Σελίδες/Χουάν Ροδόλφο Ουίλκοκ

ξανα­βρή­κα τον Ουίλ­κοκ μες στον Εν­ρί­κε Βί­λα-Μά­τας, αλ­λά πού τον εί­χα πρω­το­α­κού­σει; Στο Μπάρ­τλε­μπυ & Σία, ο Βί­λα-Μά­τας ανα­φέ­ρε­ται σε μια πα­ρά­γρα­φο του ‘Μα­ταιό­δο­ξου’, όπου ο αφη­γη­τής εύ­χε­ται να εμ­φα­νι­στεί πά­νω στο δέρ­μα ενός δια­φα­νούς, μα­ταιό­δο­ξου ατό­μου ένας άσπρος λε­κές ώστε να απαλ­λα­χθεί από τη μα­ταιο­δο­ξία του. Μου τρά­βη­ξε την προ­σο­χή επει­δή μέ­χρι εκεί­νη τη στιγ­μή η λεύ­καν­ση πα­ρέ­πε­μπε κα­τά κά­ποιον τρό­πο στην εξα­φά­νι­ση (κα­θώς με­τα­φρά­ζω αυ­τό το κεί­με­νο στα ελ­λη­νι­κά τώ­ρα, πε­τά­ει μπρο­στά μου η έκ­φρα­ση «δια-λεύ­καν­ση», που, αντι­θέ­τως, προσ­δο­κά σε κά­τι που τε­λι­κά εμ­φα­νί­ζε­ται, την αλή­θεια). Τό­τε, όμως, με τον Ουίλ­κοκ, σαν η αντί­θε­τη ιδέα να προ­σφε­ρό­ταν ξάφ­νου: το να ασπρί­σεις σή­μαι­νε να γε­μί­σεις με κά­ποια (ανε­πι­θύ­μη­τη, προ­δο­τι­κή) ου­σία.

Εκεί­νη την επο­χή έγρα­φα ένα δο­κί­μιο για την έν­νοια της εξα­φά­νι­σης και τις αμ­φι­ση­μί­ες της. Κα­τε­χό­μουν από την διαί­σθη­ση πως, όσο ανοί­κεια και αν ακού­γε­ται, η εξα­φά­νι­ση εί­ναι επί­σης και (ενερ­γο) ποι­η­τι­κή. Το δο­κί­μιο γρα­φό­ταν σε μια τρί­τη για μέ­να γλώσ­σα που εί­χα ως τό­τε χρη­σι­μο­ποι­ή­σει μό­νο για πα­νε­πι­στη­μια­κά άρ­θρα: κα­τα­λά­βαι­να αυ­τό που έκα­να ως εξα­φά­νι­ση από μια δι­κή μου γλώσ­σα. Έψα­ξα τον Ουίλ­κοκ και βρή­κα το βι­βλίο όπου εμ­φα­νι­ζό­ταν το δι­ή­γη­μα με την επι­θυ­μία του άσπρου λε­κέ. Μου φά­νη­κε φο­βε­ρή σύμ­πτω­ση ο Ουίλ­κοκ να εί­ναι εξω-φω­νι­κός συγ­γρα­φέ­ας, σύμ­φω­να με τον χα­ρα­κτη­ρι­σμό που επέ­δι­δε στο οπι­σθό­φυλ­λο του TLS πριν πά­ρει σύ­ντα­ξη ο J. C., σε αν­θρώ­πους σαν τον Να­μπό­κοφ, τον Μπέ­κετ, και πιο κο­ντά σε εμάς, την Γιό­κο Τα­ουά­ντα ή την Τζού­μπα Λα­χί­ρι.

