«Λα Τραβιάτα», του Τζουζέπε Βέρντι

Όταν χάνεις τον δρόμο σου και δεν έχεις GPS
«Τραβιάτα», παραγωγή του Λουκίνο Βισκόντι με τη Μαρία Κάλλας (Σκάλα του Μιλάνου 1954)
«Τραβιάτα», παραγωγή του Λουκίνο Βισκόντι με τη Μαρία Κάλλας (Σκάλα του Μιλάνου 1954)


——— ΠΡΩΤΗ ΠΡΑΞΗ ———

Σε αντίθεση με την παρήχηση που δημιουργεί ο τίτλος στα Ελληνικά, δεν πρόκειται για μια ακόμα παραλλαγή του «τραβάτε με κι ας κλαίω», καθώς η πρωταγωνίστριά μας, όχι μόνο γκαζώνει με τα χίλια, όταν πρόκειται να παρτάρει, αλλά το κάνει με κέφι και ζωντάνια που παρασέρνει. Έτσι, δεν μας προκαλεί καμία εντύπωση όταν η Όπερα ξεκινάει στο σπίτι της Βιολέτας Βαλερύ —δηλαδή της κεντρικής μας ηρωίδας— σε ένα από τα θρυλικά της πάρτι, παρουσία όλης της καλής κοινωνίας του Παρισιού. Οι κακές γλώσσες μιλάνε για όργια και άλλα τέτοια ανυπόστατα, αλλά ποιό είναι το Παρίσι που θα πιάσει στο στόμα του μια απ΄τις δημοφιλέστερες και πιο γκλάμουρους υπάρξεις των παριζιάνικων σαλονιών;
Σε ένα από τα πάρτι της, λοιπόν, γνωρίζει η Βιολέτα τον Αλφρέντο, έναν γόνο καλής οικογένειας, νεαρό και άπειρο στο δύσκολο παρκέ των κοινωνικών εκδηλώσεων. Η Βιολέτα, η οποία πάντα περιστοιχίζεται από ένα σωρό θαυμαστές και την αφρόκρεμα τού Παρισιού, στην αρχή δεν του δίνει και πολλή σημασία, καθ’ ότι μικρός και άσημος. Ο Αλφρέντο, όμως, παθαίνει πατατράκ με το που την βλέπει και της την πέφτει: δειλά στην αρχή, στη συνέχεια όμως με κάτι κορώνες τύπου Παβαρότι. Κάπου εδώ ακούμε μια από τις πιο διάσημες μελωδίες, που έχει γράψει ο Βέρντι, όταν όλοι σηκώνουν τα ποτήρια τους σε μια πρόποση. Σε μια αδύναμη στιγμή της και αφού καταφέρει να την ξεμοναχιασει, ο Αλφρέντο ζητάει την Τραβιάτα μας σε ραντεβού. Αυτή το δέχεται κάπως διστακτικά. Κάτι την έχει αγγίξει σε όλο αυτό το ξαφνικό ξέσπασμα συναισθήματος του Αλφρέντο και όταν πια όλοι έχουν φύγει, αναρωτιέται, αν όντως υπάρχει κάπου στον κόσμο και γι' αυτήν η ευτυχία που δεν κόβεται στα τρία. Ωστόσο, αμέσως μετά συνέρχεται και σε ένα φαντασμαγορικό φωνητικό πυροτέχνημα που εξακοντίζει, τα δίνει όλα μια κλωτσιά και άντε μου στα τσακίδια οι έρωτες και τα φιλιά.


«Τραβιάτα» με την Tiziana Fabbricini και τον Roberto Alagna στη Σκάλα του Μιλάνου (1990)
«Τραβιάτα» με την Tiziana Fabbricini και τον Roberto Alagna στη Σκάλα του Μιλάνου (1990)


——— ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΑΞΗ ———

Οκ, καλά τα πάρτι και οι θαυμαστές, αλλά σαν την αγκαλιά του τενόρου σου, που ξεροσταλιάζει για σένα, δεν έχει. Βρισκόμαστε, λοιπόν, στο εξοχικό της Βιολέτας κάπου έξω από το Παρίσι, όπου έχουν πάει οι δυο εραστές για να ξεφύγουν ο καθένας από τα δικά του: Η Βιολέτα από τους πειρασμούς μιας ζωής στα αστραφτερά φώτα των σαλονιών· ο Αλφρέντο από τον πατέρα του και τις λοιπές οικογενειακές και κοινωνικές του υποχρεώσεις. Και εκεί που νομίζουμε, ότι όλα πάνε πολύ-πολύ όμορφα στο μικρό σπίτι στο λιβάδι, αρχίζουμε να υποψιαζόμαστε, ότι σύντομα θα σκάσει μύτη και ο βαρύτονος της υπόθεσης. Και επειδή κάθε τηλενουβέλα χρειάζεται το δραματάκι της, έτσι και σε κάθε όπερα, που σέβεται τον εαυτό της, τα πράγματα δεν γίνεται να πάνε τόσο ρόδινα για κανέναν από τους ήρωές μας.
Η Βιολέτα έχει οικονομικά προβλήματα, τα οποία ολοένα και επιδεινώνονται από την παρουσία της στην εξοχή. Δεν ξέρω αν καταλάβατε, αλλά το επάγγελμά της απαιτεί παρουσία στα σαλόνια και όχι στα αλώνια. Ο Αλφρέντο μαθαίνει ότι για χάρη του ξεπουλάει τα υπάρχοντά της και τον πιάνει το φιλότιμο. Έτσι, φεύγει από το θέρετρο για να σταματήσει τις αγοραπωλησίες. Μένει μόνη η Βιολέτα στο εξοχικό, όπου την βρίσκει ο πατέρας του Αλφρέντο. Εδώ τώρα γίνεται κάτι περίεργο: Εκεί που ήρθε με διάθεση να σκυλοβρίσει την καραπουτανάρα, που ξεμυάλισε τον γιόκα του, διαπιστώνει γρήγορα πόσο ευαίσθητη καραπουτανάρα και ευγενική ψυχή είναι η Βιολέτα μας: Θα θυσιαζόταν για τα μάτια του νεαρού, θα έδινε τα πάντα, θα άφηνε πίσω της την παλιά της ζωή, θα έδινε όλη της την περιουσία για να είναι μαζί του! Μόνο αυτό της έμεινε, άλλωστε. Έχει και αυτήν την ευαισθησία στα στήθη, αυτόν τον βήχα που δε λέει να κοπάσει…
Ο πατέρας συγκινείται. Παρ’ όλα αυτά μάταιες οι προσπάθειες της Βιολέτας να τον μεταπείσει. Αν δεν χωρίσει οριστικά ο Αλφρέντο από την Βιολέτα, καταστρέφεται το μέλλον της μικρής του κόρης: Ο γαμπρός αρνείται να την παντρευτεί όσο το όνομα της οικογένειας είναι συνδεδεμένο με αυτό μιας παραστρατημένης.

— Κατάλαβα. Άτιμη κοινωνία, δεν συγχωρείς. Ας είναι. Θα βρω τρόπο να τον χωρίσω. Φύγετε τώρα. Αλλα, όταν έρθει η στιγμή, πείτε του την αλήθεια. Όταν έρθει η ώρα μου, πείτε του, να μην με καταριέται. Και να με θυμάται σαν αυτήν που θυσιάστηκε για χάρη του και της οικογένειάς του. Σαν κόρη σας, σας το ζητώ. Σαν κόρη πέφτω στην αγκαλιά σας.
— Μα τι λέτε, νέα γυναίκα. Χτυπήστε ξύλο, θα βρείτε αλλού την ευτυχία, απλά όχι στην οικογένειά μου. Μην στεναχωριέστε, όλα θα πάνε μια χαρούλα. Και εγώ θα σας είμαι για πάντα ευγνώμων.

Κρύβεται ο πατέρας. Έρχεται ο γιός. Γράφει αποχαιρετιστήριο γράμμα η Βιολέτα. Φεύγει η Βιολέτα. Διαβάζει το γράμμα ο Αλφρέντο. Γίνεται Τούρκος. Πέφτει στην αγκαλιά του πατέρα, που —ω! οποία τύχη— βρίσκεται δίπλα να μαζέψει τα κομμάτια του γιόκα του. Ο νεαρός καταριέται την Βιολέτα.

