Το Μονοπάτι
ΜΑΪΚΛ ΠΙΟΥΕΤ & ΚΡΙΣΤΙΝ ΓΚΡΟΣ-ΛΟ
Διδάγματα της κινεζικής φιλοσοφίας για μια καλύτερη ζωή
Μετάφραση: Νίκος Σουελτζής
Πριν από περίπου δυόμισι χιλιάδες χρόνια, σχεδόν παράλληλα με την ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, εμφανίστηκαν τα διδάγματα των Κινέζων φιλοσόφων, οι οποίοι επιδίωξαν να απαντήσουν σε θεμελιώδη ερωτήματα της ζωής, όπως πώς μπορούν οι άνθρωποι να βελτιώσουν τον εαυτό τους και την κοινωνία τους. Μία από τις πλέον ανατρεπτικές ιδέες του κινεζικού τρόπου σκέψης είναι ότι η καλλιέργεια και η μεταμόρφωση του ατόμου δεν προκύπτουν από την εσωτερική αναζήτηση ενός κρυμμένου «αληθινού εαυτού» —πεποίθηση διάχυτη στις δυτικές κοινωνίες— αλλά από την καλλιέργεια του νου και των συναισθηματικών μας αντιδράσεων στα απρόβλεπτα γεγονότα του κόσμου. Αντίστοιχα, η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων δεν προκύπτει από την εφαρμογή αφηρημένων, υπερβατικών ιδεών, αλλά από τις απλές «τελετουργίες» που πραγματοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή· η δύναμη δεν προκύπτει από την επιβολή αλλά από τον αυτοέλεγχο· η αριστεία επιτυγχάνεται μέσω των επιλογών που κάνουμε και δεν προκαθορίζεται από τις φυσικές μας ικανότητες. Απαύγασμα μακροχρόνιας ενασχόλησης με την κινεζική σκέψη και φιλοσοφία, το βιβλίο του Μάικλ Πιούετ και της Κριστίν Γκρος-Λο είναι ένα έργο που μας προσκαλεί να αμφισβητήσουμε θεμελιώδεις πεποιθήσεις μας για το πώς μπορούμε να ζούμε καλά. Το Μονοπάτι δεν είναι μια προκαθορισμένη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσουμε αλλά ο δρόμος που διανοίγουμε καθημερινά καθώς προχωρούμε.
Η πολιτική και οι ειδήμονες
ZEYNEP PAMUK
Η επιστήμη στη δημοκρατική κοινωνία
Μετάφραση: Νεκτάριος Καλαϊτζής
Η ικανότητά μας να αναλαμβάνουμε δράση για κάποια από τα μεγαλύτερα προβλήματα του καιρού μας, όπως οι πανδημίες, η κλιματική αλλαγή, η βιοτεχνολογία ή τα πυρηνικά όπλα, προϋποθέτει να βασιζόμαστε στη γνώση που μας παρέχουν οι επιστήμονες και άλλοι ειδήμονες. Τίθενται ωστόσο κρίσιμα ερωτήματα: Σε ποιο βαθμό η διαθέσιμη επιστημονική γνώση είναι δυνατόν να επηρεάζει τις διαδικασίες με τις οποίες λαμβάνονται πολιτικές αποφάσεις για τη χρήση της; Είναι άραγε ορθό να αναμένουμε από τους πολίτες να εγκύπτουν στις εξειδικευμένες λεπτομέρειες της επιστήμης; Πώς τα ζητήματα που αφορούν τη χρήση της επιστήμης σε μια δημοκρατική κοινωνία επηρεάζονται από ευρύτερες αποφάσεις σχετικά με τη χρηματοδότηση, τον σχεδιασμό και τη διεξαγωγή της επιστημονικής έρευνας; Πώς επικοινωνείται η επιστήμη; Ποιος λογοδοτεί και σε ποιον; Εντέλει, πώς διαμορφώνεται το ισοζύγιο μεταξύ της δημοκρατικής και της επιστημονικής αυθεντίας σε αποφάσεις που εξαρτώνται και από τις δύο;
Αυτά είναι ορισμένα από τα κρίσιμα και άκρως επίκαιρα ερωτήματα στα οποία επιχειρεί να απαντήσει το βιβλίο της Zeynep Pamuk. Οι απαντήσεις, με τη σειρά τους, μας βοηθούν να εντοπίσουμε τις διαρθρωτικές εντάσεις στη σχέση επιστήμης και πολιτικής, και να τις διακρίνουμε από ενδεχόμενα περιστασιακά προβλήματα που οφείλονται στην ηθική ανεπάρκεια ή στην ανικανότητα ατόμων που κατέχουν περίοπτες πολιτικές ή επιστημονικές θέσεις σε δεδομένη χρονική στιγμή.