Ο Ουίλ­κοκ ήταν φί­λος της Σιλ­βί­να Οκά­μπο και της ομά­δας «Σουρ» («Νό­τος»· δε χρειά­ζε­ται να ανα­φερ­θού­με ονο­μα­στι­κά στους υπό­λοι­πους με τους οποί­ους ανα­πό­φευ­κτα τον συ­γκρί­νουν και τον συν­δέ­ουν πά­ντα – ας δια­βά­σου­με κα­λύ­τε­ρα την Σιλ­βί­να ή την αδερ­φή της, Βι­κτώ­ρια). Έφυ­γε από την Αρ­γε­ντι­νή για διά­φο­ρους λό­γους που σχε­τί­ζο­νταν με τις πο­λι­τι­κές του προ­τι­μή­σεις, την ανά­γκη του για φρέ­σκο αέ­ρα, την ομο­φυ­λο­φι­λία του και επει­δή απλού­στα­τα … εί­χε την δυ­να­τό­τη­τα να το κά­νει. Ναι, μπο­ρού­σε – όχι λό­γω χρη­μα­τι­κής άνε­σης, μα χά­ρη στην πλού­σιά του κουλ­τού­ρα, και στη γε­ρή του πο­λυ­γλωσ­σία. Τα ιτα­λι­κά του ήταν άρι­στα – η μη­τέ­ρα του ήταν Ιτα­λί­δα – κι έτσι με­τα­κό­μι­σε στην Ρώ­μη, όπου προ­σέγ­γι­σε τη δυ­να­τό­τε­ρη λο­γο­τε­χνι­κή ομά­δα, εκεί­νη του εκ­δο­τι­κού οί­κου Αντέλ­φι, και όπου με­τα­τρά­πη­κε σε επαγ­γελ­μα­τία με­τα­φρα­στή δια­φό­ρων γλωσ­σών προς τα ιτα­λι­κά.

Κά­νω μια παύ­ση τώ­ρα, προ­σπα­θώ­ντας να θυ­μη­θώ πού τον εί­χα πρω­το­δεί πριν τον Βί­λα-Μά­τας. Μα­ταί­ως. Ένα εί­ναι σί­γου­ρο: κα­θώς τε­λεί­ω­να εκεί­νο το δο­κί­μιο πε­ρί εξα­φά­νι­σης, έμα­θα πως ο Γάλ­λος κοι­νω­νιο­λό­γος Ντα­βίντ Λε Μπρε­τόν έχει γρά­ψει ένα βι­βλίο με τον πολ­λά υπο­σχό­με­νο τί­τλο Η εξα­φά­νι­ση από τον εαυ­τό. Το αγό­ρα­σα και δια­βά­ζο­ντάς το αστρα­πιαία μή­πως υπάρ­χει κά­τι που να πρέ­πει να συ­μπε­ρι­λά­βω τε­λευ­ταία στιγ­μή πριν το υπο­βά­λω για δη­μο­σί­ευ­ση, βρή­κα μια ανα­φο­ρά στο βι­βλίο του Βί­λα-Μά­τας και μια ανα­φο­ρά στον Ουίλ­κοκ. Αλ­λά αυ­τό έγι­νε αρ­γό­τε­ρα. Πού εί­χα δει το όνο­μα του Ουίλ­κοκ για πρώ­τη φο­ρά;

Πί­σω στη στιγ­μή όπου άρ­χι­σα να μα­θαί­νω πε­ρισ­σό­τε­ρα για τον Ουίλ­κοκ: το πρώ­το βι­βλίο που διά­βα­σα ήταν Lo stereoscopio dei solitari, που θα πε­ρι­γρά­φα­με επι­σή­μως σαν μια συλ­λο­γη συ­ντο­μό­τα­των δι­η­γη­μά­των. Ο τί­τλος του γέν­νη­σε αμέ­σως ερω­τη­μα­τι­κά.
Κα­τ’αρ­χάς, οι φαι­νο­με­νι­κά αθώ­οι ‘solitari’, οι μο­να­χι­κοί, μας κα­τευ­θύ­νουν αμέ­σως προς την απο­σπα­σμα­τι­κό­τη­τα των κοι­νω­νιών μας και την μο­να­ξιά του πε­ρι­θω­ρί­ου. Τα πε­ρισ­σό­τε­ρα μι­κρο­δι­η­γή­μα­τα ανα­φέ­ρο­νται σε αν­θρώ­πους που εί­ναι ανα­γκα­σμέ­νοι να υπο­στούν τη μο­να­ξιά – σπα­νί­ως την επι­λέ­γουν. Ο κέ­νταυ­ρος Ολί­γκορ, για πα­ρά­δειγ­μα, εί­ναι ο τε­λευ­ταί­ος του εί­δους του. Ο άγ­γε­λος Ελ­ζέ­βαρ δεν έχει πια πε­λά­τες στο επάγ­γελ­μά του, την πορ­νεία. Ο κα­θυ­στε­ρη­μέ­νος Τσέ­λιο πέ­φτει μέ­σα σ’ ένα λα­το­μείο, σπρωγ­μέ­νος από τους συγ­χω­ρια­νούς του. Εί­ναι όλοι μο­να­χι­κοί, όντως. Όμως πώς να σκε­φτού­με τα Κα­ρούν­τσι, εκεί­να τα κου­τά τέ­ρα­τα που μοιά­ζουν με που­λε­ρι­κά και που – ενω­μέ­να – κα­τα­στρέ­φουν το πα­ρελ­θόν; Δεν έχουν ο ένας τον άλ­λον τού­τοι οι ερα­στές που τε­λι­κά κα­τα­βρο­χθί­ζο­νται αλ­λή­λως (βλ. εδώ σε με­τά­φρα­ση Ιφι­γέ­νειας Ντού­μη); Και εκεί­νες οι πλη­θυ­ντι­κές Νέ­ες Μορ­φές που κα­τα­φτά­νουν στο τέ­λος του βι­βλί­ου και που θα μπο­ρού­σαν, ανα­τρι­χια­στι­κά, να έχουν γρα­φεί αύ­ριο; Μπο­ρεί μεν να ανή­κουν στο πε­ρι­θώ­ριο, αλ­λά δεν εί­ναι μό­νες τους.

