Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ / Θρησκεία και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα

CLAUDE BÉRARD - CHRISTIANE BRON - FRANÇOISE FRONTISI-DUCROUX - FRANÇOIS LISSARRAGUE - ALAIN SCHNAPP - JEAN-LOUIS DURAND - JEAN-PIERRE VERNANT

Μετάφραση: Ειρήνη-Δέσποινα Παπαοικονόμου
Επιστημονική επιμέλεια: Ελένη Μανακίδου & Δημήτρης Μποσνάκης

Η εικονογραφία των Ελλήνων ή η Ελλάδα των εικονογράφων;
Στο διάστημα ανάμεσα στον 6ο και τον 5ο αιώνα π.Χ. οι κεραμείς της Αθήνας πλημμύρισαν τον κόσμο της Μεσογείου με μεγάλες ποσότητες αγγείων διακοσμημένων με ποικίλες εικόνες. Αυτές οι εικόνες χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται έως σήμερα για να εικονογραφήσουν την αρχαία ιστορία ή την καθημερινή ζωή, σε βάρος της ιδιαιτερότητάς τους ως μέσου μαζικής
πληροφόρησης. Αλλά κανένα μέσο δεν είναι αθώο, καμία εικόνα δεν λέει τα πάντα…

Λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα της κοινωνικής και θρησκευτικής ανθρωπολογίας καθώς και της σημειολογίας, οι συγγραφείς του ­βι­βλίου προσπάθησαν να αξιοποιήσουν τον πλούτο αυτών των μοναδικών πηγών, δείχνοντας την εξαιρε­τική ποικιλία και τη βαθιά τους πολυπλοκότητα. Το βιβλίο προσκαλεί τον αναγνώστη σε μια διαδρομή μέσα από την εικονογράφηση των αγγείων.

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΙΝΕΜΑ / Από την παγκοσμιοποίηση στην εποχή της πλατφόρμας

CHLOÉ DELAPORTE

Ο ΝΕΡΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ Το παιχνίδι των ρόλων

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Όταν, σε επιστολή που του έστειλε, ο απελεύθερος Ήλιος τού έγραψε ότι τα θέματα της Ρώμης καθιστούν αναγκαία την παρουσία του, ο Νέρωνας του απάντησε από την Ελλάδα: «Αν και αυτή είναι η συμβουλή σου, και η ευχή σου είναι να επιστρέψω γρήγορα, θα έπρεπε μάλλον να με συμβουλεύεις και να εύχεσαι να επιστρέψω αντάξιος του Νέρωνα».
Το βιβλίο αποσκοπεί κυρίως στο να φωτίσει τη δράση ενός Ρωμαίου αυτοκράτορα που η αλληλεπίδρασή του με τον ελλαδικό χώρο υπήρξε έντονη και ιδιαίτερη. Διαβόητος στο ευρύ κοινό ως παράφρων και εμπρηστής της Ρώμης, ο Νέρωνας έχει δημιουργήσει τον δικό του μύθο, που μέχρι σήμερα επιβάλλεται στα ιστορικά γεγονότα και τα επικαλύπτει. Το βιβλίο επανεξετάζει τη σύνδεση του αυτοκράτορα με την Ελλάδα (ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας) και το ταξίδι του εκεί, το οποίο χαρακτηρίστηκε από γεγονότα που σημάδεψαν την ηγεμονία του: Ο Νέρωνας συμμετείχε στους μεγάλους πανελλήνιους αγώνες ως κιθαρωδός, ηθοποιός, αρματηλάτης και κήρυκας. Επίσης, άρπαξε λαμπρά έργα τέχνης, αποπειράθηκε να διανοίξει τον Ισθμό της Κορίνθου και χάρισε την ελευθερία σε ολόκληρη την επαρχία· ενέργειες πρωτόγνωρες, αντιφατικές, που εξάπτουν την περιέργεια ως προς τα κίνητρα και τους σκοπούς τους. Μπορεί άραγε, πέρα από την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του αυτοκράτορα, η δραστηριότητα του Νέρωνα στην ελληνική περιοδεία του να ενταχθεί σε ένα συνεκτικό πλαίσιο ή τουλάχιστον να ερμηνευτεί λογικά;

https://cup.gr/books/istorikes...

