Ο πλούτος της γλώσσας και των ρυθμών

Το δη­μο­τι­κό τρα­γού­δι, λοι­πόν, και τι εί­ναι αυ­τό που με συ­γκι­νεί με δαύ­το: Πρώ­τον, οι με­λω­δί­ες και οι ρυθ­μοί. Και δεύ­τε­ρον, η ποί­η­ση και η γλώσ­σα.

1) Οι ρυθ­μοί

Θρά­κη: 2/4 (χα­σά­πι­κα, συρ­τά), 3/8 (κά­λα­ντα), 4/4 (συρ­τά), 5/8 (μπαϊ­ντού­σκα), 6/8 (ζω­να­ρά­δι­κος), 7/8 (καρ­σι­λα­μάς), 9/8 (συ­γκα­θι­στός). Εδώ πρέ­πει να ση­μειώ­σου­με και τις πα­ραλ­λα­γές 11/8 και 13/8 στα 5/8. Αναμ­φι­σβή­τη­τα η Θρά­κη (μα­ζί με την Ήπει­ρο) εί­ναι η πρω­τα­θλή­τρια των ρυθ­μών στην Ελ­λά­δα.

Μα­κε­δο­νία: 2/4 και 4/4 (συρ­τά), 7/8 (γε­ρα­κί­να), 12/8 (λε­βέ­ντι­κος)

Ήπει­ρος: 2/4 (σα­μα­ρί­να, γιαν­νιώ­τι­κος), 4/4 (φε­ζο­δερ­βέ­να­γας), 3/4 (με­νού­σης), 5/8 (ζα­γο­ρί­σιος), 6/8        (τσά­μι­κο), 7/8 (τζου­μερ­κιώ­τι­κος), 8/8 (μπε­ρά­της), 9/8 (φυ­σού­νι)

Θεσ­σα­λία: 3/4 (τσά­μι­κο), 7/8 (κα­λα­μα­τια­νό)

Ρού­με­λη: 3/4 (τσά­μι­κο)

Πε­λο­πόν­νη­σος: 3/4 (τσά­μι­κο), 5/4 (τσα­κώ­νι­κος), 7/8 (κα­λα­μα­τια­νός)

Αι­γαίο: 2/4 και 4/4 (συρ­τά, μπά­λος), 7/8 (καρ­σι­λα­μάς), 9/8 (ζεϊ­μπέ­κι­κος – εδώ παί­ζει μπά­λα η Λέ­σβος)

Επτά­νη­σα: 2/4 (συρ­τός), 3/4 (δια­βα­τι­κός), 9/8 (γιαρ­γη­τός)

Κρή­τη: 2/4 νέ­τα σκέ­τα

Πό­ντος: 5/8 (τικ), 9/8 (ομάλ)

Εί­ναι πραγ­μα­τι­κά εντυ­πω­σια­κό το φά­σμα. Απέ­ρα­ντη πα­λέ­τα ρυθ­μών (και βε­βαί­ως χο­ρών). Σχε­δόν απί­στευ­το σε έναν τό­σο μι­κρό (σε σχέ­ση με τον πλα­νή­τη ολό­κλη­ρο) γε­ω­γρα­φι­κό χώ­ρο, να έχει ανα­πτυ­χθεί τό­σος πλού­τος δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τας, τέ­τοια πο­λυ­ρυθ­μία, τέ­τοιο εύ­ρος μου­σι­κών ορ­γά­νων.
Κά­θε κα­τα­βύ­θι­ση στο δη­μο­τι­κό τρα­γού­δι απο­τε­λεί ταυ­τό­χρο­να και ένα τα­ξί­δι σε έναν κό­σμο ολό­κλη­ρο, με όλες τις λο­γής λο­γής εκ­φάν­σεις που αυ­τός μπο­ρεί να έχει. Με εντυ­πω­σιά­ζει, ας πού­με, το πό­σο δια­φο­ρε­τι­κά μπο­ρεί να χο­ρεύ­ε­ται ο ίδιος χο­ρός από χω­ριό σε (γει­το­νι­κό) χω­ριό. Πλού­τος!
Αξιο­ση­μεί­ω­τη η προ­σή­λω­ση της Ρού­με­λης στα 3/4 και της Κρή­της στα 2/4.
Ισχυ­ρο­γνω­μο­σύ­νη;

2) Τα μου­σι­κά όρ­γα­να

Θρά­κη: λύ­ρα, φλο­γέ­ρα, γκάι­ντα, ντα­ού­λι, βιο­λί/λα­ού­το (στα πα­ρά­λια), σα­ντού­ρι

Μα­κε­δο­νία: γκάι­ντα/ντα­ού­λι, δυο ζουρ­νά­δες/ντα­ού­λι, χάλ­κι­να

Ήπει­ρος: κλα­ρί­νο/βιο­λί/λα­ού­το/ντέ­φι

Θεσ­σα­λία: ομοί­ως

Ρού­με­λη: ομοί­ως

Πε­λο­πόν­νη­σος: ομοί­ως

Αι­γαίο: βιο­λί/λα­ού­το/του­μπά­κι/τσα­μπού­να

Επτά­νη­σα: κι­θά­ρα/μα­ντο­λί­νο

Κρή­τη: λύ­ρα/λα­ού­το/ντα­ου­λά­κι/ασκο­μπα­ντού­ρα/μπουλ­γα­ρί (στα αστι­κά κέ­ντρα της Δυ­τι­κής Κρή­της)/μα­ντο­λί­νο (κυ­ρί­ως στην Κε­ντρι­κή Κρή­τη)

Πό­ντος: κε­μεν­τζές/ζουρ­νάς/του­λούμ (αγ­γείο ως κρου­στό)/ντα­ού­λι

Τέ­τοια παν­σπερ­μία μου­σι­κών ορ­γά­νων δεν νο­μί­ζω πως συ­να­ντά­με στον ευ­ρω­παϊ­κό του­λά­χι­στον χώ­ρο, και ανα­φέ­ρο­μαι στην πα­ρα­δο­σια­κή μου­σι­κή απο­κλει­στι­κά. Βε­βαί­ως κά­νου­με φι­λό­τι­μες προ­σπά­θειες να τα σβή­σου­με αυ­τά από τον χάρ­τη με αρ­μό­νια, ντραμς και ηλε­κτρι­κές κι­θά­ρες...

3) Ποί­η­ση/γλώσ­σα

Η δη­μο­τι­κή ποί­η­ση ως κι­βω­τός της γλώσ­σας, της πραγ­μα­τι­κής μας πα­τρί­δας δη­λα­δή, μέ­σα από Συ­μπλη­γά­δες λο­γής λο­γής κα­τα­κτη­τών. Η διά­σω­ση της γλώσ­σας, και ο εμπλου­τι­σμός της.
Και η ποί­η­ση ως μέ­σον επι­κοι­νω­νί­ας με­τα­ξύ των αν­θρώ­πων σε αυ­τή τη γω­νιά της υφη­λί­ου, του­λά­χι­στον από την επο­χή του Ομή­ρου. Το δη­μο­τι­κό τρα­γού­δι απο­τε­λεί τον εγ­γυ­η­τή και τον φο­ρέα και των δυο τους. Του χρω­στά­με τό­σα.