Ο Ουίλ­κοκ εί­χε πει πως πρό­κει­ται για ένα μυ­θι­στό­ρη­μα με 70 – εί­ναι 67 στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα – πρω­τα­γω­νι­στές που δεν συ­να­ντιού­νται πο­τέ, και αν απο­φα­σί­σου­με να μην απορ­ρί­ψου­με την φρά­ση ως εξυ­πνά­δα (αρε­σκό­ταν στις φρά­σεις που ικα­νο­ποιού­σαν ένα κοι­νό του οποί­ου οι δια­νοη­τι­κές ικα­νό­τη­τες και οι απαι­τή­σεις τού φαί­νο­νταν λει­ψές), μπο­ρού­με να τους σκε­φτού­με σαν ξέ­χω­ρα κέ­ντρα αφή­γη­σης, εφή­με­ρες αφη­γη­μα­τι­κές βο­λί­δες που μας χτυ­πούν και εξα­φα­νί­ζο­νται αντί για απα­ράλ­λα­χτα μο­να­χι­κούς. Πα­ρ'ό­λα αυ­τά, δεν γί­νε­ται να αγνο­ή­σου­με πως τα πε­ρισ­σό­τε­ρα από αυ­τά τα όντα πε­ρι­γρά­φο­νται ως μο­να­χι­κά, όπως συμ­βαί­νει και στα βι­βλία La Sinagoga degli Iconoclasti και Il Libro dei Mostri, όπως συ­νέ­βαι­νε και στον ίδιο τον Ουίλ­κοκ.

Αν επι­μεί­νου­με στην ιδέα ότι αυ­τοί οι μο­να­χι­κοί συ­νυ­πάρ­χουν μέ­σα στο ίδιο πλαί­σιο που ονει­ρεύ­τη­κε ο συγ­γρα­φέ­ας τους, τό­τε η λέ­ξη που ψά­χνου­με εί­ναι «πα­ράλ­λη­λα». Φαί­νε­ται ανα­πό­φευ­κτο να το­πο­θε­τη­θεί ο Ουίλ­κοκ στην γραμ­μή που αρ­χί­ζει κα­τά πά­σα πι­θα­νό­τη­τα με τους Πα­ράλ­λη­λους Βί­ους του Πλου­τάρ­χου και τε­λειώ­νει με την πρό­σφα­τη προ­σφο­ρά Τρεις Ζω­ές της Φλερ Γιέ­γκι, περ­νώ­ντας από τις Φα­ντα­στι­κές Ζω­ές του Μαρ­σέλ Σβομπ. Δη­λα­δή, κι­νού­νται πα­ράλ­λη­λα τα όντα του Ουίλ­κοκ; Όχι ακρι­βώς, ή μάλ­λον: ίσως, μα δεν μας το λέ­ει, αντί­θε­τα από τον Πλού­ταρ­χο. Πά­ντως, κι­νού­νται – αφού, η ιστο­ρία τους εί­ναι πά­ντα δυ­να­μι­κή, εί­τε εστιά­ζε­ται σε μια λε­πτο­μέ­ρεια του βί­ου τους, εί­τε σε μια πλα­τύ­τε­ρη avventura.

