Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ - Αντώνης Φωστιέρης: Διακειμενικές συνομιλίες

Το συ­γκε­κρι­μέ­νο άρ­θρο εστιά­ζει στις δια­κει­με­νι­κές συ­νο­μι­λί­ες με­τα­ξύ δύο ιδιαί­τε­ρα ξε­χω­ρι­στών ποι­η­τών της νε­ό­τε­ρης ελ­λη­νι­κής ποί­η­σης, που έρ­χο­νται κο­ντά μέ­σα από τους στί­χους τους στα τέ­λη της δε­κα­ε­τί­ας του ’70 και στις αρ­χές του ’80. Πρό­κει­ται για την Κα­τε­ρί­να Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ και για τον Αντώ­νη Φω­στιέ­ρη. Οι δύο ποι­η­τές φαί­νε­ται ότι συγ­γε­νεύ­ουν στε­νά εκ­φρα­στι­κά και θε­μα­τι­κά στις ποι­η­τι­κές τους συλ­λο­γές: Ο θρί­αμ­βος της στα­θε­ρής απώ­λειας (Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ 1978) και ο Διά­βο­λος τρα­γού­δη­σε σω­στά (Φω­στιέ­ρης 1981).^[1]

Η συ­γκε­κρι­μέ­νη συλ­λο­γή της Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ απο­τε­λεί ένα αρι­στο­τε­χνι­κό δείγ­μα ποι­η­τι­κής γρα­φής που για πρώ­τη φο­ρά στην έως τό­τε πο­ρεία της κα­τα­γί­νε­ται τό­σο έντο­να με ζη­τή­μα­τα υπαρ­ξια­κής απο­δό­μη­σης όσο και βυ­θο­σκό­πη­σης. Η πτώ­ση της ύπαρ­ξης εξε­τά­ζε­ται κυ­ριο­λε­κτι­κά εκ των έσω. Στη συ­γκε­κρι­μέ­νη συλ­λο­γή, ιδιαί­τε­ρο εν­δια­φέ­ρον προ­κα­λεί μια ενό­τη­τα ποι­η­μά­των που λέ­γο­νται: «Αγ­γε­λι­κά ποι­ή­μα­τα», τα οποία εκ των υστέ­ρων μάς πα­ρα­πέ­μπουν στη σχε­τι­κή συλ­λο­γή του Φω­στιέ­ρη η οποία θα δη­μο­σιευ­τεί τρία χρό­νια αρ­γό­τε­ρα. Οι αντι­στοι­χί­ες γρα­φής με­τα­ξύ των δύο ποι­η­τών εί­ναι εντυ­πω­σια­κές:

Το αξιο­ση­μεί­ω­το και στις δύο πε­ρι­πτώ­σεις ποι­η­τών εί­ναι ότι ο άγ­γε­λος ως βι­βλι­κή μορ­φή απεκ­δύ­ε­ται από τον στυ­λι­ζα­ρι­σμέ­νο ρό­λο του. Απε­νο­χο­ποιεί­ται με τον τρό­πο αυ­τό από όσα εί­ναι επι­ταγ­μέ­νος να πρά­ξει. Άρα, ποι­η­τι­κά με­ταρ­σιώ­νε­ται σε μια ελεύ­θε­ρη μορ­φή που με­τε­ω­ρί­ζε­ται ανά­με­σα στο σκο­τει­νό και στο φω­τει­νό, στο πα­ντού και στο που­θε­νά, στο πε­πε­ρα­σμέ­νο της ύπαρ­ξης και στην ανυ­παρ­ξία. Τα συ­γκε­κρι­μέ­να αντι­θε­τι­κά σχή­μα­τα συ­νι­στούν πυ­λώ­νες της πε­ραι­τέ­ρω ποι­η­τι­κής δια­μόρ­φω­σης του Φω­στιέ­ρη που φαί­νε­ται ότι δέ­χε­ται γό­νι­μη επί­δρα­ση από την ποί­η­ση της Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ.

Η συ­νο­μι­λία αυ­τή δεν εί­ναι τό­σο μο­νο­σή­μα­ντη. Αν εξε­τά­σου­με πε­ρισ­σό­τε­ρο διεισ­δυ­τι­κά, τό­τε θα δια­πι­στώ­σου­με ότι στην ίδια συλ­λο­γή η Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ αφιε­ρώ­νει τρία ποι­ή­μα­τα στον Αντώ­νη Φω­στιέ­ρη, και μά­λι­στα το ένα εί­ναι το ομό­τι­τλο της συλ­λο­γής ποί­η­μα: «Ο θρί­αμ­βος της στα­θε­ρής απώ­λειας». Αυ­τό μάς οδη­γεί στη δια­πί­στω­ση ότι η ποι­ή­τρια εί­χε κα­τά νου όχι τό­σο τον πρώ­ι­μο Φω­στιέ­ρη των προ­γε­νέ­στε­ρων συλ­λο­γών: Το με­γά­λο τα­ξί­δι (1971) και Εσω­τε­ρι­κοί χώ­ροι ή τα εί­κο­σι (1973), αλ­λά, κυ­ρί­ως, τον Φω­στιέ­ρη της συλ­λο­γής: Σκο­τει­νός Έρω­τας, που εί­χε δη­μο­σιευ­τεί έναν μό­λις χρό­νο πριν από τη δι­κή της συλ­λο­γή (1977), με την οποία ο Φω­στιέ­ρης εγκαι­νιά­ζει στο χώ­ρο της νε­ό­τε­ρης υπαρ­ξια­κής ποί­η­σης τον έρω­τα για το ίδιο το σκο­τά­δι.

