Ο «Χάρτης» και ο Φράνκο Μαρία Ρίτσι

Τον Οκτώ­βριο του 1982, λί­γο με­τά την έκ­δο­ση του πρώ­του τεύ­χους του Χάρ­τη, τα­ξι­δέ­ψα­με με την Ελέ­νη στη Ρώ­μη. Γρή­γο­ρα ανα­κα­λύ­ψα­με το πε­ριο­δι­κό τέ­χνης FMR που εί­χε επί­σης μό­λις κυ­κλο­φο­ρή­σει σε 80.000 αντί­τυ­πα και πο­λύ προ­σι­τή τι­μή. Ο τί­τλος σχη­μα­τι­ζό­ταν από τα αρ­χι­κά του εκ­δό­τη του Franco Maria Ricci, πα­ρα­πέ­μπο­ντας ταυ­τό­χρο­να και στο «εφή­με­ρο» (éphémère), λέ­ξη πού χα­ρα­κτή­ρι­ζε τρό­πον τι­νά και το πε­ριε­χό­με­νο του «πιο ωραί­ου πε­ριο­δι­κού στον κό­σμο».
Στα­θή­κα­με τυ­χαία έξω από το μαύ­ρο, στίλ­βον βι­βλιο­πω­λείο του Ricci. Τα βι­βλία του, κά­τι υπερ­πο­λυ­τε­λείς βι­βλιο­φι­λι­κές εκ­δό­σεις («Τα ση­μά­δια του αν­θρώ­που») με υπέ­ρο­χα χαρ­τιά και εξαί­ρε­τες βι­βλιο­δε­σί­ες μέ μαύ­ρη κλω­στή, μέ­σα σε ει­δι­κά κα­λαί­σθη­τα κου­τιά, τα εξέ­θε­ταν μό­νο σε κλει­στές γυά­λι­νες προ­θή­κες και τις άνοι­γαν προ­σε­κτι­κά, ξε­φυλ­λί­ζο­ντάς σου με λευ­κά γά­ντια τον τό­μο που σε εν­διέ­φε­ρε.

Κοι­τά­ζα­με με δέ­ος και θαυ­μα­σμό τα τυ­πο­τε­χνι­κά αυ­τά αρι­στουρ­γή­μα­τα. Ζη­τή­σα­με από τον υπεύ­θυ­νο του βι­βλιο­πω­λεί­ου να συ­να­ντή­σου­με τον Ρί­τσι αυ­το­προ­σώ­πως αλ­λά έλει­πε στο Μι­λά­νο. Μπο­ρού­σα­με όμως να επι­κοι­νω­νή­σου­με τη­λε­φω­νι­κώς. Μας συ­νέ­δε­σαν. Μι­λή­σα­με αρ­κε­τά και με εν­θου­σια­σμό· μοι­ρα­στή­κα­με την αγά­πη για το χαρ­τί και τη τυ­πο­γρα­φία, τον θαυ­μα­σμό για τον Καλ­βί­νο, τον Κορ­τά­σαρ και τον Μπόρ­χες. Του πε­ρι­γρά­ψα­με τον «Χάρ­τη» που εί­χε επί­σης μό­λις πρω­το­εκ­δο­θεί (το μό­νο, ου­σια­στι­κά, κοι­νό χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό των δύο πε­ριο­δι­κών ήταν το μαύ­ρο πλα­στι­κο­ποι­η­μέ­νο εξώ­φυλ­λο, οι γκρα­βού­ρες και η … «φι­λο­κα­λία» εν γέ­νει). Του υπο­σχε­θή­κα­με να ξα­να­πε­ρά­σου­με την επο­μέ­νη και να αφή­σου­με ένα αντί­τυ­πο να το δει μό­λις θα επέ­στρε­φε στη Ρώ­μη.

Μας τη­λε­φώ­νη­σε λί­γες μέ­ρες αρ­γό­τε­ρα, όταν πια εί­χα­με γυ­ρί­σει στην Αθή­να, προ­τεί­νο­ντας τη συ­νερ­γα­σία των δύο πε­ριο­δι­κών ή, ακό­μα, και το εν­δε­χό­με­νο να ανα­λά­βου­με την έκ­δο­ση του FMR στα ελ­λη­νι­κά (120 περ. σε­λί­δες 30 Χ 23 εκ. με πε­ντά­χρω­μη εκτύ­πω­ση σε χαρ­τί 130 γρ.), με προ­σθή­κη και ελ­λη­νι­κών καλ­λι­τε­χνι­κών θε­μά­των. Επί­σης διε­ρευ­νή­σα­με την έκ­δο­ση της «Βι­βλιο­θή­κης της Βα­βέλ», μιας σει­ράς τριά­ντα τριών μι­κρών τό­μων εκ­πλη­κτι­κής αι­σθη­τι­κής με εξώ­φυλ­λα του Ρί­τσι, την οποία δι­ηύ­θυ­νε ο ίδιος ο Μπόρ­χες.

Ο Ρί­τσι μας έστει­λε τους τό­μους και σε συ­νεν­νό­η­ση με τον Μά­νο Μο­σχο­νά, του βι­βλιο­πω­λεί­ου «Εν­δο­χώ­ρα», έγι­νε επί­πο­νη προ­σπά­θεια να βρε­θεί χρη­μα­το­δό­της, αλ­λά μά­ταια. Δεν εν­δια­φε­ρό­ταν κα­νείς. Επι­πλέ­ον εκεί­νη τη χρο­νιά έγι­νε και υπο­τί­μη­ση της δραχ­μής κα­τά 15,5% με απο­τέ­λε­σμα να αυ­ξη­θούν κά­θε­τα τα κο­στο­λό­για στις ει­σα­γό­με­νες πρώ­τες ύλες (χαρ­τί, με­λά­νια, φιλμ κλπ.). Ένα ἀλλο τε­χνι­κό εμπό­διο ήταν ότι δεν υπήρ­χε αξιό­πι­στη ελ­λη­νι­κή γραμ­μα­το­σει­ρά Bodoni για φω­το­σύν­θε­ση και έπρε­πε να γί­νει ει­δι­κή πα­ραγ­γε­λία. Το σχέ­διο τε­λι­κά ναυά­γη­σε. Το μό­νο που κα­τα­φέ­ρα­με ήταν μια σύ­ντο­μη πα­ρου­σί­α­ση του FMR στα Στίγ­μα­τα» του 40υ τεύ­χους μας. Με τον Ρί­τσι, ανταλ­λάσ­σα­με για χρό­νια τα τεύ­χη των πε­ριο­δι­κών μας και επι­κοι­νω­νή­σα­με με­ρι­κές φο­ρές ακό­μη. Συ­νέ­χι­σε μά­λι­στα να το στέλ­νει ακό­μα και όταν ό «Χάρ­της» διέ­κο­ψε την κυ­κλο­φο­ρία του. Και κά­θε Πρω­το­χρο­νιά δεν πα­ρέ­λει­πε να μας στέλ­νει το έξο­χο συλ­λε­κτι­κό του επι­τρα­πέ­ζιο ημε­ρο­λό­γιο.

_{Βλ. και Δημήτρης Καλοκύρης, Παρασάγγες [τόμ. Α’], Ονομαστικόν, Άγρα 2014 (λήμμα: «Ρίτσι»)}

Εξώ­φυλ­λο και σε­λί­δα του ετή­σιου συλ­λε­κτι­κού ημε­ρο­λο­γί­ου FMR (23 x 23 εκ.)