Από κοι­νω­νιο­λο­γι­κής άπο­ψης, αν επο­πτεύ­ο­ντας τις ζω­ές των κρα­ταιών και διά­ση­μων, το έρ­γο του Πλου­τάρ­χου το­πο­θε­τη­θεί στον ένα πό­λο, τό­τε ο Ουίλ­κοκ της Στε­ρε­ο­σκο­πιάς βρί­σκε­ται στον αντι­δια­με­τρι­κό, αφού ασχο­λεί­ται απο­κλει­στι­κά με τους πε­ρι­θω­ρια­κούς και πε­ρί­ερ­γους (και κουίρ, θα λέ­γα­με σή­με­ρα, βλ. το δι­ή­γη­μα «Ίλιο Κόλ­λιο», σε με­τά­φρα­ση Νί­κου Πρα­τσί­νη εδώ). Το πε­ρι­θώ­ριο, πα­ρε­μπι­πτό­ντως, παίρ­νει συ­χνά την κοί­λη μορ­φή μιας σπη­λιάς, μιας τρύ­πας, ενός λα­το­μεί­ου – ένα λάι­τμο­τίφ που κάλ­λι­στα θα μπο­ρού­σε να γί­νει η ου­σία μιας με­τα­πτυ­χια­κής ερ­γα­σί­ας: τό­σα κε­νά κέ­ντρα σαν κα­τα­φύ­για!

Εν αντι­θέ­σει με τον Σβομπ, ο Ουιλ­κοκ δεν πλέ­κει συ­στη­μα­τι­κά το αλη­θές με το φα­ντα­στι­κό (με σπά­νιες εξαι­ρέ­σεις – βλ. επάγ­γελ­μα του Μπά­ρουχ στο δι­ή­γη­μα «Οι Βαλ­κυ­ρί­ες»). Πα­ρα­ταύ­τα, δια­φαί­νε­ται το εν­δια­φέ­ρον του για την αλη­θο­φά­νεια (ή την εσω­τε­ρι­κή συ­νέ­πεια): η χ ή ψ λε­πτο­μέ­ρεια για συ­ναι­σθή­μα­τα ή υλι­κές συν­θή­κες δεν εί­ναι πο­τέ εκεί από σκέ­το κα­πρί­τσιο. Το πα­ρά­λο­γο που ανα­δει­κνύ­ει –και κα­ταγ­γέ­λει– εί­ναι πά­ντα εντός στε­νά ελεγ­χό­με­νων σει­ρών από πα­ρα­τη­ρή­σεις και εντός ομοί­ως στε­νά ελεγ­χό­με­νου γλωσ­σι­κού δι­κτύ­ου, των ιτα­λι­κών του.
Ας ανοί­ξω μια πα­ρέν­θε­ση εδώ πε­ρί της χρή­σης της άνω τε­λεί­ας (punto e virgola), ενός κα­τα­πλη­κτι­κού χα­ρα­κτη­ρι­στι­κού που τεί­νει να εξα­φα­νι­στεί στις μέ­ρες μας κα­θώς οι μπι­ντέ­δες στα ακρι­βά ξε­νο­δο­χεία, που θα έλε­γε κι ο Χα­βιέρ Μα­ρί­ας. Και εί­ναι η άνω τε­λεία που φέρ­νει στο νου τον Σέ­σαρ Άι­ρα, όχι για­τί ο τε­λευ­ταί­ος την πο­λυ­χρη­σι­μο­ποιεί, μα για­τί εί­ναι ακρι­βώς αυ­τή η στί­ξη που επι­τρέ­πει στον δι­κό μας να πά­ρει τις από­το­μες στρο­φές που του υπο­δει­κνύ­ει η φα­ντα­σία του. Φα­ντά­ζε­ται κα­νείς πό­σο θα δια­σκέ­δα­ζε γρά­φο­ντας τα δι­η­γή­μα­τα – ακρι­βώς όπως φα­ντά­ζε­ται την από­λαυ­ση του Άι­ρα δια­βά­ζο­ντας τα πιο πα­λα­βά του.

