλης, Ανδρέας Τσάκας, Μίλτος Φραγκόπουλος, Γιώργος Χουλιάρας, Δήμητρα Ι. Χριστοδούλου

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ:

Άννα Αγγελοπούλου, Κώστας Αγοράκης, Μαρουσώ Αθανασίου, Τάσος Αλεξιάδης, Βαγγέλης Αλεξόπουλος, Πασχάλης Αυγερίδης, Μαρία Βαχλιώτη, Χριστίνα Βουμβουράκη, Σπύρος Γεωργίου, Δημοσθένης Αγραφιώτης, Ευσταθία Δήμου, Παναγιώτης Ελ Γκεντί, Άνταμ Ζαγκαγιέφσκι, Λένια Ζαφειροπούλου, Ρωμανός Ηλιόπουλος, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Νικόλας Καλαϊτζάκης, Ρέιμοντ Κάρβερ, Δώρα Κασκάλη, Γιώργος Κεβρεκίδης, Αγγελική Κοκκίνη, Λένα Κορομηλά, Γιάννης Κωνσταντίνου, Έλενα Λιαποπούλου-Αδαμίδου, Παναγιώτης Λύγουρης, Ελένη Μερκενίδου, Αντώνης Μπαλασόπουλος, Κωνσταντίνος Μπέλτσιος, Ουίλιαμ Μπλέικ, Λορίν Νίντεκερ, Θανάσης Μωραΐτης, Στέργιος Ντέρτσας, Βασίλης Ντόκος, Μανόλης Ξεξάκης, Μιγκέλ Ντε Ουναμούνο, Στέλιος Παπαγρηγορίου, Γιάννης Σ. Παπαδάτος, Σάββας Παπαδόπουλος, Άκης Παπαντώνης, Ευαγγελία Πάσσαρη, Άγγελος Πεφάνης, Γιάννης Ρούντος, Τζο Σάπκοτ, Λεύκιος Ανναίος Σενέκας, Μαρία Σκιαδά, Ειρήνη Σκούρα, Θάλεια Στεφανίδου, Δημήτρης Τανούδης, Παναγιώτης Τσακρής, Θάνος Ι. Τσατσαρώνης, Σταύρος Τσιτσιρίδης, Στεργιανή Τυπάδη, Λία Χαλκιά, Βάσω Χόντου, Κυριακή Χριστοφορίδη

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

φαινόμενα

{ Κλίμακες }

Περπατούσε ο κόσμος / άλλοι με ομπρέλες / και χοντρά παλτά ψαροκόκαλο / εγγλέζικα / άλλοι όχι / τους πηγαινόφερναν οι ιδεολογίες / και οι εξελίξεις των γεγονότων / ήταν και μία ωρολογοποιός / διόρθωνε τα ωρολόγια / χειρός και τσέπης / όλων των περαστικών / κανένας μη μείνει ασυντόνιστος / για τη μεγάλη έκρηξη του ηλίου / ήταν και ένας λαχειοπώλης / με φύλλα του φθινοπώρου / αντίς για λαχεία. // Πέρασε και μία / με κόκκινα μαλλιά / ο ήλιος από πίσω της κατρακυλούσε / στις σιδηροτροχιές του τραμ. // Έλεγαν οι καταστηματάρχες αυτή είναι η μούσα μας / της προσφέρουμε έργα τέχνης ταπεινά / για να χαρεί / και να ξορκίσουμε το φόβο του θανάτου. // Ανέβηκε στον όροφο / της Υπηρεσίας Εγγείων Βελτιώσεων / και είδε του ήλιου το δρόμο. ΤΑΚΗΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ

