Νεκρός εχθρός

KΟΙ­ΜΗ­ΤΗ­ΡΙΟ/ΝΕ­ΚΡΟ­ΤΑ­ΦΕΙΟ. Ο δρό­μος οδη­γεί σε ένα Ορ­θό­δο­ξο Κοι­μη­τή­ριο –δεν δη­λώ­νε­ται το όνο­μά του– , στα δε­ξιά λο­ξο­δρο­μεί προς το Γερ­μα­νι­κό Στρα­τιω­τι­κό Νε­κρο­τα­φείο Διο­νύ­σου-Ρα­πε­ντό­ζης· η πι­να­κί­δα μπρος μου έχει την οι­κεία γα­λά­ζια κρα­τι­κή πα­τί­να, η άλ­λη στο βά­θος απη­χεί μια ιδιω­τι­κή ή ξε­νι­κή αι­σθη­τι­κή. Η γειτ­νί­α­ση των δύο πι­να­κί­δων ανα­βιώ­νει άθε­λά τους την αρ­χαία αντι­πα­λό­τη­τα γύ­ρω από τον θά­να­το, αυ­τήν που δη­λώ­νει η αντι­πα­ρά­θε­ση των λέ­ξε­ων «κοι­μη­τή­ριο» και «νε­κρο­τα­φείο». Κα­τά την Ύστε­ρη Αρ­χαιό­τη­τα οι Χρι­στια­νοί κα­θιέ­ρω­σαν τη με­τα­φο­ρι­κή χρή­ση της «κοι­μή­σε­ως» προ­κει­μέ­νου για τον θά­να­το, βέ­βαιοι κα­θώς ήταν πως οι νε­κροί αφυ­πνί­ζο­νται. Η μο­νο­σή­μα­ντη λέ­ξη «νε­κρο­τα­φείο» πα­ρέ­πε­μπε ανέ­κα­θεν σε έναν αδια­τά­ρα­κτο θά­να­το δί­χως προσ­δο­κία επι­στρο­φής· όπως ασυ­ναί­σθη­τα φα­ντα­ζό­μα­στε τον θά­να­το των νε­κρών εχθρών.

—— ≈ ——

ΤΟ­ΠΟΣ ΤΑ­ΦΗΣ ΕΧΘΡΟΥ. Επι­λέ­γω τον δρό­μο για το Γερ­μα­νι­κό Στρα­τιω­τι­κό Νε­κρο­τα­φείο. Εί­ναι 29 Φε­βρουα­ρί­ου 2020. Το ση­μείο δεν το φτά­νουν oι ήχοι της πό­λης, κι η φύ­ση ολό­γυ­ρα εί­ναι από­κρη­μνη. Κά­νει κρύο. Ως και το GPS δί­νει λά­θος οδη­γί­ες, δύ­σκο­λα φτά­νεις ως εδώ. Το Γερ­μα­νι­κό Νε­κρο­τα­φείο φαί­νε­ται τό­σο φρο­ντι­σμέ­νο και δια­κρι­τι­κό κα­θώς πλη­σιά­ζω, ώστε εντεί­νε­ται η αί­σθη­ση της σκό­πι­μης απο­μό­νω­σής του. Αυ­τός ο τό­πος τα­φής δεν επι­θυ­μεί ιδιαι­τέ­ρως να βρε­θεί· μή­πως για­τί γνω­ρί­ζει πως ο νε­κρός εχθρός ανα­στα­τώ­νει ακό­μη, προ­κα­λεί αμ­φι­θυ­μία; Η φρο­ντί­δα του νε­κρού εχθρού εί­ναι επι­βε­βλη­μέ­νη από τον πο­λι­τι­σμό μας· αλ­λά συ­νι­στά κι ένα ψυ­χι­κό όριο της πό­λης και της ιστο­ρί­ας, το οποίο, ανα­λό­γως τον επι­σκέ­πτη, δια­στέλ­λε­ται ή συ­στέλ­λε­ται ανε­παι­σθή­τως.