Επι­στρέ­φο­ντας στο πρό­βλη­μα που εί­χα βρει μπρο­στά μου, έπρε­πε να ερευ­νή­σω την στε­ρε­ο­σκο­πι­κή πλευ­ρά του τί­τλου, πά­νω στην οποία δεν υπήρ­χε εν­δο­κει­με­νι­κή εξή­γη­ση. Βοη­θή­θη­κα εις τρι­πλούν. Πρώ­τα, πρώ­τα, μια αδελ­φή ψυ­χή που γνω­ρί­ζει κα­λά το εί­δος των προ­βλη­μά­των που μου τί­θε­νται, ανέ­σκα­ψε ένα άρ­θρο, γραμ­μέ­νο το 1859 από έναν 'Ο­λι­βερ Ου­έ­ντελ Χολμς στο πε­ριο­δι­κό Δη Ατλά­ντικ. Ιδού δυο απο­σπά­σμα­τα:

Και αρ­γό­τε­ρα:

Από αυ­τήν την από­πει­ρα πε­ρι­γρα­φής της χρη­σι­μό­τη­τας του στε­ρε­ο­σκό­πιου, κρα­τώ την αυ­ξη­μέ­νη αί­σθη­ση στε­ρε­ό­τη­τας και του βά­θους τής ει­κό­νας κα­θώς και μια ιδιαί­τε­ρη πο­λυ­πλο­κό­τη­τα. Θυ­μά­στε τον εαυ­τό σας παι­δί να κοι­τά μέ­σα σ’ εκεί­να τα κόκ­κι­να, σκλη­ρά, πλα­στι­κά κου­τιά που άλ­λα­ζαν ει­κό­νες οταν πα­τού­σες το κου­μπί; Η αί­σθη­ση ήταν του άπει­ρου βά­θους και την έκα­νε ακό­μα πιο απο­λαυ­στι­κή η γνώ­ση πως επρό­κει­ται για ψευ­δαί­σθη­ση – σαν να πη­δάς μέ­σα στους πί­να­κες με την Μαί­ρη Πό­πινς.

Λί­γες μέ­ρες αρ­γό­τε­ρα, έτυ­χε να επι­σκε­φτώ μια έκ­θε­ση του Ουί­λιαμ Κέ­ντριτζ. Ένα από τα εξαι­ρε­τι­κά φιλμ που μάλ­λον εί­χα ξα­να­δεί αλ­λά δεν θυ­μό­μουν λε­γό­ταν Στε­ρε­ο­σκο­πι­κό. Εί­ναι ένα φιλμ που ξε­χω­ρί­ζει μέ­σα στη δια­δρο­μή του Κέ­ντριτζ χά­ρη στην εκτε­νή χρή­ση του μπλε χρώ­μα­τος για πράγ­μα­τα άλ­λα από το νε­ρό – το ηλε­κτρι­κό ρεύ­μα, ο ήχος, μια γά­τα. Το κε­ντρι­κό θέ­μα εί­ναι η εξά­θρω­ση με­τα­ξύ πραγ­μα­τι­κο­τή­των, τα απο­τε­λέ­σμα­τα της εξέ­γερ­σης και της βί­ας πά­νω στην κα­πι­τα­λι­στι­κή ρου­τί­να του πρω­τα­γω­νι­στή Σό­χο Εκ­στάιν και το γε­γο­νός ότι πα­ρά την (μπλε ελε­κτρίκ και όχι κόκ­κι­νη) γραμ­μή που περ­νά ανά­με­σα στους αν­θρώ­πους και τα πράγ­μα­τα και που τους ενώ­νει αρ­χι­κά, υπάρ­χουν ρωγ­μές μέ­σα κι ανά­με­σά τους. Ο Κέ­ντριτζ, λοι­πόν, βοη­θού­με­νος από την μπλε γραμ­μή που θα τους ένω­νε όλους, χω­ρί­ζει την οθό­νη στα δύο. Μας δεί­χνει ότι όσο πιο κο­ντά ή πιο βα­θιά κοι­τά­με, η ει­κό­να δεν εί­ναι πια μία.