Με μια στέρεη φιλοσοφική προσέγγιση και με συναρπαστικά παραδείγματα, το βιβλίο οδηγεί εντέλει τη συζήτηση πέρα από τη διχοτομία ανάμεσα στην αυθεντία της επιστήμης και στην ισχύ της πολιτικής εξουσίας, προτείνοντας συγκεκριμένες θεσμικές λύσεις, όπως τη δημιουργία ενός «δικαστηρίου της επιστήμης», που θα είναι σε θέση να ρυθμίζουν ορθολογικά τη λειτουργία και τη χρήση της επιστήμης στο πλαίσιο της δημοκρατικής κοινωνίας.
Η διανοητική ζωή των παιδιών
SUSAN ENGEL
Μετάφραση: Μόνικα Βαξεβάνη
Η μικρή Άντι περπατά αποφασιστικά μέσα στο δάσος και κρατά στο χεράκι της ένα βαθυκόκκινο φύλλο. Κάθε τόσο σκύβει, βουτάει άλλο ένα και το συγκρίνει με το πρώτο. Τα υποβάλλει όλα σε εξονυχιστικό έλεγχο. Στην επιστροφή για το σπίτι καταλήγει να κρατά μόνο δύο, ένα σε κάθε χέρι — αυτά μόνο ανταποκρίνονταν στις προσδοκίες της και στα κριτήριά της. Σε όλη τη διαδρομή τα χαζεύει. Τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή στο μυαλό της; Τι την απασχολεί και τι αναζητά με τόση επιμονή;
Τα παιδιά διαθέτουν μεγάλη περιέργεια — αυτό άλλωστε αποδεικνύουν οι ερωτήσεις με τις οποίες βομβαρδίζουν τους ενήλικες. Κατά πόσο όμως τα απασχολούν τα ζητήματα των «μεγάλων», όπως ο θάνατος ή το σεξ; Είναι απλώς αναλαμπές αυτές οι αθώες ερωτήσεις ή κρύβουν μια διαρκή ενασχόληση με τα μυστήρια της ζωής;
Η Susan Engel στη Διανοητική ζωή των παιδιών αντλεί από την προσωπική της πείρα αλλά και από τις σημαντικότερες έρευνες στον χώρο της ψυχολογίας και της εκπαίδευσης για να αποδείξει ότι τα παιδιά τελικά ασχολούνται συστηματικά με έννοιες δύσκολες και σύνθετες.
Όταν ένα παιδί μαζεύει φύλλα, κοχύλια ή γραμματόσημα, συλλέγει κόμικς ή λευκώματα, ίσως να προσπαθεί να λύσει ένα πρόβλημα που το απασχολεί. Αυτές οι πρώτες συλλογές μπορεί να κρύβουν μια ενασχόληση με ένα ερώτημα ή να φανερώνουν ενδεχομένως μια κλίση. Όταν ένα τετράχρονο παιδί ρωτά για τον θεό ή τον θάνατο, ίσως τότε να σχηματίζει για πρώτη φορά μια ιδέα. Η Engel αναδεικνύει πόσο σημαντικές είναι αυτές οι στιγμές και δείχνει τους τρόπους με τους οποίους οι δάσκαλοι και οι γονείς μπορούν να τις αξιοποιήσουν, να καλλιεργήσουν τα ενδιαφέροντα των παιδιών και να τα μυήσουν στον κόσμο της αναζήτησης, της επινόησης και των ιδεών.
Γαργαντούας-Πανταγκρυέλ-Πανταγκρυελίνιον προγνωσιάριον
FRANÇOIS RABELAIS
Μετάφραση: Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής
Στους αναγνώστες
Φίλοι αναγνώστες που το βιβλίο τούτο διαβάζετε,
το κάθε πάθος από πάνω σας πετάξετε
κι από το διάβασμά του μη σκανταλιστείτε:
ούτε κακό ούτε προστυχιά μέσα του θα βρείτε.
Κι αλήθεια είναι πως στάλα τελειότητας εδώ πάλι
δε θα μάθετε, πάρεξ για το ζήτημα του γέλιου.
Άλλο θέμα η καρδιά μου δε δύναται να διαλέξει,
σαν βλέπει το σαράκι που σας σκάβει και σας τρώει.
Κάλλιο για γέλια παρά για κλάματα να γράφω,
αφού το γέλιο είναι γνώρισμα τ’ ανθρώπου μόνο.