—— ≈ ——

ΕΙΣ ΤΟ ΝΕ­ΚΡΟ­ΤΑ­ΦΕΙΟΝ ΤΟΥ­ΤΟ ΑΝΑ­ΠΑΥΟ­ΝΤΑΙ 9973 ΓΕΡ­ΜΑ­ΝΟΙ ΣΤΡΑ­ΤΙΩ­ΤΑΙ. Η δια­τύ­πω­ση εί­ναι αυ­στη­ρή σαν τη διά­τα­ξη των τά­φων. Δί­πλα από την επι­γρα­φή βρί­σκε­ται ένας ανά­γλυ­φος σταυ­ρός ου­δέ­τε­ρος, σχε­δόν τυ­χαί­ος. Απου­σιά­ζουν τα συ­νή­θη θρη­σκευ­τι­κά σύμ­βο­λα. Αντί για κυ­πα­ρίσ­σια αντι­κρύ­ζω πεύ­κα. Η φι­λο­ξε­νία των νε­κρών εχθρών εί­ναι εντε­λώς λι­τή, μοιά­ζει βια­σμέ­νη κά­πως· μια κα­τά πα­ρα­χώ­ρη­ση διευ­θέ­τη­σή τους στο οι­κείο ελ­λη­νι­κό έδα­φος, το εί­δος της φι­λο­ξε­νί­ας που γειτ­νιά­ζει με την ανο­χή.

—— ≈ ——

ΚΑ­ΝΟ­ΝΙ­ΣΜΟΣ ΝΕ­ΚΡΟ­ΤΑ­ΦΕΙΟΥ. Δί­γλωσ­σος ο κα­νο­νι­σμός του Γερ­μα­νι­κού Νε­κρο­τα­φεί­ου αρ­θρώ­νε­ται σε 9 άρ­θρα κι εί­ναι από μό­νος του αξιο­πρό­σε­κτο κεί­με­νο. Ζού­με με ει­δι­κούς κα­νο­νι­σμούς ακό­μη κι εν μέ­σω νε­κρών. Κά­πο­τε μά­λι­στα συ­νυ­πάρ­χου­με δυ­σχε­ρέ­στε­ρα με τους νε­κρούς απ’ όσο με τους ζώ­ντες. Δια­βά­ζω την πα­ρά­γρα­φο 3: «Λό­γω της κοι­νής μοί­ρας των εδώ ανα­παυο­μέ­νων νε­κρών του πο­λέ­μου οι τά­φοι συ­νει­δη­τά δια­μορ­φώ­θη­καν ομοιό­μορ­φα. Γι­᾽αυ­τό και δεν πρέ­πει να φυ­τεύ­ο­νται φυ­τά, να αναρ­τώ­νται επι­πλέ­ον επι­γρα­φές στους τά­φους και να το­πο­θε­τού­νται σταυ­ροί, ανα­μνη­στι­κά, ή τε­χνη­τά δια­κο­σμη­τι­κά, επι­τρέ­πε­ται όμως η το­πο­θέ­τη­ση λου­λου­διών και η το­πο­θέ­τη­ση στε­φά­νων». Βρί­σκο­μαι σε ένα νε­κρο­τα­φείο που τεί­νει να γί­νει μνη­μείο αντι­πο­λε­μι­κό, οι νε­κροί του έχουν με­ρι­κώς μό­νον απο­κο­πεί από τη ζωή. Ως ψυ­χι­κό το­πίο και τε­χνη­τή κα­τα­σκευή ακό­μη, ο τό­πος κι­νεί­ται σε λε­πτά όρια.

—— ≈ ——

ΟΝΟ­ΜΑ­ΤΑ ΕΓ­ΧΑ­ΡΑ­ΚΤΑ. Ονό­μα­τα ασώ­μα­τα, εκτο­πι­σμέ­να στη σι­γα­λιά της ατ­τι­κής ακρώ­ρειας του Διο­νύ­σου στοι­χί­ζο­νται το ένα κά­τω από το άλ­λο και ανα­κα­λούν μια στρα­τιω­τι­κή πει­θαρ­χία, θυ­μί­ζο­ντας ακα­ριαία τους αλ­λο­τι­νούς στρα­τιώ­τες τους, αυ­τούς που έπαιρ­ναν εντο­λές από ονό­μα­τα ανώ­τε­ρα. Αλ­λά τα τα­φι­κά κα­τά­στι­χα διό­λου δεν ανα­μέ­νουν εντο­λές. Διεκ­δι­κούν για κά­θε όνο­μα μια μορ­φή πέ­ρα από του πο­λε­μι­στή, άλ­λω­στε σα­ρώ­θη­κε αυ­τή από κοι­νού με το έν­σαρ­κο πρό­σω­πό τους. Μου μι­λούν κι άλ­λο – και μα­θαί­νω πως η ισχύς εν θα­νά­τω εί­ναι άλ­λου τύ­που ζή­τη­μα από την ισχύ εν ζωή. Μα πώς ξε­κα­θα­ρί­ζει τις έν­νοιες ο θά­να­τος!