Το οποίο, τρί­τον, μου έφε­ρε στον νου μια συ­ζή­τη­ση ανά­με­σα στις ει­κα­στι­κούς Ρό­νι Χορν και Τά­σι­τα Ντην: η τε­λευ­ταία κά­νει μια πα­ρα­τή­ρη­ση πά­νω στην δυι­κό­τη­τα (στέ­ρεο, υπο­γραμ­μί­ζει, δη­λα­δή που πα­ρά­γει στε­ρε­ό­τη­τα) με­ρι­κών ορ­γά­νων μας: αυ­τιά, μά­τια, χέ­ρια σε αντί­θε­ση με την ενι­κό­τη­τα (μό­νο) άλ­λων: στό­μα, μύ­τη, εγκέ­φα­λος. Και όντως, εί­δα να επι­τε­λεί­ται τού­τη η πα­ρα­τή­ρη­ση στο φιλμ «Αντι­γό­νη», όπου η Ντην σπά­ει την οθό­νη σε δύο, τρία και πολ­λά πε­ρισ­σό­τε­ρα κομ­μά­τια. Οι δυο προ­βο­λείς συ­νει­σφέ­ρουν πο­λύ. Πράγ­μα­τι, όσοι πε­ρισ­σό­τε­ροι προ­βο­λείς, τό­σο με­γα­λύ­τε­ρη η πο­λυ­πλο­κό­τη­τα που μπο­ρείς να επι­τύ­χεις: πα­ρό­τι δεί­χνει μια μα­κριά dance macabre, το έρ­γο More Sweetly Play the Dance του Κέ­ντριτζ χρη­σι­μο­ποιεί οχτώ ή πε­ρισ­σό­τε­ρους προ­βο­λείς και, το­πο­θε­τώ­ντας σε γω­νία με­τα­ξύ τους αντί­στοι­χα πολ­λές οθό­νες, επι­τυγ­χά­νει μια συ­νε­χώς απο­ρη­μα­τι­κή, ανα­στα­τω­μέ­νη διά­θε­ση.

Ο πρό­γο­νος της πο­λυο­θό­νης εί­ναι το polyvision, έν­νοια και μη­χα­νι­σμός μα­ζί που εφευ­ρέ­θη­καν για την ται­νία «Να­πο­λέ­ων» του κι­νη­μα­το­γρα­φι­στή Αμπέλ Γκανς. Η εφεύ­ρε­ση τού επέ­τρε­πε να έχει μια πο­λύ ευ­ρεία οθό­νη τε­τμη­μέ­νη στα τρία και να δη­μιουρ­γεί μια πα­ρά­θε­ση ει­κό­νων στο μά­τι και το μυα­λό του θε­α­τή. H επί­δρα­ση μιας τέ­τοιας πα­ρά­θε­σης εί­ναι εντυ­πω­σια­κά όμοια με το απο­τύ­πω­μα του βι­βλί­ου του Ουίλ­κοκ. Ίσως τώ­ρα να έχου­με να επι­δεί­ξου­με κά­ποια πρό­ο­δο σχε­τι­κά με τον τί­τλο, πα­ρά τον πε­ρι­στρο­φι­κό δρό­μο που πή­ρα­με: ενώ ου­σια­στι­κά χρη­σι­μο­ποί­η­σε το polyvision, ο Ουίλ­κοκ ονό­μα­σε το βι­βλίο του με το όνο­μα του ερ­γα­λεί­ου που εφευ­ρέ­θη­κε για να κά­νει τις επί­πε­δες ει­κό­νες ανά­γλυ­φες, και τρισ­διά­στα­τες. Πρό­κει­ται για ερ­γα­λείο ψευ­δαί­σθη­σης: λέ­νε πως, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας το, βλέ­πεις κα­λύ­τε­ρα.

Η αρ­χι­κή το­πο­θε­σία της πρώ­της ανα­φο­ράς στον Ουίλ­κοκ εί­ναι χα­μέ­νη. Τε­λειώ­νο­ντας το ση­μεί­ω­μα αυ­τό, το γνω­ρί­ζω με απο­γοη­τευ­τι­κή σι­γου­ριά. Συ­χνά υπάρ­χει μια mise en abîme όταν κα­νείς ανα­κα­λύ­πτει κά­τι που θαυ­μα­τουρ­γά εγκολ­πώ­νε­ται σε προ­ϋ­πάρ­χο­ντα εν­δια­φέ­ρο­ντα: συ­χνά, τα βή­μα­τα επα­να­λαμ­βά­νο­νται μα οδη­γούν σε κά­ποιο τέ­λος. Δεν εί­ναι η πε­ρί­πτω­σή μας. Το μό­νο που μπο­ρώ πλέ­ον να προ­σφέ­ρω εί­ναι η εξής λέ­ξη: Μπο­λά­νιο.