Ο Φρανσουά Ραμπελαί (1483–1553) πρόσθεσε στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση το μεγαλείο της φυσικής και πνευματικής ζωής με οδηγούς δύο γίγαντες: τον πατέρα Γαργαντούα και τον γιο Πανταγκρυέλ, με συνοδούς και φίλους, που οι ανθρώπινες διαστάσεις τους είναι πρότυπα ηθικής, παιδείας, ειρήνης, φιλίας. Μια ομάδα που διασχίζει τα άγονα και απονεκρωμένα εδάφη του σχολαστικισμού, της θρησκευτικής και πολιτικής απάτης, μάχεται τον παραλογισμό της εξουσίας, ορθώνει το «Μοναστήρι του Θελήματος», όπου άντρες και γυναίκες ζουν κατά το «θέλημά» τους. Όσο για το ύφος και τη γλώσσα, η ακριβολογία συνυφαίνεται με τη βωμολοχία και τη γελοιοποίηση, δημιουργώντας τον μοναδικό «ραμπελαισιανό» κανόνα.
Ο Καζαμίας με τίτλο Πανταγκρυελίνειον Προγνωσιάριον για το έτος 1533 μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά. Ο αναγνώστης μπορεί να τον συμβουλευτεί, υψώνοντας το ποτήρι του προς τιμήν του πνεύματος του Ραμπελαί.
Ένα ελληνικό κράτος υπό διαμόρφωση
JACK L. DAVIS
Οι απαρχές της μυκηναϊκής Πύλου
Μετάφραση: Ευφροσύνη Μαργέλη
Έπειτα από ενάμιση αιώνα ερευνών, δεν έχουν αποσαφηνιστεί ακόμη τα διαμορφωτικά στάδια του μυκηναϊκού πολιτισμού κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού στη νότια Ελλάδα. Σ’ αυτή την περίοδο των απαρχών, ανάμεσα στο 1600 και το 1400 π.Χ., επικεντρώνεται το βιβλίο του Τζακ Λ. Ντέιβις, συνδιευθυντή, μαζί με τη Σάρον Ρ. Στόκερ, των συνεχιζόμενων ανασκαφών στο Ανάκτορο του Νέστορα στη μυκηναϊκή Πύλο. Ό Τζ. Λ. Ντέιβις και η Σ. Στόκερ τεκμηριώνουν ότι η Πύλος υπήρξε ένας μείζονος σημασίας κόμβος ανταλλαγής ιδεών ανάμεσα στον ήδη εδραιωμένο μινωικό πολιτισμό της Κρήτης και στην ελληνική ενδοχώρα: η Μεσσηνία υπήρξε η περιοχή όπου ο πληθυσμός της ηπειρωτικής χώρας εγκεντρίστηκε για πρώτη φορά με ένα «κρητικό μόσχευμα» και υιοθέτησε τα ιδεολογικά/εννοιολογικά και τεχνολογικά εργαλεία ώστε να αναπτυχθεί η οργανωμένη πολιτειακή οντότητα της μυκηναϊκής Πύλου, γύρω από το ισχυρό πρόσωπο ενός άνακτος, που περιβάλλεται με στρατιωτική και θρησκευτική αίγλη. Ίσως ένας τέτοιος άναξ του 15ου αιώνα π.Χ. υπήρξε και ο περίφημος Γρύπας Πολεμιστής, ο τάφος του οποίου ήλθε στο φως το 2015 από τους ανασκαφείς της Πύλου, προσφέροντας πολύτιμα αρχαιολογικά και ιστορικά τεκμήρια.
Το βιβλίο όμως δεν είναι μόνο μια τυπική «μελέτη περίπτωσης». Ό συγγραφέας ανατρέχει σε όλη την ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην Πύλο, αναζητά συσχετισμούς με νεότερες ιστορικές περιόδους, όπως η οθωμανική, για να βρει ερμηνευτικά εργαλεία, συνδέει την προσωπική του μαθητεία και πορεία στην αρχαιολογική έρευνα με την εξέλιξη της αρχαιολογικής επιστήμης τις τελευταίες δεκαετίες και, εντέλει, παρουσιάζει το πώς η αρχαιολογία παράγει γνώση, πώς ο τρόπος με τον οποίο κατανοούμε τα αρχαιολογικά ευρήματα αλλάζει με την πάροδο του χρόνου αλλά και πώς διαμορφώνεται από προσωπικές εμπειρίες στον ακαδημαϊκό χώρο και στο πεδίο.
