ΣΤΙΓΜΑΤΑ

Σημειώνω τρία πρόσφατα παραδείγματα αναρτήσεων από ΜΜΕ στο διαδίκτυο:

α) Γιατί αρνείται το αρμόδιο υπουργείο να δώσει στη δημοσιότητα κρίσιμα έγγραφα σχετικά με την αδειοδότηση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ερωτά διαμαρτυρία της Πανελλήνιας Ένωσης Αναγνωρισμένων Κολλεγίων, «ενώ όφειλαν να το κάνουν ούτως ή άλλως, πωλώ δε μάλλον καθώς έχουν ζητηθεί εξωδίκως από εμάς, αλλά και από άλλους φορείς». Έτσι αναγράφεται η φράση σε δημοσίευμα 4.9.25, που περιλαμβάνει την ανακοίνωση, η οποία δεν εντοπίστηκε στον ιστότοπο της Ένωσης.

β) Σχετικά με τη συμβολή του Ου Θαντ στην αποφυγή σύγκρουσης μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ στην κρίση της Κούβας το 1962, δημοσίευμα 13.9.25 αναφέρει ότι «ο Βιρμανός γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, U Thant, ελιγμίστηκε ώστε να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή».

γ) Σχετικά με τη δράση του Ίλον Μασκ, δημοσίευμα 17.9.25 αναφέρει ότι μηχανικός αλγορίθμων της εταιρείας Τέσλα σε επιστολή παραίτησης «έστρεψε τα βέλη του ευθέως στον ίδιο τον Elon Musk, καταγγέλλοντας τον τρόπο που ηγετεύει την εταιρεία, αλλά και τον ρόλο του στη δημόσια σφαίρα».

Με επίκαιρη θεματολογία, τα τρία δημοσιεύματα προέρχονται από ευρείας κυκλοφορίας Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Δεν τα κατονομάζω, αλλά τα στοιχεία είναι στη διάθεση λεξικογράφων, αν δεν τα έχουν εντοπίσει. Επιδίωξη δεν αποτελεί ο καυτηριασμός, αλλά η επισήμανση ενός φαινομένου με μεγάλη έκταση. Τα τρία παραδείγματα αναδεικνύουν δύο νέα ρήματα – στη θέση των «ελίσσομαι» και «ηγούμαι» – και έναν πρωτότυπο τρόπο γραφής μίας καθιερωμένης φράσης.
Τα λάθη πρέπει να κατακεραυνώνονται, υποστηρίζουν όσοι κινδυνολογούν. Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν λεξικά. Όχι μόνο για να διορθώνουν τις αναμνήσεις μας. Εντούτοις, οποιαδήποτε ιστορική προσέγγιση της γλωσσολογίας διαπιστώνει ότι πολλά από όσα θεωρούνται λάθη ενσωματώνονται κάποια στιγμή, συνιστώντας σημαντικό τρόπο ανανέωσης της γλώσσας. Περιμένοντας όμως το πλήρωμα του χρόνου, θα μείνουν ανεξέλεγκτοι όσοι οδηγούν το σκάφος στα βράχια; Μήπως χρειάζεται και καμιά φωνή, όταν μπάζει νερά το καράβι;
Δεν ξέρω αν έχουν σύλλογο οι διορθωτές κειμένων. Υπερασπίζεται κανείς τη δουλειά τους ή έχουν κατατροπωθεί από στρατιές αδιάφορων, τώρα μάλιστα που η τεχνητή νοημοσύνη δικαιολογεί κάθε ανοησία; Ασφαλώς είναι δύσκολο να συσταθεί κάποια Επιτροπή Γλωσσικής Δεοντολογίας. Η σύνθεσή της σε αντιδικίες θα ενέπλεκε φορείς ακαδημαϊκούς, δημοσιογραφικούς, συγγραφέων και αναγνωστών. Άραγε είναι ευκολότερο να δημιουργηθεί μία Επιτροπή Αδιόρθωτων, με σκοπό κάθε χρόνο να βραβεύει τα δημοσιευμένα κείμενα με τα περισσότερα λάθη;

