Εισαγωγή της Αντιγόνης Βλαβιανού
Το καλοκαίρι του 1997, ο Δημήτρης Τ. Άναλις –γαλλόφωνος ποιητής, συγγραφέας, δοκιμιογράφος, μεταφραστής και διπλωμάτης– θα καταπιαστεί να αποδώσει στα ελληνικά την ποιητική συλλογή Chronique
des branches του Σύρου ποιητή και αγαπημένου φίλου του Άδωνι, βασιζόμενος στη γαλλική έκδοσή της.
Τον χειμώνα της ίδιας χρονιάς, θα εμπιστευθεί τα χειρόγραφα της μετάφρασής του στις εκδόσεις Ίνδικτος, μαζί με μιαν εκτενή εισαγωγή με τίτλο «Άδωνις: Χρόνος, Τόποι, Δοξαστικά». Η εν λόγω μετάφραση – με την παρενθετική υπόδειξη: «[μετάφραση] με τη συνεργασία του ποιητή», δηλαδή του Άδωνι– θα εκδοθεί τον Ιούλιο του 1998 με τον τίτλο της εισαγωγής του μεταφραστή ως γενικό τίτλο (Χρόνος, Τόποι, Δοξαστικά) και ένα σχέδιο του Αλέκου Φασιανού –επιστήθιου φίλου τού Δ. Τ. Άναλι– εν είδει προμετωπίδας.
Αγνοώ τους ακριβείς λόγους που οδήγησαν τον Δ. Τ. Άναλι να μετανοήσει, μερικά χρόνια μετά, για την επιλογή του ως προς τον εκδοτικό οίκο – υπήρξε ανέκαθεν, άλλωστε, λίαν φειδωλός και διακριτικός στα σχόλιά του για ό,τι τον στεναχωρούσε ή τον επαναστατούσε στη στάση τρίτων.
Εν έτει 2006, με τη σύμφωνη γνώμη του Άδωνι, ο Δ. Τ. Α. θα επεξεργαστεί εκ νέου τη μετάφραση της ίδιας συλλογής, που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Λιβάνη,[1] με φιλολογική επιμέλεια της υπογράφουσας. Στην εν λόγω έκδοση, με γενικό τίτλο Χρονικό των κλαδιών, θα επανενταχθούν το σχέδιο-προμετωπίδα του Α. Φασιανού και ένα εργοβιογραφικό σημείωμα του Άδωνι από τον Δ.Τ.Α. εν είδει επίμετρου, ενώ ο γενικός τίτλος της έκδοσης του 1998 θα προταχθεί στην εισαγωγή του μεταφραστή.
Αξίζει να σταθούμε λίγο στην εν λόγω εισαγωγή, όπου ο Δ. Τ. Α. στηλιτεύει με παρρησία τον εγκλωβισμό της θεοκρατούμενης αραβικής ποίησης στη δύναμη ενός Θεού που «σταματάει τον Χρόνο». Σχολιάζει, βεβαίως, την πνοή ελευθερίας που διαπνέει τη σύγχρονη αραβική ποίηση, κυρίως μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, προτού εστιάσει στην ποίηση του Άδωνι, η οποία «αρθρώνει τον αληθινό λόγο της αραβικής γλώσσας, […] ανοίγοντάς της όλους τους δυνατούς δρόμους ενός στοιχήματος που είναι, πρώτα απ’ όλα, μια πρόκληση στον ίδιο τον εαυτό της» (σσ. 10, 11). Κατά τον Δ. Τ. Α., ο Άδωνις είναι «ο πρώτος μοντέρνος δημιουργός» της αραβικής ποίησης, στην οποία εισάγει τον λόγο των μεγάλων μυστικ[ιστ]ών του Ισλάμ, προκρίνοντας συγχρόνως τον λόγο της αλήθειας ως μόνη δυνατότητα αναγέννησης του ποιητικού λόγου, μετά από μια «μακρόχρον[η] σιωπ[ή]», κατά την οποία «η Ιστορία πρόδωσε τους Άραβες, αφού πρώτα τους είχαν εγκαταλείψει οι αρχαίοι τους μύθοι» (σ. 12). Ως «σημείο εκκίνησης» του ποιητικού λόγου του Άδωνι ορίζεται, λοιπόν, η «αναγνώριση της παρουσίας του ανθρώπου», ο οποίος ατενίζει τον εαυτό του «δίχως όρια μέσα στη μοναξιά του και στη συμφυή μοναδικότητά του», αρνούμενος την επάνοδο στο παρελθόν και, συγχρόνως, «κάθε μεσιτεία [του Θεού ή της απεικόνισής του] μεταξύ των ανθρώπων και του σύμπαντος», που μειώνει τον άνθρωπο (σσ. 12, 16).
Μέσα απ’ αυτήν την «τεράστια ρωγμή» που ανοίγει η ποίηση του Άδωνι στην παράδοση, κατά τον Δ. Τ. Α., ο λόγος του ποιητή μαρτυρεί το «θαύμα» που συντελείται «με τον άνθρωπο μέσα στο ιερό[,] αλλά μακράν του θεϊκού», μετατρέποντας κάθε λέξη του ποιητή, απαλλαγμένη από συμβολισμούς, σε «κραυγή που ακτινοβολεί» (σσ. 16, 13).
Δυστυχώς, ούτε η δεύτερη έκδοση της μετάφρασης του ποιητικής συλλογής του Άδωνι από τον Δ. Τ. Α. ευτύχησε να μακροημερεύσει, καθώς, λίγους μήνες μετά τον θάνατο του δεύτερου, τον Φεβρουάριο του 2012, τα αντίτυπα της έκδοσης πολτοποιήθηκαν, φευ, σβήνοντας τα ίχνη της μεταφραστικής του προσπάθειας «στην άμμο του χρόνου».