Τα δύο ευ της ευτυχίας
ΠΑΥΛΟΣ ΚΟΝΤΟΣ
(2η αναθεωρημένη έκδοση)
Εισαγωγή στα «Ηθικά Νικομάχεια» του Αριστοτέλη
Τα δύο ευ της ευτυχίας έχουν τη μορφή ενός οδοιπορικού ανάγνωσης των Ηθικών Νικομαχείων: το βιβλίο καταγράφει, κάθε φορά, τις δυσκολίες που συναντά ο αναγνώστης, τις γνώσεις που αποκτά, τις προσμονές του, την απογοήτευση ή τον ενθουσιασμό του, και του δείχνει πώς να αποκωδικοποιεί το αριστοτελικό κείμενο. Ταυτόχρονα, συνιστά μια συνολική, και ενίοτε πρωτότυπη, πρόταση κατανόησης της αριστοτελικής ηθικής. ∆εν αρκείται σε μια ουδέτερη έκθεση των βασικών της θέσεων αλλά επιχειρεί να τις υπερασπιστεί τόσο με φιλοσοφικά επιχειρήματα (χωρίς τη χρήση δυσνόητων όρων) όσο και με την επίκληση πολλών παραδειγμάτων από την καθημερινή εμπειρία. Το βιβλίο ξεκινά πλάθοντας μια ιστορία για τον Αριστοτέλη και τον γιο του Νικόμαχο, τελειώνει βρίσκοντας την ίδια ιστορία μέσα σε δύο πίνακες του Ρέμπραντ, και μας προσκαλεί να συνδέσουμε όσα θα μάθουμε αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε την ευτυχισμένη ζωή, τη δική μας ζωή.
Η παρούσα δεύτερη έκδοση συμβαδίζει με την, υπό προετοιμασία, αγγλική και κινεζική έκδοση του βιβλίου. Είναι εκτενώς συμπληρωμένη: ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην περαιτέρω ανάλυση των αριστοτελικών εννοιών της δικαιοσύνης, της ηδονής και της ηθικής αρετής. Έτσι, πέρα από το ότι προσφέρει μια εισαγωγή στα Ηθικά Νικομάχεια και την αριστοτελική ηθική, λειτουργεί και ως μια πρώτη εισαγωγή στην αρχαία ηθική φιλοσοφία γενικότερα.
Μίλα, Πηνελόπη
ΑΓΓΕΛΑ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ
Λογοτεχνικές μεταμορφώσεις της μυθικής ηρωίδας στην Ελλάδα και τον Δυτικό κόσμο από τον 19ο αιώνα ώς τις μέρες μας
Η Πηνελόπη έχει υποστεί πολλές μεταμορφώσεις στην τρισχιλιετή ζωή της, από τότε που την έπλασε ο Όμηρος. Οι αιώνες την ανεβοκατέβασαν αλύπητα στο χρηματιστήριο των αξιών τους. Άλλοτε πρότυπο της αρετής, άλλοτε μια πολύ βαρετή συμβία, «μαντρόσκυλο» της αρετής, κάποτε επικίνδυνη και λάγνα, άλλοτε γριά και αμίλητη, ή νέα και δυναμική, η Πηνελόπη, η μέση γυναίκα, φανερώνει με τις περιπέτειές της τη θέση του γυναικείου φύλου στην κοινωνία και τις αντιλήψεις γύρω από τον γάμο και τον έρωτα.
Κάποτε σβήνει ολότελα από τις σελίδες της λογοτεχνίας, άλλοτε κάνει μια δειλή, μίζερη εμφάνιση. Ο 20ός αιώνας όμως είναι ο αιώνας της: πολλές σελίδες αφιερώθηκαν στα «σκάνδαλά» της στον μεσοπόλεμο, πολλές και οι απόπειρες να της δοθεί μια καλύτερη τύχη στη ζωή, τόσο από γυναίκες όσο και από άνδρες.
Μεγάλη δόξα γνωρίζει μετά το 1968 και τη συλλογική κινητοποίηση για αλλαγή των νοοτροπιών και των σχέσεων ανάμεσα στα φύλα. Οι συγγραφείς, συνήθως γυναίκες, θεωρούν τώρα πως έχει δικαίωμα να ξαναφτιάξει τη ζωή της, μην περιμένοντας είκοσι χρόνια τον Οδυσσέα, να μη δεχθεί πίσω τον άπιστο σύζυγο, ακόμα και να απιστήσει η ίδια, ή απλώς να μείνει επιτέλους μόνη και να αφιερωθεί στην τέχνη. Στα τέλη του 20ού αιώνα η Πηνελόπη ταξιδεύει· η ακίνητη φιγούρα του αργαλειού κατακτά τη δυνατότητα να γνωρίσει τον κόσμο ή τουλάχιστον να γλυτώσει από την κακοπάθεια της Ιθάκης. Στον 21ο αιώνα απασχολούν πλέον τη λογοτεχνία και οι θεραπαινίδες της.