Περιδιάβαζα σ’ ένα μικρό αρχαιολογικό μουσείο με ελληνιστικά και ρωμαϊκά ειδώλια και αγάλματα, και σπαράγματα ειδωλίων κι αγαλμάτων, που μ’ έκαναν κάπως να πλήττω με τις πτυχές τους και τα καλοσχηματισμένα τους δάχτυλα και πρόσωπα, ώσπου στάθηκα μπροστά σ’ ένα ασήμαντο αρχαϊκό ειδώλιο μιας γονιμικής θεότητας, μια κωμική μορφή αδρά σχηματισμένη, μακρουλή, με κάτι γουρλωτά μάτια όμοια με βολβούς, και βρέθηκα ξαφνικά πίσω σ’ ένα μικρό μα θαυμαστό μουσείο που είχα επισκεφτεί την προηγουμένη, ένα τέμενος του μοντερνισμού με τις εικονογραφήσεις που ’χε παραγγείλει για το περιοδικό τέχνης Verve ο Στρατής Ελευθεριάδης ή Tériade ― τις λιγοστές και ιερατικές γραμμές του Giacometti, τη σίγουρη γραμμή του Picasso, τον αρχιτεκτονικό απόηχο στην κάθετη και την οριζόντια γραμμή του Le Corbusier, τον πρωτεϊκό κόσμο αμοιβάδων και βλεφαριδοφόρων του Miró, τα εξπρεσιονιστικά προσωπεία ―απελπισμένα κάποτε― του Rouault, τις παραμυθένιες φιγούρες του Chagall, τις ζωγραφιές του Matisse, όμοιες με πατικωμένα λουλούδια ανάμεσα σε σελίδες, με τα χρώματά τους ολοζώντανα ακόμα…
Το αρχαϊκό ειδώλιο ανήκε εκεί, είπα, κι όχι στο αρχαιολογικό μουσείο ανάμεσα στα ελληνιστικά και τα ρωμαϊκά. Μετά από ένα ταξίδι παραστατικότητας, πιστής απόδοσης της μορφής, να που ο μύθος συναντούσε τον μύθο ξανά. Οι παράξενες μαγικές του μορφές, φαινομενικά διδιάστατες αλλά με μια τρίτη διάσταση πιο κρυφή από εκείνη της προοπτικής απεικόνισης, είχαν κρυφτεί μες στις χιλιετίες, μα όχι και χαθεί, για να αναδυθούν πάλι αιώνες μετά: ο βαθύς μύθος όπως τον κυοφορούσε ο ουροβόρος όφις της τέχνης για να τον γεννήσει ξανά· κι αισθάνθηκα μιαν ανεξήγητη ευφορία κι ανακούφιση ― τη χαρά και την ανακούφιση των αιώνων· μιαν αίσθηση μυθικής τρίτης διάστασης κι όχι απλώς ευκλείδειας, που μονάχα η τέχνη με τις αναδιπλώσεις της μπορεί να τη χαρίσει, τυλίγοντάς με με τη θαλπωρή της.
Ένιωσα αρχαϊκές και σύγχρονες μορφές, μεταξύ τους τόσο όμοιες, να με συντροφεύουν στον βραχύ χρόνο της δικής μου ζωής, βαθαίνοντάς τον.

(Το κείμενο αυτό γράφτηκε μετά από επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης και στο Μουσείο Ελευθεριάδη-Tériade στη Βαρειά της Λέσβου)

Ζούσε δίπλα στην Ακρόπολη, πολύ κοντά πάντα με το σπίτι του Στέφανου Κουμανούδη. Επειδή εγώ ήμουνα φίλος και των δύο τότε, ο Ματθαίος Μουντές μού έλεγε: «Βρε Σωτήρη, να παίρνουμε στις παρέες και τον Κουμανούδη. Πολύ μόνος του μου φαίνεται, όταν τον συναντώ». Κι ο Κουμανούδης όμως το ίδιο μου ’λεγε: «Βρε γιε, να παίρνουμε στις παρέες και τον Μουντέ. Πολύ μόνος του μου φαίνεται, όταν τον συναντώ».
Εν τω μεταξύ, αμφότεροι είχαν παρέες και φίλους πολλούς, κάθε βράδυ κόσμος πολύς τους αναζητούσε, γλένταγαν μαζί τους, στο «Greek House» ο ένας, στην «Φυλακή του Σωκράτη» ο άλλος.