«Τραβιάτα» Τραβιατα του Zeffirelli με την Stefania Bonfadelli (2001)
«Τραβιάτα» Τραβιατα του Zeffirelli με την Stefania Bonfadelli (2001)


——— ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ ———

Στα γνωστά σαλόνια. Η Βιολέτα με τους γνωστούς θαυμαστές και «φίλους». Ώσπου έρχεται και ο Αλφρέντο. Ζήλια τρελή τον πιάνει που την βλέπει με τον Βαρώνο. Σκέφτεται: Τσούλα μαύρη! Γύρισες αμέσως στα λεφτά μόλις τα βρήκες σκούρα μαζί μου! Η Βιολέτα φοβάται τις αντιδράσεις του Αλφρέντο και προσπαθεί να του πει να φύγει, γιατί θα γίνει μεγάλο κακό, το αισθάνεται. Ο Αλφρέντο τυφλώνεται από τη ζήλια και αντί να φύγει της κάνει μια απίστευτη σκηνή, όπου την εξευτελίζει μπροστά σε όλους, κάνοντας την κυριολεκτικά σκουπίδι. Της πετάει τα λεφτά στα μούτρα!

— Έτσι πληρώνω εγώ τα χρέη μου!

Η Βιολέτα καταρρέει.

Εντωμεταξύ έχει έρθει ο πατέρας του Αλφρέντο και τον αδειάζει κανονικότατα!

— Πώς τολμάς να συμπεριφέρεσαι έτσι σε μια γυναίκα; Είσαι γιός μου εσύ;!

Όλοι είναι σοκαρισμένοι. Ο Αλφρέντο νιώθει άσχημα. Η Τραβιάτα πεσμένη στο πάτωμα ζητάει σιωπηλά συγχώρεση. Αλλά ποιός την ακούει…

«Τραβιάτα», με την Anna Netrebko και τον Rolando Villazón (Ζάλτσμπουργκ 2012)
«Τραβιάτα», με την Anna Netrebko και τον Rolando Villazón (Ζάλτσμπουργκ 2012)


——— ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΡΑΞΗ ———

Στο σπίτι της Βιολέτας. Λεφτά δεν υπάρχουν. Οι «φίλοι» έχουν εξαφανιστεί. Η Βιολέτα βαριά άρρωστη. Το τέλος δεν αργεί πια. Ο Βαρώνος μονομάχησε με τον Αλφρέντο, περισσότερο για τον πληγωμένο εγωισμό του — παρά για την τιμή της Βιολέτας. Ο πατέρας τής γράφει μια επιστολή, για να την ενημερώσει ότι μετά από όλα αυτά είπε τελικά την αλήθεια στον Αλφρέντο για την θυσία της και ότι εκείνος πια ξέρει ότι ποτέ δεν τον πρόδωσε. Τον στέλνει να την βρει! Η Βιολέτα όμως αισθάνεται, ότι είναι πολύ αργά όλα αυτά. Ο βήχας δεν την αφήνει πια να ανασάνει. Έχει αλλάξει η όψη της όλη. Τα μάτια της έχουν χάσει την λάμψη τους. Το πρόσωπο της κάτωχρο. Οι ξέφρενες κολορατούρες της πρώτης πράξης έχουν δώσει την θέση τους σε νοσταλγικές μελωδίες, που με μεγάλο κόπο η Τραβιάτα μας ψελλίζει. Σε αυτήν την κατάσταση έρχεται και την βρίσκει ο Αλφρέντο. Χαρά και λύπη στο μπλέντερ. Ο γιατρός όμως δεν δίνει πολλές ελπίδες. Όση και να είναι η δύναμη της αγάπης, η καταδίκη της κοινωνίας είναι ισχυρότερη. Όταν έρχεται και ο πατέρας του Αλφρέντο στη σκηνή, ο γιός όλο πικρία ξεσπά.

— Την βλέπεις, πατέρα, την βλέπεις;
— Δεν ήξερα, θα πει αυτός, δεν είχα καταλάβει, συγγνώμη.

Η Τραβιάτα όμως, που ξέρει ότι ήρθε το τέλος της και έχοντας παραστρατήσει η ίδια από τον «ορθό» δρόμο που υποδεικνύει η κοινωνία, του λέει να ζήσει ευτυχισμένος, και αν βρεθεί μια καλή κοπέλα στη ζωή του, να μην διστάσει να την παντρευτεί. Ο Αλφρέντο νιώθει σκουπίδι και την εκλιπαρει να μην τον αφήσει τώρα που την ξαναβρήκε! Παλεύοντας να σηκωθεί από το κρεβάτι, η Βιολέτα δηλώνει γεμάτη χαρά ότι επιστρέφει στη ζωή — μα την ίδια στιγμή την προδίδει το σώμα της και σωριάζεται νεκρή. Πατέρας και γιός στέκονται συντετριμμένοι μπρος στο κρεβάτι της Βιολέτας.

Α Υ Τ Α