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΗΣ Τρόποι για να σκεφτόμαστε καλύτερα

MARCUS DU SAUTOY

Μετάφραση: Παναγιώτης Δρεπανιώτης


Πώς μπορούμε να θυμόμαστε περισσότερα και να ξεχνάμε λιγότερα;
Να κερδίζουμε περισσότερα και να γινόμαστε πιο δημιουργικοί αλλάζοντας, απλώς, τόπο διαμονής;
Ή να πακετάρουμε το πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου μας πιο αποτελεσματικά;

Το βιβλίο αυτό είναι μια συνοπτική εισαγωγή στην τέχνη της συντόμευσης. Τα μαθηματικά βρίθουν από τεχνάσματα για να σκεφτόμαστε καλύτερα και, σε αυτόν τον φρέσκο και συναρπαστικό οδηγό, ο μαθηματικός Marcus du Sautoy, αξιοποιώντας πάνω από 2.000 χρόνια ανθρώπινης γνώσης, αποτυπώνει το πάθος του για τις συντομεύσεις. Άλλωστε, αυτές έχουν καταστήσει εφικτό ένα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης προόδου, είτε πρόκειται για την κατασκευή των πρώτων πόλεων γύρω από τον Ευφράτη πριν από 5.000 χρόνια, είτε για τη χρήση του απειροστικού λογισμού για τον προσδιορισμό της κλίμακας του σύμπαντος, είτε για τη συγγραφή των σημερινών αλγορίθμων που μας βοηθούν να βρούμε έναν νέο σύντροφο στη ζωή μας.
Εκτός από την εξέταση των πιο χρήσιμων συντομεύσεων στην ιστορία —από τη μέτρηση της περιφέρειας της Γης το 240 π.Χ. μέχρι τα διαγράμματα που απεικονίζουν τον τρόπο λειτουργίας των σύγχρονων GPS—, ο συγγραφέας εξετάζει επίσης πώς μπορούμε να τις αξιοποιήσουμε για να επενδύσουμε τα χρήματά μας αποτελεσματικότερα, να μάθουμε ένα μουσικό όργανο ή να κατακτήσουμε διάφορες τεχνικές μνήμης. Ακόμα, συζητά, μεταξύ άλλων, με τον συγγραφέα Robert MacFarlane, την τσελίστρια Natalie Clein και την ψυχολόγο Suzie Orbach, διερωτώμενος αν οι συντομεύσεις είναι πάντα η καλύτερη ιδέα και, αν ναι, πότε τους είναι χρήσιμες. Την ίδια στιγμή, μέσα από τη χρήση συναρπαστικών γρίφων και αινιγμάτων, μας προσφέρει μια πληθώρα ευφυών στρατηγικών για την αντιμετώπιση πολυάριθμων σύνθετων προβλημάτων της καθημερινής μας ζωής.

https://cup.gr/books/thetikes-...

ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΛΟΓΩΝ

Επιστημονική επιμέλεια: Αλέξης Πολίτης

Παραλογές ονομάστηκαν από τους φιλολόγους τα τραγούδια με πλαστή, «πεποιημένη» υπόθεση. Οι παραλογές δεν μεταπλάθουν κάποιο πραγματικό γεγονός, το επινοούν· στηρίζονται αποκλειστικά στη φαντασία κι όχι στην άμεση εμπειρία. Οι καταστάσεις που περιγράφονται υπακούουν στους νόμους της καθημερινής πραγματικότητας. Όπου συμβαίνει τίποτα πέρα από τους φυσικούς νόμους, αυτό γίνεται ακριβώς σαν θαύμα, θαύμα που το προκαλεί η υπερβολική ένταση του γεγονότος: καθώς η νόμιμη τάξη έχει διασαλευτεί στο έπακρο από τα όσα συμβαίνουν, αντιδρά η ίδια η φύση. Στο «Μάνα φόνισσα», το συκώτι του σφαγμένου παιδιού αποκτά φωνή για να καταγγείλει τη φρικτή ανομία· στο «Νεκρόφιλος έρως», όπου ο νέος «εφτά φορές αμάρτεψε με την αποθαμένη», ακούγεται το άγιο Πνεύμα που τον εκδιώκει από την εκκλησία. Στο τραγούδι «Του κολυμπητή», θα πάρει η θάλασσα φωνή για να επιτιμήσει τον τολμητία — ποιος άλλος θα μπορούσε να το κάνει στη μέση του πελάγους; Στην ουσία δεν είναι παρά ο «αφηγητής» που μιλάει σε όλες τις περιπτώσεις, δανείζοντας τη φωνή του στη Φύση. Ο πυρήνας των παραλογών είναι αναμφίβολα αρχαίος, πιθανόν και προελληνικός, πολύ συχνά και παγκόσμιος· η δομή και η μορφή τους μας οδηγούν προς μια κοινωνία πολύ πιο κοντινή: την αστική ζωή στα βενετοκρατούμενα και τα φραγκοκρατούμενα νησιά και τις παραθαλάσσιες πόλεις του 13ου ώς και του 15ου αιώνα. Στην ίδια περίπου εποχή και στους ίδιους τόπους γεννήθηκαν και κυκλοφορούσαν τα έμμετρα ερωτικά μυθιστορήματα της γραπτής λογοτεχνίας, τα «Ερωτοπαίγνια» και η «Ριμάδα κόρης και νιού» — που πέρασε και στην προφορική παράδοση. Τέλος, η έλλειψη ομοιοκαταληξίας υποδηλώνει πως η σύνθεση των παραλογών πρέπει να είχε ολοκληρωθεί πριν από τον 15ο αιώνα.

1821 - 1831 ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΚΑΙ Η ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΑΛΕΞΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

Ποίηση, πεζογραφία, λογιοσύνη

Μόλις άνθησε ο Άρης στην Ελλάδα, άνθησε μαζί του κι η γλυκιά Μούσα, έγραφε στα 1888 ο Παλαμάς, συνδέοντας τον Σολωμό με τον Κάλβο. Δεν ήταν μόνοι τους οι δύο κορυφαίοι· πλάι τους βρέθηκαν κι αρκετοί άλλοι, που αμέσως μετά το ξέσπασμα του Αγώνα ένιωσαν πως κάτι έπρεπε ν’ αλλάξει στο ποιητικό τοπίο. Στα χρόνια της Επανάστασης προσέχτηκαν και εκδόθηκαν όχι όμως από Έλληνα και τα τραγούδια του αγράμματου λαού. Παράλληλα με τη λογοτεχνία άνθησε και η σκέψη. Οδηγός κι εδώ ένας κορυφαίος, ο Κοραής· η νεωτερικότητα εισβάλλει στον ελληνικό χώρο την ίδια στιγμή που οι άνθρωποι πολεμάνε να διατηρήσουν την ελευθερία που κέρδισαν γρήγορα το 1821, μα έπρεπε και να την κρατήσουν ζωντανή. Από τα τυπογραφικά μηχανήματα που στέλνουν οι Φιλέλληνες στη Ρούμελη, την Πελοπόννησο, τα νησιά, βγαίνουν εφημερίδες, πολιτικά φυλλάδια και βιβλία, όλα προσανατολισμένα προς τις ευρωπαϊκές αξίες: την αδέσμευτη σκέψη, τα δημοκρατικά ιδεώδη, την απόλυτη ελευθεροτυπία. Τα περισσότερα, μεταφρασμένα έργα των μεγάλων δασκάλων του Διαφωτισμού, αλλά κοντά τους και ορισμένα πρωτότυπα. Ωστόσο η εκρηκτική δυναμική δεν επέζησε, ο Σολωμός και ο Κάλβος σώπασαν, τα καινούρια μονοπάτια έσβησαν, και η επανεκκίνηση που δοκίμασαν στα 1830 ο Παναγιώτης Σούτσος και ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής δεν είχε συνέχεια. Η παράδοση της Επανάστασης στάθηκε η υποδομή της καινούριας ορμής που έφερε η γενιά του 1880.

Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ 1830-1880

ΑΛΕΞΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

Ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, πνευματική κίνηση, αναγνώστες

Στο βιβλίο επιχειρείται μια θεώρηση της ελλαδικής λογοτεχνίας των Ρομαντικών χρόνων· ένα πανόραμα που περιλαμβάνει και τα έργα (ποίη­ση, πεζογραφία, θέατρο), και –όσο γίνεται– τους αναγνώστες τους. Η αφήγηση ακολουθεί πιστά τη ροή του ιστορικού χρόνου· η λογοτεχνική παραγωγή εξετάζεται ανά έτος (ενίοτε ανά διετία) σύμφωνα με τη σειρά που εκδίδεται. Επικεντρώνεται κυρίως στην ελλαδική, κι όχι γενικότερα στην ελληνική λογοτεχνία, αφήνει δηλαδή έξω από το πεδίο τα Επτάνησα και σε μεγάλο βαθμό τη λιγοστή –για όλη την πεντηκονταετία περίπου– παραγωγή της Πόλης, της Σμύρνης και των παροικιών: όλα αυτά τα έργα ελάχιστα ή και καθόλου δεν διαβάστηκαν από το ελλαδικό κοινό πριν το 1880 ούτε επηρέασαν τους συγγραφείς είτε τους αναγνώστες – η συνεξέτασή τους θα παραγνώριζε αυτό το γεγονός, και θα δημιουργούσε μια πλασματική ιδέα. Περισσότερο μια ιστορική αφήγηση που πλησιάζει κάπως το δοκίμιο παρά ένα τυπικό εγχειρίδιο, το βιβλίο επιλέγει να ρίξει φως σε ζητήματα που είχαν μείνει στο περιθώριο, να σχολιάσει περισσότερο όσα η διερεύνησή τους μας προσφέρει μια συνολικότερη θέαση της ρομαντικής εποχής. Έτσι, πλάι στη ελληνική παραγωγή, συνυπολογίζονται και οι μεταφράσεις της ευρωπαϊκής πεζογραφίας, καθώς και ο πνευματικός (εν μέρει και ο κοινωνικός ή πολιτικός) περίγυρος: τα περιοδικά, οι εφημερίδες, η κριτική σκέψη, τα σημαντικά ιστορικά έργα, αλλά και οι τρόποι διάδοσης των εντύπων. Μολονότι ξέρουμε ελάχιστα για το πόσοι διάβαζαν και τί διαβαζόταν, ο συγγραφέας προσπαθεί, με βάση τις προσιτές πηγές, να αναδείξει, όσο γίνεται, και το αναγνωστικό τοπίο.

ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

ΑΛΕΞΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

Πόσο διαφορετική είναι μια λογοτεχνία συνθεμένη προφορικά, όπως τα δημοτικά τραγούδια; Ποιες σχέσεις έχει με την κοινωνία, πόσο την εκφράζει; Πώς φτιάχνονται, τελικά, τα δημοτικά τραγούδια, πώς ακριβώς λειτουργούν για τους χρήστες τους, ποιος είναι ο ιδεολογικός τους κόσμος; Σε ποια εποχή δημιουργήθηκαν, και με ποιους τρόπους έφτασαν έως τις μέρες μας; Αυτά είναι τα ερωτήματα που προσπαθεί να αντιμετωπίσει το βιβλίο. Ξεκινάει από τα συνθετικά προβλήματα (τη λειτουργία των τραγουδιών στην αγροτική κοινωνία, το περιεχόμενό τους, και το πώς η τεχνοτροπία δημιουργεί το τραγούδι), έπειτα επικεντρώνεται σε κάποια ειδικότερα θέματα (το κλέφτικο τραγούδι, τις ρίμες, τη σχέση των τραγουδιών με τη σημερινή μας αισθητική). Κατόπιν προχωρά σε ένα κεντρικό, ολότελα παραμερισμένο ζήτημα, το πώς αλλοιώνονται τα τραγούδια από τη στιγμή που καταγράφονται, αλλά και γενικότερα το πέρασμα από την προφορική στη γραπτή παράδοση, κι έπειτα ακολουθούν εφτά σύντομες μελέτες που έχουν μερικότερους στόχους. Στο τέλος ο αναγνώστης θα βρει μια οδηγητική βιβλιογραφία: ορισμένες συλλογές δημοτικών τραγουδιών, και σε ποιες μελέτες μπορεί να στηριχτεί, αν θέλει να συνεχίσει.