Ο Ισπανός ποιητής Jaime Gil de Biedma y Alba (1929-1990), ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς του 20ού αιώνα, κατατάσσεται στη λεγόμενη Γενιά του ’50. Δηλαδή την πρώτη μετεμφυλιακή «λογοτεχνική γενιά» της χώρας, η οποία περιλαμβάνει ποιητές και πεζογράφους όπως τους Joan Ferraté, Gabriel Ferrater, Jaime Salinas Bonmatí, Carlos Barral, José Agustín Goytisolo, Juan Marsé, Ángel González, Claudio Rodríguez και τον José Ángel Valente, τον πρώτο μεταφραστή του Καβάφη στα ισπανικά, σε συνεργασία με την Elena Vidal. O ίδιος, βέβαια, υποστήριζε πως οι «λογοτεχνικές γενιές» ήταν, είναι και θα είναι αποκυήματα της δημιουργικής φαντασίας των εκδοτών για να κεντρίζουν διαρκώς το ενδιαφέρον του κοινού.
Σπούδασε νομικά στην Βαρκελώνη και στην Σαλαμάνκα, έζησε στο Λονδίνο για να μάθει αγγλικά προκειμένου να εισέλθει στο διπλωματικό σώμα, απέτυχε στις εξετάσεις και, στη συνέχεια, δεν του επετράπη να διδάξει στο πανεπιστήμιο (1953, λόγω της ομοφυλοφιλίας του. Ερωτοτρόπησε με τον μαρξισμό αλλά δεν έγινε δεκτός στο, παράνομο τότε, PSUC (Ενοποιημένο Σοσιαλιστικό Κόμμα Καταλονίας), το 1964, επίσης λόγω της ομοφυλοφιλίας του. Καταγόμενος από δυο μεγάλα «τζάκια» της ελίτ της χώρας, το ένα καστιλιάνικο και το άλλο καταλανικό, λόγω ομοφυλοφιλίας αλλά και μαρξιστικής ιδεολογίας κατέληξε να είναι το μαύρο πρόβατο της οικογένειας. Μέχρι που βρήκε/του βρήκαν δουλειά στην ισπανική Compañía General de Tabacos de Filipinas (Γενική Εταιρία Προϊόντων Καπνού των Φιλιππίνων), και έφυγε για να ζήσει για χρόνια μακριά, στη Μανίλα, που έγινε η δεύτερη πατρίδα του.
Στη ποίησή του είναι εμφανές το (ομο)ερωτικό στοιχείο αλλά και η πικρή και αμείλικτη κοινωνική και, εμμέσως, πολιτική κριτική της ζοφερής και σκοταδιστικής φρανκικής Ισπανίας αλλά και της γκρίζας μεταπολεμικής Ευρώπης εν γένει. Έντονα πεσιμιστής, επηρεασμένος, κατά κύριο λόγο, από τον Έλιοτ των «Κουαρτέτων», αλλά και τον Όντεν και τον Σπέντερ, και γενικά την αγγλική παράδοση. Σε ευθεία αντίθεση με την ισπανική ποίηση μέχρι τότε, που ήταν, μάλλον, «στραμμένη» προς την Γαλλία. Κινείται ανάμεσα στον εξομολογητικό τόνο, απεικονίζοντας αναμνήσεις και σκέψεις από ομοερωτικές εμπειρίες, καθώς και μια μελαγχολική και πολύ στοχαστική ματιά στη ζωή του απλού ανθρώπου σε μια σκοτεινή εποχή μειωμένων προσδοκιών και χαμηλών πτήσεων. Με μικρές αναπάντεχες λάμψεις χαράς, παρεμπιπτόντως. Ανάλογη αναπάντεχα με τη δική μας σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών· έχει ο καιρός γυρίσματα.
Παρά τις αναφορές του στη λογοτεχνία και τον πολιτισμό εν γένει, δε θέλησε να είναι ένας λόγιος ποιητής, εξάλλου απέφευγε τον πολύ συγχρωτισμό με κύκλους λογίων και καλλιτεχνών. Χρησιμοποιώντας μια γλώσσα μάλλον και απέριττη καθημερινή, άλλοτε είναι ερμητικός και άλλοτε εκπληκτικά διαφανής, έως και προφανής.
Ο Χάιμε Χιλ δε Μπιέντμα δεν έπαψε να είναι ένας από τους αγαπημένους ποιητές πολλών γενεών Ισπανών. Θεωρείται ο πρόδρομος της ποίησης της εμπειρίας, σε συνδυασμό με τις πολιτιστικές αναφορές (culturalismo), η οποία έμελλε να συνεχίσει κυριαρχησει για χρόνια στην ισπανική ποίηση. Είχε, ακόμη, το θλιβερό προνόμιο να είναι από τους πρώτους επιφανείς Ισπανούς διανοούμενους και καλλιτέχνες που ασθένησαν και πέθαναν από aids.
(Από τα αγαπημένα τραγούδια του ποιητή, το τραγουδούσε την εποχή της ασθένειας)
Και τα τρία παρατιθέμενα ποιήματα προέρχονται από τον τόμο “Las personas del verbo” που συγκεντρώνει το σύνολο του έργο του, το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα πλούσιο, γιατί από μια χρονική στιγμή έπαψε να γράφει ποίηση, δηλώνοντας πως «το φυσιολογικό δεν είναι να γράφει κανείς, αλλά να διαβάζει». Στο δεύτερο ποίημα είναι σαφώς ανιχνεύσιμη μια τολμηρή και πολύσημη αναβίωση/ανανέωση/μεταφορά στον σύγχρονο κόσμο της μαδριγαλικής παράδοσης της υστερομεσαιωνικής και της αναγεννησιακής ποίησης: ο παράνομος εραστής έχει μπει στα κρυφά στην κρεβατοκάμαρα της αγαπημένης και ο «φίλος» του φυλάει τσίλιες και τον ειδοποιεί, το χάραμα, πως είναι ώρα να φεύγει. Το τρίτο ποίημα, μια ανάσα αισιοδοξίας, εμπνέεται από ένα ταξίδι την Ελλάδα, περιγράφοντας ένα πέρασμα από έναν λαϊκό τότε, τότε, σοκάκι της Πλάκας και είναι, όπως θα περίμενε κανείς, από τα λίγα μεταφρασμένα στη χώρα μας, σε blogs και sites.
Για τα δύο πρώτα έχουν γίνει συχνά σε εργαστήρια του Κέντρο Γλωσσών και Πολιτισμών της Ιβηρικής και της Λ. Αμερικής Abanico απόπειρες συλλογικής λογοτεχνικής μετάφρασης συντονιζόμενα από τον υπογράφοντα. Οι μεταφραστικές εκδοχές ήταν πολλές και ποικίλες. Ο ποιητής δύσκολα μεταφράζεται. Συνδυάζει πυκνότητα και απλότητα. Οι μεταφράσεις τους όμως εδώ ανήκουν στον υπογράφοντα, όπως και η μετάφραση του τρίτου ποιήματος.
ΥΓ. Στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας ως τις 3/11 υπάρχει μια ενδιαφέρουσα έκθεσή αφιερωμένη στον Jaime Gil de Biedma με τίτλο «Με το πλήρωμα του χρόνου».