(Στον «Μαγεμένο Αυλό» σαν να μην είχαν συναντηθεί ποτέ, ας ήσαν κι εκεί θαμώνες).

Αλλά, να, σκέφτονταν ο ένας τη μοναξιά του άλλου. Σαν να ’ταν η δική τους, του καθενός τους, η μοναξιά.

(Ο Μουντές ένα από τα πιο εμπνευσμένα πράγματα που έκανε στη ζωή του, ήταν να βάλει τη Σαπφώ Νοταρά να απαγγείλει στο ραδιόφωνο Παπαδιαμάντη, στις εκπομπές εκείνες τις ανεπανάληπτες. Όπου άλλες δύο μέγιστες μοναξιές ενώνονται τέλεια, υποδειγματικά).

(Από το ανέκδοτο βιβλίο Νουάρ στιγμές )

Γκιούλα (Ουγγαρία) 1954 ― Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 2025

Αποφοίτησε από τη Σχολή Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ ενώ παράλληλα ξεκίνησε μαθήματα σύνθεσης με τον Γ.Α. Παπαϊωάννου, τα οποία όμως εγκατέλειψε σύντομα αποφασίζοντας να μάθει μόνος του μουσική. Έγραψε πλήθος έργων, για σύνολα μουσικής δωματίου, για ορχήστρα και χορωδία, για πιάνο, για ορχήστρα και συνθεσάιζερς, κύκλους τραγουδιών, καθώς και μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Επί 20 χρόνια υπήρξε μόνιμος συνεργάτης του Τρίτου Προγράμματος. Το 1984 συμμετείχε στην ομάδα που συνέταξε την «Πρόταση για την Μουσική Εκπαίδευση στα Δημοτικά Σχολεία» για λογαριασμό του Υφυπουργού Νέας Γενιάς. Διατέλεσε μέλος του Δ.Σ. της ΕΡΤ (2015-2019). To 2007 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Ιονίου Πανεπιστημίου. Παράλληλα ασχολήθηκε συστηματικά με την κοινωνική Ιστορία της Τέχνης, την ψυχολογία της αισθητικής αντίληψης και την κοινωνιολογία του αισθητικού γούστου. Δίδαξε Κοινωνική Ιστορία της Μουσικής και στοιχεία ψυχολογίας της Μουσικής Αντίληψης στο ΕΚΠΑ (1985-86) και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (2002-2003). Μετέφρασε πολλές θεωρητικές μελέτες πάνω στη μουσική («Μουσική Ποιητική» του Igor Stravinsky, «Μουσική-Κοινωνία-Εκπαίδευση» του Christopher Small και «Μουσική και Φαντασία» του Aaron Copland κ.ά.). Εξέδωσε το δίτομο εκπαιδευτικό βιβλίο «Μουσική για παιδιά και για έξυπνους μεγάλους», καθώς και το εκτενές θεωρητικό σύγγραμμα «Μουσική αντίληψη και δημιουργία: Kαθολικές σταθερές και πολιτιστικές μεταβλητές». Έργα του κυκλοφορούν σε 12 δίσκους (μεταξύ των οποίων τα «Ανεπίδοτα γράμματα» σε ποίηση Άρη Αλεξάνδρου, οι κύκλοι τραγουδιών «Η αγάπη είναι ο φόβος» σε ποίηση Μανόλη Αναγνωστάκη, «Ο Οδυσσέας στο ποτάμι» και «Αποχαιρετισμοί της θάλασσας», σε ποίηση Τάκη Σινόπουλου, «Μπλε» σε ποίηση Ρηνιώς Παπανικόλα, το ορατόριο «Σκοτεινή πράξη» σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη, κ.ά). [ Πηγή: Wikipedia ]

≈≈

Ο Μιχάλης Γρηγορίου (με τον Γιώργο Κουρουπό και τον Δημήτρη Μαραγκόπουλο) στον έντυπο Χάρτη (Χριστούγεννα του 1982), τχ. 4, 1983.