Με βά­ση τη συ­γκε­κρι­μέ­νη θε­ώ­ρη­ση, το ποί­η­μα: «Ο θρί­αμ­βος της στα­θε­ρής απώ­λειας» της Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ φαί­νε­ται ότι συν­δια­λέ­γε­ται ως πε­ριε­χό­με­νο και ως έκ­φρα­ση με το ποί­η­μα: «Ο θρί­αμ­βος του θα­νά­του» του Φω­στιέ­ρη από τη συ­γκε­κρι­μέ­νη συλ­λο­γή του 1977. Από την άλ­λη, το ίδιο ποί­η­μα της Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ πα­ρα­πέ­μπει στο ποί­η­μα του Φω­στιέ­ρη: «Ο Διά­βο­λος τρα­γού­δη­σε σω­στά» (1981), όπου κα­θε­τί φω­τει­νό χά­νε­ται στο μαύ­ρο του απεί­ρου. Εμ­φα­νείς οι ανα­λο­γί­ες ανά­με­σα στα δύο ποι­ή­μα­τα, με πα­ρό­μοιες φρά­σεις --όχι τυ­χαία-- τις: «σκιές φω­τός» και «στριγ­γλιές φω­τός»:

Θραύ­σμα­τα ζω­ής//αντι­κα­θι­στούν τα χρώ­μα­τα//στις μι­κρές απει­κο­νί­σεις//του ονεί­ρου//αμυ­χές//τις σκιές φω­τός// στο προ­σω­ρι­νό δέρ­μα. //Τυ­φλή στο τό­σο μαύ­ρο//ζή­τα­γα θεό//και μου ’δι­ναν μο­νά­χα//δά­χτυ­λο για να τρι­φτώ (Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ)

Τρα­γού­δη­σες σω­στά, με σιω­πή//Βουί­ξα­νε οι σάλ­πιγ­γες της μή­τρας//Κι απά­ντη­σε στην ίδια γλώσ­σα ο θά­να­τος//Άη­χη φω­νή//Πη­χτό ακα­τά­σχε­το το μαύ­ρο απ’ την αρ­χή//Μέ­σα του λιώ­νει//Με στριγ­γλιές φω­τός// Η σφαί­ρα. (Φω­στιέ­ρης)

Αν, τέ­λος, η μορ­φή του αγ­γέ­λου ή του Δια­βό­λου στους δύο ποι­η­τές ση­μα­το­δο­τεί ένα βα­θύ οντο­λο­γι­κό πε­δίο, σε αυ­τό το ση­μείο πρέ­πει να το­νι­στεί το εξής: η φι­λο­λο­γι­κή κρι­τι­κή έχει εστιά­σει στις μπω­ντλαι­ρι­κές κα­τα­βο­λές του Δια­βό­λου στον Φω­στιέ­ρη. Η Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ, ωστό­σο, ήδη από το 1971 ανα­φέ­ρε­ται σε σχε­τι­κό ποί­η­μά της στο Σα­τα­νά («ο Σα­τα­νάς κι ο Με­γα­λέ­ξα­ντρος»), όπως και το 1974 στο ποί­η­μα: «Η μά­να μου κι ο Σα­τα­νάς». Το 1971 ο Φω­στιέ­ρης εκ­δί­δει την πρώ­τη του συλ­λο­γή. Έως το 1981 που εξέ­δω­σε τη σχε­τι­κή συλ­λο­γή του για τον Διά­βο­λο φαί­νε­ται ότι πα­ρα­κο­λου­θού­σε στε­νά την ποι­η­τι­κή δια­δρο­μή της Αγ­γε­λά­κη-Ρουκ και εν­δε­χο­μέ­νως εμπνε­ό­ταν στα­θε­ρά από κεί­νη, όταν έγρα­ψε για τον δι­κό του ποι­η­τι­κό Σα­τα­νά. Το βέ­βαιο εί­ναι ότι και οι δύο ποι­η­τές τό­τε βρί­σκο­νταν σε ένα γό­νι­μο ποι­η­τι­κό διά­λο­γο ως προς το σκο­τει­νό ως τη βα­θύ­τε­ρη όψη του φω­τει­νού και το αγ­γε­λι­κό ως την εναλ­λα­κτι­κή πλευ­ρά του δια­βο­λι­κού. Και οι δύο θέλ­γο­νταν από τον έρω­τα για το σκο­τά­δι, τον έρω­τα για την ίδια την ύπαρ­ξη.