ΕΓ­ΧΑ­ΡΑ­ΚΤΗ ΕΞΟ­ΡΙΑ. Ο εκτο­πι­σμός των ονο­μά­των εί­ναι αλ­λιώ­τι­κος από εκεί­νον της σάρ­κας, η απο­σύν­θε­ση δεν τα δια­λύ­ει. Τα ονό­μα­τα πα­ρα­μέ­νουν αλύ­τρω­τα με τρό­πους διαρ­κέ­στε­ρους από τα σώ­μα­τα. Έχουν πά­ψει να προσ­δο­κούν την επι­στρο­φή σε μια πα­τρί­δα, αφο­μοιώ­νο­νται πια στις ξέ­νες πέ­τρες, στον ξέ­νο ου­ρα­νό και στην ξέ­νη βρο­χή. «Οι ξέ­νες λέ­ξεις εί­ναι οι Εβραί­οι της γλώσ­σας», λέ­ει κά­που ο Αντόρ­νο, σκέ­ψη που μπο­ρεί κα­νείς να επε­κτεί­νει κα­θώς τα ονό­μα­τα των ξέ­νων πε­σό­ντων εί­ναι ψη­φί­δες μιας αλ­λό­τριας πα­ρά­δο­σης που πα­ρέ­πε­σαν στην ημέ­τε­ρη γη, εμ­βό­λι­μες οντό­τη­τες κα­τε­ξο­χήν. Τα ονό­μα­τά μας απη­χούν μια θεϊ­κή κα­τα­γω­γή –έστω σε κοι­νούς τά­φους επά­νω, ή μή­πως κα­τε­ξο­χήν εκεί– που τα κορ­μιά μας ανα­κτούν μό­νον στις ει­δι­κές πε­ρι­στά­σεις της ζω­ής. Νιώ­θω αδύ­να­μος μπρο­στά τους.

ΒΙ­ΒΛΙΟ ΕΠΙ­ΣΚΕ­ΠΤΩΝ (BESUCHERBUCH). Υπάρ­χει νε­κρο­τα­φείο με απο­στο­λή πιο δύ­σκο­λη από του Γερ­μα­νι­κού Στρα­τιω­τι­κού Νε­κρο­τα­φεί­ου Διο­νύ­σου-Ρα­πε­ντό­ζης; Διό­τι τι εί­ναι δυ­σκο­λό­τε­ρο απ’ το να ανα­κα­λείς τη μνή­μη ενώ απο­διώ­χνεις το σκο­τει­νό φορ­τίο που εκεί­νη ανα­βιώ­νει; Δια­βά­ζω το βι­βλίο των επι­σκε­πτών, οι οποί­οι γρά­φο­ντας δυό λό­για νη­φά­λια προσ­δί­δουν στον τό­πο της τα­φής μια αύ­ρα εξι­λέ­ω­σης. Πα­ρά­ξε­νο – ζη­τά­με από τον μη­χα­νι­σμό της μνή­μης να θε­ρα­πεύ­σει το κα­κό που ανα­βιώ­νει ο ίδιος. Εί­ναι μά­χη ευ­γε­νής και μά­ταιη. Αξί­ζει να τη δί­νεις.

