Στα νερά της μνήμης

———————
Για τον Νικολάς Γκιγιέν βλ. και Χάρτης#12

Ο Παππούς

Αυτή η γυναίκα με τα βόρεια μάτια τ’ αγγελικά,
που ζει στο ρυθμό του ευρωπαϊκού αίματός της,
δεν ξέρει πως στα βάθια ετούτου του παλμού χτυπά
ένας νέγρος το σκληρό δέρμα στα τύμπανά του τα βραχνά.  

Κάτω από την αχνή γραμμή μιας μύτης σουβλερής,
το στόμα της, μικρή χαρακιά από λεπτό κοντύλι,
δίχως κοράκι να λεκιάζει τη χιονάτη γεωγραφία εκεινής
με το γυμνό κορμί, που φέγγει σαν τρεμάμενο φυτίλι.

Αχ, κυρά μου! Για κοίτα τις φλέβες σου τις μυστηριώδεις·
πλεύσε στο ζωντανό νερό που μέσα σου κυλά,
κι εκεί, ρόδα, κρίνους, λωτούς και νούφαρα να καμαρώσεις·

τότε, ανήσυχη, θα δεις κοντά στη δροσερή την όχθη,
τη σκούρα, γλυκιά σκιά του παππού σου να περνά,
εκείνου που για πάντα κατσάρωσε την ξανθή σου κόμη.    

(Από τη συλλογή Sóngoro cosongo, 1931)

—————————————— ≈ ——————————————

Σονέτα και σον, η διπλή κληρονομιά της Κούβας: «Ο Παππούς» και το «Νανούρισμα για να ξυπνήσει ένα νεγράκι»

Ο Γκιγιέν συνηθίζει να «παίζει» με ένα συνδυασμό μουσικών οργάνων. Το αποτέλεσμα είναι μια πολυφυλετική μουσική ποίηση που αναδεικνύει τη συμβίωση των δύο κουλτουρών στο νησί της Κούβας: της αφρικανικής και της ευρωπαϊκής, της μαύρης και της λευκής. Για παράδειγμα, ο Γκιγιέν χρησιμοποιεί συχνά το κουβανέζικο σον (son), το οποίο αναπαράγει τους αφροκουβανικούς ρυθμούς και τις ισπανικές φόρμες, όπως το ισπανικό ρομάνθε (ρομάντσες) του 15ου και 16ου αιώνα.

Το «Νανούρισμα για να ξυπνήσει ένα νεγράκι» είναι ένα κάλεσμα για εξέγερση, όπου ο Γκιγιέν χρησιμοποιεί την αμεσότητα και τη ρυθμικότητα του σον για να μας ξεσηκώσει, καθώς σχεδόν νιώθουμε να αντηχούν στους στίχους του τα τύμπανα και οι μαράκες.

Επίσης, στο ποίημα «Ο παππούς», σε αντιδιαστολή με το αφροκουβανέζικο θέμα του, χρησιμοποιεί εσκεμμένα το ιταλικό σονέτο του Πετράρχη (δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές) και αναγεννησιακό λεξιλόγιο. Με αυτόν τον τρόπο θέλει να δείξει όχι μόνο το μπόλιασμα της Καραϊβικής με τους ευρωπαϊκούς και αφρικάνικους τρόπους, αλλά πώς κάτι το τόσο «ευρωπαϊκό» διανθίζεται στις Αντίλλες μέσα από τη διαδικασία του επιπολιτισμού. Κυρίως όμως επισημαίνει τα φυλετικά προβλήματα και την κοινωνική ανισότητα στο νησί της Κούβας. Ο Γκιγιέν με μαεστρία ξεκινά την περιγραφή της γυναίκας από το κεφάλι, από πάνω προς τα κάτω, από Βορρά προς Νότο, και κλείνει κυκλικά με το κεφάλι του παππού, ένα ταξίδι στο σώμα της γυναίκας, με αφετηρία την Ευρώπη και κατάληξη στην προγονική Αφρική.

—————————————— ≈ ——————————————