Tον Άδωνη τον γνώρισα σε μια διεθνή συνάντηση ποιητών στο ίδρυμα Ναζίμ Χικμέτ, στην Κωνσταντινούπολη, ένα ίδρυμα με μεγάλη δραστηριότητα τότε. Ήταν μάλλον στα 20 χρόνια από το θάνατό του. Τη διεθνή ποιητική συνάντηση οργάνωσαν φίλοι του Ναζίμ Χικμέτ, προοδευτικοί άνθρωποι, ποιητές από όλο τον κόσμο, από την Ασία, την Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική, τον αραβικό κόσμο. Αμέσως εκεί ταιριάξαμε με τον Άδωνη, αμέσως γίναμε φίλοι. Τα ποιήματά του τα άκουσα στα γαλλικά και μου άρεσαν πολύ, αλλά όσο μου άρεσαν τα ποιήματα μου άρεσε και ο άνθρωπος, για την ανοιχτή καρδιά και το ανοιχτό μυαλό, για την κριτική στάση που κρατούσε απέναντι σε πολλές καθιερωμένες αλλά ξεψυχισμένες πλέον αξίες τη δεκαετία του '80. Η στάση του σχετικά με ιδεολογίες και την ιστορική πραγματικότητα ήταν σταθερά κριτική και αδιαπραγμάτευτη. Ακόμη και τότε και εκεί που τον γνώρισα, για το κουρδικό ζήτημα, παραδείγματος χάρη, είχε και έχει κριτική στάση και δε διστάζει να την εκφράσει.
*
Ένα περιστατικό που θυμάμαι: μια από τις φορές που ήρθε στην Ελλάδα, στο Μέγαρο Μουσικής, ο Άδωνης επέκρινε πολύ τον μονοθεϊσμό, είτε ιουδαϊκό, είτε χριστιανικό είτε μουσουλμανικό, πράγμα που ενόχλησε πολλούς από τους παριστάμενους, που ήταν κυρίως χριστιανοί, βέβαια. Η θέση του είναι ότι όπου υπάρχουν απαντήσεις δεν μπορεί να υπάρξει ποίηση, και ο μονοθεϊσμός διατυπώνει μια μόνιμη απάντηση για τον κόσμο. Ποτέ δεν τον είδα να κάνει πίσω στις απόψεις του.
Η ειλικρίνειά του ήταν ίδια και με τη γενναιοδωρία του. Μια φορά, του είπα: «Άδωνη, όσες φορές συναντιόμαστε στο Παρίσι, μου κάνεις εσύ το τραπέζι. Τώρα, θα σε καλέσω εγώ στην Αθήνα, θα πάμε σ’ ένα εστιατόριο που θα έχει τα πάντα, όλων των ειδών τις κουζίνες, ό,τι επιθυμείς θα το έχει!» Πήγα στην τράπεζα, πήρα χρήματα να έχω αρκετά, και πάω στο ξενοδοχείο Εσπέρια, όπου έμενε ο Άδωνης τότε. Μόλις βγαίνω από το μετρό διαπιστώνω ότι μου είχαν κλέψει το πορτοφόλι! Του λέω: «Άδωνη θα μου κάνεις και πάλι το τραπέζι, και επιπλέον θα μου δώσεις κι ένα ευρώ για το εισιτήριο να γυρίσω σπίτι μου…». Έτσι ο Άδωνης μου έκανε και πάλι το τραπέζι.
*
Από την ποίηση του Άδωνη, κρατώ τις ίδιες βαθιές εντυπώσεις όπως και με τον άνθρωπο, την ποίησή του τη διαβάζω στα γαλλικά βέβαια, από μετάφραση. Ο λυρισμός του μου αρέσει, πηγαίος, που δεν χάνεται στα αφηρημένα αλλά επιστρέφει στα συγκεκριμένα πράγματα και στα πραγματικά προβλήματα. Τον λυρισμό του Άδωνη εκλαμβάνω με την θετική του έννοια, όχι με την έννοια της υπερσυναισθηματικότητας φυσικά. Πρόκειται για κάτι που δεν χάνεται, είναι ένας διάλογος με τα πράγματα που γίνεται παραγωγικός, ή πιο σωστά δημιουργικός.
Αν τα συνοψίσω, θυμάμαι τρία πράγματα από τον Άδωνη: την ευαισθησία του, την κριτική του σκέψη και τη γενναιοδωρία του.
Επειδή με ρώτησαν πως βλέπω τον Άδωνη στη σχέση του με την Ελλάδα, όχι μόνο προσωπικά εγώ ως γνώριμος και φίλος, αλλά ως ποιητής στη γλώσσα και στο χώρο μου, ας απαντήσω ότι νιώθω τον Άδωνη να είναι ταυτόχρονα ξένος, να είναι από αλλού και να μας φέρνει άλλα, καινούρια πράγματα και ταυτόχρονα να είναι δικός μας.
Όταν γνωριστήκαμε του είπα, το θυμάμαι αυτό: «Πώς πήρες για ψευδώνυμο ένα όνομα από την ελληνική μυθολογία;»
Έβαλε τα γέλια τότε και μου είπε: «Μα ο Άδωνης είναι από τη Μεσοποταμία, εσείς οι Έλληνες τον πήρατε από μας». Στην ουσία, με την επιλογή του συνδυάζει και τους δύο πολιτισμούς.
(15 Ιουνίου 2019)
