Βάσκο Πόπα: «Το βότσαλο»

Ο πο­λυ­βρα­βευ­μέ­νος Γιου­γκο­σλά­βος ποι­η­τής Βά­σκο Πό­πα (Vasko Popa, Васко Попа), γεν­νή­θη­κε το 1922 στο Γκρέ­μπε­νατς της ρου­μα­νό­φω­νης Βοϊ­βο­ντί­νας (Βα­νά­το). Στα χρό­νια της Γερ­μα­νι­κής κα­το­χής με­τεί­χε στην αντι­να­ζι­στι­κή αντί­στα­ση και φυ­λα­κί­στη­κε στο στρα­τό­πε­δο συ­γκέ­ντρω­σης στο Μπέ­τσκε­ρεκ (Σερ­βία). Με­τά τον πό­λε­μο σπού­δα­σε φι­λο­λο­γία στο Πα­νε­πι­στή­μιο του Βε­λι­γρα­δί­ου και το 1953 δη­μο­σί­ευ­σε την πρώ­τη ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή του. Το 1951 εγκα­τα­στά­θη­κε μό­νι­μα στο Βε­λι­γρά­δι όπου διέ­μει­νε (στο ίδιο σπί­τι) ως το θά­να­τό του, το 1991. Το 1969 δη­μο­σιεύ­τη­κε η πρώ­τη με­τά­φρα­ση ποι­η­μά­των του στα αγ­γλι­κά, από την Ανν Πέν­νιγ­κτον, στις εκ­δό­σεις Penguin, με ει­σα­γω­γή του ήδη τό­τε διά­ση­μου Άγ­γλου ποι­η­τή Τεντ Χιούζ. Το έρ­γο του έχει με­τα­φρα­στεί σε πά­νω από 20 γλώσ­σες. Στα Ελ­λη­νι­κά, ποι­ή­μα­τα του έχουν με­τα­φρα­στεί από την Έλ­λη Σκο­πε­τέα (Κέ­δρος, 1979).
Ο Βά­σκο Πό­πα υιο­θε­τεί ένα ύφος ως επί το πλεί­στον λι­τό, μέ­σα στο γε­νι­κό­τε­ρο πλαί­σιο του μο­ντερ­νι­σμού, με επι­δρά­σεις από το πνεύ­μα του σου­ρε­α­λι­σμού και την Σέρ­βι­κη λαϊ­κή πα­ρά­δο­ση, χω­ρίς ίχνος «σο­σια­λι­στι­κού ρε­α­λι­σμού» (το πο­λι­τι­κό δόγ­μα για μια επι­βε­βλη­μέ­νη αι­σιο­δο­ξία που κυ­ριάρ­χη­σε στον επί­ση­μο το­μέα της καλ­λι­τε­χνι­κής πα­ρα­γω­γής των χω­ρών της Ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης, οι οποί­ες εί­χαν πε­ριέλ­θει στη σφαί­ρα επιρ­ρο­ής της Σο­βιε­τι­κής Ένω­σης με­τά τον Δεύ­τε­ρο Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο). Λέ­γε­ται ότι ο Πό­πα ήταν ο πρώ­τος Γιου­γκο­σλά­βος ποι­η­τής που απέρ­ρι­ψε το δόγ­μα αυ­τό στη δου­λειά του.
Μι­λώ­ντας για τους ποι­η­τές της Ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης με­τα­πο­λε­μι­κά, ανα­φέ­ρο­ντας ως κυ­ριό­τε­ρα πα­ρα­δείγ­μα­τα τον Βά­σκο Πό­πα, μα­ζί με τον Τσέ­χο Μί­ρο­σλαβ Χό­λουμπ και τον Πο­λω­νό Ζμπί­γκνιεβ Χέρ­μπερτ, ο Τεντ Χιούζ έγρα­φε το 1969:

Η αί­σθη­ση του αδιε­ξό­δου στις συν­θή­κες που τους πε­ρι­βάλ­λουν έχει απο­κα­θά­ρει την ποί­η­σή τους από κά­θε ρη­το­ρι­κή. Η στρα­τη­γι­κή τους εί­ναι να κά­νουν να ακου­στούν νο­ή­μα­τα χω­ρίς να δια­τα­ρα­χθεί η σιω­πή, μια τέ­χνη να εστιά­ζουν δι­στα­κτι­κά σε ορι­σμέ­να ανε­παί­σθη­τα μα ση­μα­ντι­κά σή­μα­τα, χω­ρίς να αστο­χούν, αλ­λά και χω­ρίς να ελ­πί­ζουν σε τε­λε­σί­δι­κες απα­ντή­σεις, συ­νε­χί­ζο­ντας να διε­ρευ­νούν. Τέ­λος, με λε­πτε­πί­λε­πτες κι­νή­σεις εξά­γουν από έναν κό­σμο γε­μά­το κα­κο­ή­θη αρ­νη­τι­κά, ένα κα­λό­βου­λο θε­τι­κό στοι­χείο. […] Σαν τους αν­θρώ­πους που επέ­στρε­ψαν από τη χώ­ρα των νε­κρών έχουν μια πιο οξεία αντί­λη­ψη, μια αλά­θευ­τη αί­σθη­ση του τι ση­μαί­νει να εί­σαι ζω­ντα­νός.

*

Πρό­σφα­τα, ξα­να­δια­βά­ζο­ντας την πρώ­τη αγ­γλι­κή με­τά­φρα­ση της Πέν­νιγ­κτον, βρέ­θη­κα να με­τα­φρά­ζω δύο μι­κρά ποι­ή­μα­τα από τον γλυ­κό­πι­κρο κύ­κλο «Το βό­τσα­λο», της συλ­λο­γής Ο αγρυ­πνό­κα­μπος (Nepocin-Pole / Непочин-поље) που δη­μο­σιεύ­τη­κε το 1956. Με­τά από μια μι­κρή έρευ­να σχε­τι­κά με άλ­λες με­τα­φρά­σεις του Πό­πα στα αγ­γλι­κά και μια αντι­πα­ρα­βο­λή, μέ­σω λε­ξι­κού, με το πρω­τό­τυ­πο, απο­τολ­μώ να τα πα­ρα­θέ­σω στις φι­λό­ξε­νες σε­λί­δες του «Χάρ­τη» – για να θυ­μη­θού­με λί­γο αυ­τόν τον μάλ­λον ξε­χα­σμέ­νο, μα σπου­δαίο, ποι­η­τή.