—— ≈ ——

ΑΓΝΩ­ΣΤΟΣ ΣΤΡΑ­ΤΙΩ­ΤΗΣ. Ο νε­κρός στρα­τιώ­της χά­νει και το όνο­μά του ακό­μη. Απο­μέ­νει τι – από ένα ον δί­χως όπλο ή όνο­μα; Στέ­κο­μαι ώρα μπρο­στά σε τά­φους που πε­ρι­λαμ­βά­νουν έως και δε­κά­ξι αγνώ­στους νε­κρούς εχθρούς· υπάρ­ξεις τό­σο εξαϋ­λω­μέ­νες, ώστε προ­σεγ­γί­ζουν το κα­θε­στώς της απο­λύ­τως ελά­χι­στης ύπαρ­ξης (εί­ναι άρα­γε μια τι­μω­ρία του αλ­λο­τι­νού κα­τα­κτη­τή, ή το πε­πρω­μέ­νο όλων μας;). Η απου­σία ενός ονό­μα­τος ενι­σχύ­ει τον πα­ρά­δο­ξο μη­δε­νι­σμό των αριθ­μη­τι­κών αντω­νυ­μιών «ΕΝΑΣ», «ΤΡΕΙΣ», «ΔΕ­ΚΑ­ΤΕΣ­ΣΕ­ΡΕΙΣ ΑΓΝΩ­ΣΤΟΙ ΓΕΡ­ΜΑ­ΝΟΙ ΣΤΡΑ­ΤΙΩ­ΤΕΣ», ο οποί­ες απει­λούν να δια­βρώ­σουν και τις κρυ­φές ακό­μη δυ­νά­μεις της γλώσ­σας:

EIN UNBEKANNTER DEUTSCHER SOLDAT
DREI UNBEKANNTE DEUTSCHE SOLDATEN
VIERZEHN UNBEKANNTE DEUTSCHE SOLDATEN

Μέ­νου­με μό­νον ονό­μα­τα, κά­πο­τε ού­τε καν αυ­τά.

—— ≈ ——

ΕΠΕ­ΚΤΑ­ΣΗ ΤΟΥ ΧΩ­ΡΟΥ. Η ώρα περ­νά, το Γερ­μα­νι­κό Νε­κρο­τα­φείο με τρα­βά σε έναν άγνω­στο χώ­ρο που ξε­φεύ­γει από το ιδιόρ­ρυθ­μο ιδιο­κτη­σια­κό κα­θε­στώς του· βρί­σκο­μαι σε μια ζώ­νη των πραγ­μά­των ασα­φή, πιο πέ­ρα από εκεί­νην μιας πρε­σβεί­ας, ή ενός αε­ρο­δρο­μί­ου, ή κά­ποιου ξέ­νου να­ού εντός της οι­κεί­ας μου πό­λης. Το νε­κρο­τα­φείο του εχθρού συ­νι­στά μια εσχα­τιά των νι­κη­τών, και μια δο­κι­μα­σία τους. Η ημέ­τε­ρη πό­λη επε­κτεί­νε­ται προς κα­τευ­θύν­σεις άδη­λες· ο τό­πος τα­φής του εχθρού γί­νε­ται ένα προ­κε­χω­ρη­μέ­νο φυ­λά­κιο του συλ­λο­γι­κού ασυ­νει­δή­του που εκ­φρά­ζε­ται ακό­μη και μες στον φυ­σι­κό χώ­ρο, κα­θώς γη πα­ρα­χω­ρεί­ται στον ητ­τη­μέ­νο εν ονό­μα­τι ενός πο­λι­τι­σμού αρ­χαιό­τε­ρου από τις μνή­μες και την ιστο­ρία. Κι από την άλ­λη – το Κρά­τος διευ­θε­τεί κα­ταλ­λή­λως τους ξέ­νους νε­κρούς με­τα­βο­λί­ζο­ντας το φο­βε­ρό από­ξε­σμα του πα­ρελ­θό­ντος που εί­ναι ο πό­λε­μος, επε­κτεί­νε­ται το ίδιο και δυ­να­μώ­νει· σαν κά­θε ενη­λι­κί­ω­ση που τα βά­ζει με τα συμ­βά­ντα του συ­ντρι­πτι­κού πα­ρελ­θό­ντος. Άρα­γε, εμείς δι­δά­ξα­με στο Κρά­τος τις τε­χνι­κές μιας τό­σο ευ­γε­νούς επι­βί­ω­σης, ή εί­μα­στε εμείς που μα­θαί­νου­με από το Κρά­τος πώς να τα­κτο­ποιού­με πο­λύ δια­κρι­τι­κά τους νε­κρούς μας;