{ Κλίμακες }

Μια δάφνη / Ανάποδα ο άνεμος

Την πιο μεγάλη δάφνη σ’ όλη τη Βόρεια Εύβοια, στο σπίτι μου απέξω, στην πόρτα του κήπου, έχω. τη φυτέψαμε μικρή, κι έγινε δέντρο που περνάς από κάτω του, που δεν την καταλαβαίνεις, που την ψάχνεις ξαφνικά, πού είναι, πού χάθηκε, σαν τη ζωή: πιο μεγάλη από σένα γίνεται, τελικά, πιο ψηλή, πιο σκιερή, πιο δέντρο, πιο άνθρωπος. και τα φύλλα της για το φαΐ της μάνας μου πολύ παραπάνω από την ευωδιά της, πολύ παραπάνω από μένα πια. Πίσω από ένα μυρμήγκι ένα άλλο μυρμήγκι, ακόμα πιο αόρατο, ακόμα πιο βιαστικό. κι οι πέτρες στο δρόμο του σαν άλλων ζωών οι τάφοι, υπόγεια πάνω στη Γη μνημεία, οι αποχρώσεις τους κτερίσματα, αναθήματα, χρυσές στα φώτα οι πέτρες από κάτω, για τα μυρμήγκια τίποτα, ή όλα, ή κάτι ανάμεσα τελικά, και νεκροί οι πέτρες, και οι πιο τρομερές με την ακινησία τους οι πέτρες. να κρυφτώ κι εγώ σαν τρίτο μυρμήγκι κάπου, πίσω τους, να σταθώ βιαστικά κι εγώ σαν χρόνος, σαν ανάμεσα σ’ όλα κι εγώ πάνω από τη δάφνη μου μετέωρος για πάντα. ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΚΙΣΗΣ

{ Κλίμακες }

«Τα κορίτσια»: παραστάσεις ζωής

Η ζωή κάθε ατόμου συνοψίζεται σε μια παράσταση που δίνει, με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία. Επειδή όμως και η πιο επιτυχημένη παράσταση γίνεται βαρετή, αν τα ίδια άτομα τη βλέπουν συνεχώς, οι πρωταγωνιστές αναζητούν νέο κοινό. Αυτό κάνει τους ανθρώπους να χωρίζουν, ψάχνοντας νέους συντρόφους που δεν έχουν ακούσει τις ιστορίες τους. Ασθενείς αλλάζουν γιατρούς, κατηγορούμενοι αλλάζουν δικηγόρους, καταναλωτές αλλάζουν κατάστημα. Η Κέιτ Μπλάνσετ δεν θέλει να βλέπει ταινίες όπου παίζει, αν μπορεί να το αποφύγει. Οι καθηλωμένοι σε αναπηρικές πολυθρόνες αναζητούν νέα άτομα να σπρώχνουν το αμαξίδιό τους, επιδιώκοντας μια καινούργια ισορροπία μεταξύ της σταθερότητας, που προσφέρει το σασί του ετεροκινήτου, και της αλλαγής, που υπόσχεται ο τροχός. Κάποια στιγμή όλοι παύουν να είναι πρωταγωνιστές της ζωής τους. Πώς αλλάζει η παράσταση, όταν μονίμως πια βρεθούμε σε ακινησία στο κρεβάτι; Προς τα πού στρέφεται, όπως τα κείμενα, που για αλλού ξεκινούν και αλλού καταλήγουν; ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ

{ Δοκίμιο }

Υπάρχει «ζωή» εκτός λογοτεχνικού κανόνα;

Όσον αφορά την «Ελένα…» η απάντηση είναι πως δεν συγκαταλέγεται στα κλασικά έργα της ισπανικής λογοτεχνίας, δεδομένου ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί ως τέτοιο ένα έργο το οποίο δεν έχει χωρέσει, όπως προαναφέραμε, σε καμία από τις σημαντικές ιστορίες ισπανικής λογοτεχνίας. Αυτό το γεγονός δεν εμπεριέχει βέβαια ένα σχόλιο για την αξία του βιβλίου αυτού, μιας και πιστεύω ξεκάθαρα, όπως και η Οbiol, ότι ανήκει στα κορυφαία έργα της ισπανικής πεζογραφίας του 20ού αιώνα. Θα τολμούσα, δηλαδή, να το κατατάξω δίπλα στην «Καταχνιά» (1914) του Ουναμούνο, τον «Tirano Banderas» (1926) του Μπάγε-Ινκλάν, την «Οικογένεια του Πασκουάλ Ντουάρτε» και την «Κυψέλη» του Καμίλο Χοσέ Θέλα, το «El Jarama» του Σάντσεθ-Φερλόσιο, την «Εποχή της σιωπής» (1962) του Λουίς Μαρτίν-Σάντος –του μυθιστορήματος που σύμφωνα με τους κριτικούς σήμανε το τέλος του κοινωνικού ρεαλισμού της δεκαετίας του ’50 και το πέρασμα στον πειραματισμό, το ρεύμα που κυριάρχησε τη δεκαετία του ’60–, το «Πέντε ώρες με τον Μάριο» (1966) του Μιγκέλ Ντελίμπες ή το «Η αλήθεια για την Υπόθεση Σαβόλτα» (1975) του Εδουάρδο Μεντόθα. Η μόνη διαφορά είναι ότι αυτά τα βιβλία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εξέφρασαν με τρόπο καταλυτικό το κλίμα της εποχής τους, επηρέασαν την πορεία της ισπανικής πεζογραφίας και διαμόρφωσαν σχολές· η «Ελένα…» αντίθετα δεν βρήκε ούτε μιμητές, ούτε συνεχιστές, ενώ αγνόησε παντελώς το ζοφερό κλίμα της εποχής στο πλαίσιο της οποίας γράφτηκε. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ (Εισαγωγή στην «Ελένα» του Χουλιάν Αγέστα)