Αυτές και άλλες μεταμορφώσεις της Πηνελόπης θα βρουν οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες σε τούτο το βιβλίο, σε έργα πεζά, ποιητικά, θεατρικά, κάποια κινηματογραφικά, και επίσης δοκίμια και φιλοσοφία, από την Ελλάδα, την Ευρώπη και την Αμερική. Μια ιστορία για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, μέσα από εικόνες και σύμβολα. Πότε θα καταφέρει, αλήθεια, η Πηνελόπη να μιλήσει στον δημόσιο χώρο, κατακτώντας την πλήρη ισοτιμία με τον Οδυσσέα;
Ρολόγια εν πλω
ΝΤΕΪΒΑ ΣΟΜΠΕΛ
Η αληθινή ιστορία ενός ιδιοφυούς ανθρώπου που έλυσε το μεγαλύτερο επιστημονικό πρόβλημα του καιρού του
Μετάφραση: Παναγιώτης Δρεπανιώτης
Κατά τον 18ο αιώνα, ενόσω η επιστηµονική επανάσταση βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη και η εποχή των µεγάλων ανακαλύψεων στο απόγειό της, το πλέον ακανθώδες επιστηµονικό πρόβληµα που κυριαρχούσε στους επιστηµονικούς και πολιτικούς κύκλους της Βρετανίας, και όχι µόνο, είχε καθαρά πρακτική σηµασία: ήταν ο υπολογισµός του γεωγραφικού µήκους. Η αδυναµία µέτρησής του είχε κοστίσει επί αιώνες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές χαµένες στη θάλασσα, ενώ έθετε σοβαρά εµπόδια στην εµπορική επέκταση και την αµυντική θωράκιση της νησιωτικής χώρας.
Με το συγκεκριµένο πρόβληµα καταπιάστηκαν οι κορυφαίοι αστρονόµοι της εποχής, όµως ένας επίµονος τεχνίτης, ο Τζων Χάρρισον, συνέλαβε µια µηχανική λύση. Αφιερώνοντας 40 χρόνια από τη ζωή του, µπόρεσε να κατασκευάσει ένα ρολόι που µετρούσε µε ακρίβεια την πάροδο του χρόνου στη θάλασσα, κάτι που τα ρολόγια της εποχής δεν κατάφερναν ούτε στη στεριά. Τούτο το τέλειο ρολόι, που σήμερα ονομάζεται χρονόμετρο, υπήρξε το επιστέγασμα μιας ηρωικής προσπάθειας η οποία αντιμετώπισε ατέλειωτες δυσκολίες, αμφισβητήσεις και τρικλοποδιές, για να γνωρίσει τέλος την επίσημη αναγνώριση και την καθολική αποδοχή.
Ποιητική και πολιτική της αφήγησης
ΧΟΥΛΙΟ ΚΟΡΤΑΣΑΡ
Δοκίμια και ομιλίες για το διήγημα, το μυθιστόρημα και τη σχέση τους με τη ζωή
Μετάφραση: Κώστας Βραχνός
Ο Χούλιο Κορτάσαρ είναι ευρέως γνωστός ως ένας από τους σημαντικότερους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς, που με το μυθοπλαστικό τους έργο σφράγισαν την ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πολύ λιγότερο γνωστό παραμένει, ωστόσο, το εκτενές δοκιμιακό / κριτικό του έργο, το οποίο, πλην της φιλολογικής του αρτιότητας, ξεχωρίζει για την υψηλή αισθητική του αξία, κάτι, μάλιστα, που έχει κάνει ορισμένους μελετητές να το τοποθετούν ανάμεσα στα κορυφαία δείγματα του δοκιμίου ως είδους. Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει πέντε κείμενα, τα οποία συμπυκνώνουν αλλά και αναπτύσσουν με τον πλέον αντιπροσωπευτικό τρόπο τις θεωρητικές αρχές του Αργεντινού συγγραφέα πάνω στα δύο βασικά αφηγηματικά είδη που κατεξοχήν διακόνησε, το διήγημα και το μυθιστόρημα, καθώς και στην εν γένει σχέση τους με την ιστορική, πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.