________
Επιμέλεια: Βασίλης Παπαγεωργίου
___________
Ο Θανάσης Βαλτινός, από τους σημαντικότερους και ουσιαστικότερους σύγχρονους πεζογράφους, με δικό του ύφος και δική του γλώσσα, μπορεί να μας συγκινήσει με πολλούς τρόπους, είτε με την άμεση ή έμμεση κριτική προσέγγιση ιστορικών και κοινωνικών θεμάτων, όπως στα αφηγήματα Η κάθοδος των εννιά και Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, είτε με την ανίχνευση και ανάλυση αισθημάτων που στοχεύουν κατευθείαν στην καρδιά μας, όπως για παράδειγμα στον διήγημα «Κώστας και Μαρίνα», στη συλλογή Επείγουσα ανάγκη ελέου, το οποίο μπορούμε να διαβάσουμε και ως μια συμπυκνωμένη Οδύσσεια για τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας μέσα σε πέντε ή έξι σελίδες. Σχεδόν κάθε φορά βέβαια οι δυο αυτές αναγνωστικές συγκινήσεις πραγματοποιούνται ταυτόχρονα και περιπλέκονται από τον συγγραφέα διακριτικά και περίτεχνα, καθώς όλα τα έργα υποβαθρώνει μια τραγική συνείδηση της ανθρώπινης ύπαρξης και της εξέλιξής της στη σύγχρονη πραγματικότητα και στην πρόσφατη ιστορία της Ελλάδας. Συνείδηση την οποία ο Βαλτινός εμποτίζει με την καταφατική του ιδιοσυγκρασία και φιλοσοφική στάση. Και ενώ κάθε κείμενό του διαμορφώνεται από το χαρακτηριστικό βαλτινικό υφολογικό ιδίωμα, όπου το βάθος της αβύσσου φεγγρίζει, διαπερνά και διηθεί τη διάνοια και τη λέξη με τη συγκρατημένη αλλά συχνά κοφτή ορμή του, κρατώντας τη βαρύτητα όσων τεκμηριώνονται, τεκμηριώνοντας και την ίδια την αίσθηση της ακρίβειας του συγκεκριμένου, ο συγγραφέας πειραματιζόμενος με το ιδίωμα αυτό, μας έχει δώσει έργα μορφολογικά διαφορετικά μεταξύ τους. Έτσι από την Κάθοδο των εννιά ως τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60 και από κει στην Ορθοκωστά
απολαμβάνουμε το πώς το συμβάν, το οποίο πάντα αναδύεται και αφήνεται να μιλά μόνο του, υπηρετεί την τέχνη και η αυτονομημένη τέχνη το συμβάν.
Η οξυδέρκεια και η οξύτητα της βαλτινικής γραφής, το ύφος της, η υφή της ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο με τις πολλές μεταφράσεις και μελέτες της σε πολλές γλώσσες, και με φυσική αναγνώριση του ύψους και του βάθους της. Όπως έγραψε ένας Σουηδός κριτικός όταν δημοσιεύτηκαν στα σουηδικά τα βιβλία Η κάθοδος των εννιά
και Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, πρόκειται για λογοτεχνία επιπέδου Νομπέλ. Και πράγματι ο Βαλτινός έχει και επισήμως προταθεί για το κορυφαίο αυτό βραβείο, και όχι μια φορά μόνο. Και θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο Θανάσης Βαλτινός υπήρξε επίσης και δεινός δοκιμιογράφος, κριτικός και συνομιλητής, να σταθούμε στην ευθυκρισία με την οποία διάβαζε και ερμήνευε λογοτεχνικά κείμενα ή κοινωνικά φαινόμενα. Και στον τρόπο με τον οποίο τιμούσε τους δεσμούς της στενής και πιστής φιλίας, όσο κι αν έδειχνε να αδιαφορεί για το χαλαρό χιούμορ της παρέας. Το χιούμορ το φύλαγε κυρίως για το παιχνίδι με τις ποικίλες μορφές των κειμένων του και για την ασχολίαστη τραγική ειρωνεία που, εδραιώνοντάς τα, τα ανυψώνει.
Μια χειμωνιάτικη μέρα στου Φιλίππου στην Ξενοκράτους τρώγαμε ένα μεσημέρι, ο Βαλτινός ψάρι, εγώ ρεβίθια. Και ξαφνικά στο πιάτο μου βρίσκω μια πέτρα μεγάλη σαν ρεβίθι. Ο Βαλτινός, εντελώς στεγνά, σχεδόν δίχως να σηκώσει το κεφάλι του από το πιάτο του, φωνάζει τον γνωστό του από χρόνια σερβιτόρο. Δες, του λέει το ίδιο στεγνά. Ο σερβιτόρος παίρνει αργά την πέτρα που έβγαλα στο τραπέζι και απομακρυνόμενος τη ζυγίζει αμήχανα, ένοχα στο χέρι του χωρίς να λέει λέξη. Το «δες» του Βαλτινού όμως είχε ήδη δώσει τον τόνο στο επικίνδυνο εύρημα και στις πιθανές συνέπειές του, είχε φανερώσει την αδυσώπητη αίσθηση του αδιαμφισβήτητου.
________________________________________________________________
Ο Θανάσης Βαλτινός στον Χάρτη:
Χάρτης#9, 2019 και Χάρτης#71, 2024
Συζήτηση του Βασίλη Παπαγεωργίου με τον Θανάση Βαλτινό στη βεράντα του διαμερίσματός του στις 19 Ιουνίου 2019
Η φωνή του
Στο αφιέρωμα 100 φωνές (Χάρτης#72/2024)