προβολές

{ Πυξίδες }

«Έχω εκφράσεις διπλές»: Γιάννης Δούκας, Λένια Ζαφειροπούλου, Παναγιώτης Ιωαννίδης

ΝΕΑ ΣΤΗΛΗ «Έχω εκφράσεις διπλές» (Επιμέλεια: Παυλίνα Μάρβιν / Συνομιλητής: Βασίλης Λαμπρόπουλος): Μια σειρά σύντομων δοκιμιακών κειμένων επιχειρεί να στρέψει την προσοχή στο πολλαπλό ερευνητικό βλέμμα σύγχρονων ποιητριών και ποιητών από την Ελλάδα που καταπιάνονται επί μακρόν όχι μόνο με το λογοτεχνικό τους έργο αλλά ταυτόχρονα με επιστήμες και άλλες τέχνες. Συγκεκριμένα, πολλά από τα βιβλία ποίησης που κυκλοφόρησαν ήδη από τις αρχές του 21ου αιώνα είναι γραμμένα από συγγραφείς που έχουν πραγματοποιήσει συστηματικές σπουδές μεγάλης ποικιλίας, σε όλο το φάσμα των επιστημών και των τεχνών. Στα κείμενα που ακολουθούν (στο παρόν και σε επόμενα τεύχη), είκοσι ποιήτριες και ποιητές μιλούν για την σχέση της επιστημονικής τους πορείας με το λογοτεχνικό τους έργο και την διαμόρφωση της ποιητικής τους πορείας. ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ: Ορφέας Απέργης, Παναγιώτης Αρβανίτης, Φοίβη Γιαννίση, Πέτρος Γκολίτσης, Άννα Γρίβα, Γιάννης Δούκας, Νίκος Ερηνάκης, Λένια Ζαφειροπούλου, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Λένα Καλλέργη, Ναταλία Κατσού, Πατρίτσια Κολαϊτη, Ιωάννα Λιούτσια, Όλγα Παπακώστα, Κωνσταντίνος Παπαχαράλαμπος, Ελένη Τζατζιμάκη, Τόνια Τζιρίτα Ζαχαράτου, Θοδωρής Χιώτης, Χάρης Ψαρράς

{ Διερευνήσεις }

Για τι πράγμα (δε) μιλάμε όταν μιλάμε για «λογοτεχνία της κρίσης»

Για τι πράγμα (δε) μιλάμε όταν μιλάμε για «λογοτεχνία της κρίσης» Η έννοια της «λογοτεχνίας της κρίσης» εισβάλλει αθόρυβα κι εξαπλώνεται ραγδαία στο μεταγλωσσικό σώμα από νωρίς (2010 κ.ε.) ως συμβατική λύση στην ανάγκη να σχηματοποιηθεί η αλλαγή που συντελείται στον λογοτεχνικό χάρτη.[2] Ωστόσο, καθώς πυκνώνει κι επεκτείνεται η χρήση της (σε εφημερίδες, ιστότοπους, λογοτεχνικά περιοδικά, συνέδρια κ.λπ.), εμφανίζεται όλο και πιο συχνά εσώκλειστη σε εισαγωγικά ή/και συνοδεία επιφυλακτικών προσδιορισμών («η λεγόμενη», «η αποκαλούμενη»), προδίδοντας μια γενικότερη ανασφάλεια σχετικά με το ακριβές σημασιολογικό της περιεχόμενο.[3] Η αβεβαιότητα αυτή προκύπτει, σε έναν πρώτο τουλάχιστον βαθμό, από την ίδια τη γλωσσική κατασκευή της: Για τι γίνεται λόγος εδώ; Για τη λογοτεχνία που γράφεται με αφορμή και για την κρίση ή για τη λογοτεχνία που γράφεται την περίοδο της κρίσης; Παρόλο που στα περισσότερα κείμενα υπονοείται, εν απουσία θεωρητικής επεξεργασίας, η πρώτη ή περίπου η πρώτη σημασία (ως αυτονόητη ή σαν από ένστικτο), και παρά τις επιγραμματικές έστω εξηγήσεις όσων τη χρησιμοποιούν εν γνώσει του ρευστού της χαρακτήρα,[4] δεν αποφεύχθηκαν οι λοξοδρομήσεις· η απευθείας σύνδεση της έννοιας με την «κρίση», με ένα εξωλογοτεχνικό, δηλαδή, σημείο που παραμένει σε καθεστώς ιστορικής εκκρεμότητας, ενίσχυσε τη σύγχυση. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΥΓΟΥΡΓΗΣ

{ Κινηματογράφος }

Κριτική της κριτικής δύναμης, ΙΙ

Πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα το αποτέλεσμα της ανά δεκαετία ψηφοφορίας του βρετανικού κινηματογραφικού περιοδικού «Sight and Sound» για την Καλύτερη Ταινία Όλων των Εποχών, δηλαδή για την Καλύτερη Ταινία από Καταβολής Κινηματογράφου, τίτλο που κατέκτησε πρώτα η ταινία «Κλέφτες ποδηλάτων» του Βιτόριο ντε Σίκα και ακολούθησαν «Ο πολίτης Κέιν» του Όρσον Ουέλς και το «Vertigo» του Άλφρεντ Χίτσκοκ (2012). Το αποτέλεσμα της φετινής ψηφοφορίας, η οποία, σημειωτέον, γίνεται μεταξύ κριτικών κινηματογράφου απ’ όλο τον κόσμο ανέδειξε στο θρόνο την ταινία «Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles» της Βελγίδας Σαντάλ Ακερμάν (1975), την οποία, ομολογώ, δεν έχω δει και θα επιδιώξω να τη δω, εκτός αν έχει αλλάξει διεύθυνση. Το πρόβλημα σ’ αυτές τις (ο Θεός ξέρει γιατί γίνονται) μακρόθεν ψηφοφορίες έγκειται στο ότι κάθε εκλέκτορας δεν καταθέτει μία προτίμηση, αλλά πέντε ή δέκα, και τα πρωτεία κερδίζει αυτός, αυτή ή αυτό που υπάρχει περισσότερες φορές στις λίστες. Έτσι, αν το ζητούμενο είναι ν’ αναγορευτεί ποια μαρμελάδα, π.χ., αξίζει ν’ ανεβεί στο θρόνο της καλύτερης μαρμελάδας που έγινε ποτέ, είναι πολύ πιθανό να θριαμβεύσει η «μαρμελάδα σαλιγκάρι» έναντι της φράουλας ή του νεραντζιού, ακριβώς επειδή θα την έχουν βάλει οι περισσότεροι, την τελευταία στιγμή, απλώς για να συμπληρώσουν τη λίστα τους. ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ

{ Κόμικς }

Μα τον Αστερίσκο!

Ο Αστερίσκος του Αστερίξ Αν προσπεράσουμε την όποια σύνδεση εξαιτίας της συνήχησης των δύο λέξεων, το όνομα του Αστερίξ είναι γραμματολογικά αμάρτυρος τύπος. Πέρα από τα χωρικά ύδατα του κόμικς δεν εντοπίζεται σε άλλο γραπτό κείμενο, ούτε αποδεικνύεται. Η ανάλυσή του ονόματος δίνει δύο λέξεις: «aster», από τον ελληνικό αστέρα, και «rix» που είναι ο βασιλιάς στα Κελτικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα από το κόμικς, ο αρχηγός του Γαλατικού χωριού, «Μαζεστίξ». Χαρακτηριστικό παράδειγμα από την ιστορία, ο αρχηγός των Αρβέρνων, Βερκιγγετόριξ. Με αυτό τον τρόπο η λέξη μπορεί να εκληφθεί ως «βασιλιάς των αστεριών», μια ακόμα διάκριση για τον Αστερίξ. Σχετικά με την επινόηση του ονόματος, ο καθ’ ύλην αρμόδιος, Ρενέ Γκοσινί, είχε πει: «Ένας από τους κυριότερους λόγους που του έδωσα αυτό το όνομα δεν είναι το ιστορικό υπόβαθρο αλλά επειδή ξεκινά με το “A”, που αντιπροσωπεύει ένα αναμφισβήτητο πλεονέκτημα στις αλφαβητικές ταξινομήσεις των μελλοντικών εγκυκλοπαιδειών κόμικς.» ΑΡΗΣ ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗΣ