Αποτυπώματα μνήμης

Κάθε τί που φωτογραφίζεται, αυτομάτως μνημονεύεται. Μαζί και οι φωτογραφίζοντες, αυτομνημονεύονται και αυτοπροσδιορίζονται. Στη συνέχεια, σε μιά αμφίδρομη σχέση με τους αποδέκτες, οι εικόνες και οι δημιουργοί τους ετεροπροσδιορίζονται, αποκτούν νέο νόημα και ακολουθούν νέα διαδρομή.
Η μνήμη και οι αισθήσεις συνυπάρχουν, αλληλοτροφοδοτούνται και συνδιαμορφώνουν την αντίληψή μας. Πότε η μνήμη γίνεται παιδί των αισθήσεων και πότε γονιός. Σ’ αυτήν την πολύπλοκη, ταραχώδη και αναπόφευκτη συγγένεια, η οπτική μνήμη συνήθως κυριαρχεί, ενίοτε ως πραγματική εικόνα, άλλοτε ως λανθάνουσα και άλλοτε ως ψευδαίσθηση.
Όταν υπάρχει οπτικό ερέθισμα, όλες οι αισθήσεις το αγκαλιάζουν και το μεταμορφώνουν σε μιά υποκειμενική «πραγματικότητα». Κάποιες φορές, εικόνα και μνήμη γίνονται ένα κράμα στο χυτήριο του μυαλού, που μοιάζει με όχημα επιστροφής. Αλλά και όταν ακόμη δεν υπάρχει εικόνα, η νοητική διεργασία την απαιτεί και στο τέλος την κατασκευάζει ως πραγματική, λανθάνουσα ή φανταστική.

Η λίμνη της Καστοριάς, 2016
Η λίμνη της Καστοριάς, 2016 / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Το Αδριάνειο υδραγωγείο στη Νέα Ιωνία, 1980
Το Αδριάνειο υδραγωγείο στη Νέα Ιωνία, 1980 / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης

Οι εικόνες ως αποτυπώματα της παρουσίας των απόντων...

Η κωδικοποίηση της πληροφορίαςκαι το νόημά της στη ανθρώπινη συνείδηση, εξαρτάται από τη μορφή του ερεθίσματος, την αποθήκευση τής αποτύπωσης και την ανάκτηση/επιστροφή τής αποθηκευμένης εικόνας με την ενσωματωμένη πληροφορία, αρχική και δευτερεύουσα, αναλόγως επεξεργασμένη.

«...με ένα απαλό άγγιγμα του χεριού η Πασιμάχη, ψάχνει στη μισοανοιγμένη πυξίδα τη χαμένη λάμψη της γήινης ζωής της…» (Γ. Σταϊνχάουερ)

Mουσείο Μαραθώνα. Αρχές 4ου αιώνα π.Χ.
Mουσείο Μαραθώνα. Αρχές 4ου αιώνα π.Χ. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Μνημείο Γεωργίου Καρδάμη, από τον γιό του Στέφανο Καρδάμη το 1903. Κάτω Γαρούνα(ς) Κέρκυρας, στο προαύλιο του Ναού του Αγίου Νικολάου.
Μνημείο Γεωργίου Καρδάμη, από τον γιό του Στέφανο Καρδάμη το 1903. Κάτω Γαρούνα(ς) Κέρκυρας, στο προαύλιο του Ναού του Αγίου Νικολάου. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Ο βρακοφόρος με φέσι πατέρας τού χαρισματικού αυτοδίδακτου λιθοξόου, επίσης λιθοξόος, έχει γύρει στο πλάι έχοντας ως προσκέφαλο το χέρι του και στα πόδια του τα εργαλεία του. Με το αριστερό χέρι πιάνει την πλάκα και με μικρή κορδέλα είναι δεμένο το τραυματισμένο του δάκτυλο. Η έλλειψη προσκέφαλου και η παρουσία των εργαλείων, δημιουργούν την ψευδαίσθηση του προσωρινού και της επικείμενης επιστροφής. Στην πλάκα αναγράφεται: «Ο υιός αυτού Στεφ. – αυτοδίδακτος εποίει εν Αθήναις 1903. άνευ εικόνος»
Ο βρακοφόρος με φέσι πατέρας τού χαρισματικού αυτοδίδακτου λιθοξόου, επίσης λιθοξόος, έχει γύρει στο πλάι έχοντας ως προσκέφαλο το χέρι του και στα πόδια του τα εργαλεία του. Με το αριστερό χέρι πιάνει την πλάκα και με μικρή κορδέλα είναι δεμένο το τραυματισμένο του δάκτυλο. Η έλλειψη προσκέφαλου και η παρουσία των εργαλείων, δημιουργούν την ψευδαίσθηση του προσωρινού και της επικείμενης επιστροφής. Στην πλάκα αναγράφεται: «Ο υιός αυτού Στεφ. – αυτοδίδακτος εποίει εν Αθήναις 1903. άνευ εικόνος» / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Μουσείο Ελευσίνας. Από εγχυτρισμό που βρέθηκε στο δυτικό νεκροταφείο, αττικός αμφορέας του «ζωγράφου της χίμαιρας». Λεπτομέρεια της σκόπιμης οφθαλμαπάτης (πάνθηρας αριστερά και λιοντάρι δεξιά, συναντώνται και δημιουργούν ένα κατ' ενώπιον κεφάλι αιλουροειδούς) γύρω στο 610 π.Χ.
Μουσείο Ελευσίνας. Από εγχυτρισμό που βρέθηκε στο δυτικό νεκροταφείο, αττικός αμφορέας του «ζωγράφου της χίμαιρας». Λεπτομέρεια της σκόπιμης οφθαλμαπάτης (πάνθηρας αριστερά και λιοντάρι δεξιά, συναντώνται και δημιουργούν ένα κατ' ενώπιον κεφάλι αιλουροειδούς) γύρω στο 610 π.Χ. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης

Η λανθάνουσα εικόνα, σχεδιασμένη με οπτικές συμβάσεις, σχηματίζει μιά εικονική πραγματικότητα που αποθηκεύεται και παραμένει ως αποτύπωμα σε αναμονή μετεξέλιξης.

Λίθος πληρώσεως του ανατολικού αετώματος του Παρθενώνα. Το όνομα ΧΣΑΝΘ ως αποτύπωμα σε αόρατη επιφάνεια που θα ταξιδεύει μαζί με τον χρόνο, ως υπόμνηση και ως αέναος δρομέας στη σκιά της λήθης
Λίθος πληρώσεως του ανατολικού αετώματος του Παρθενώνα. Το όνομα ΧΣΑΝΘ ως αποτύπωμα σε αόρατη επιφάνεια που θα ταξιδεύει μαζί με τον χρόνο, ως υπόμνηση και ως αέναος δρομέας στη σκιά της λήθης / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης

Η ανάκληση της αποτύπωσης αντλεί την υπόστασή της και το νόημά της από την αρχική αποθήκευση συνδυασμένη με το ερέθισμα που προκαλεί την ανάκληση. Σε όλη αυτή τη διαδικασία η ατομική μνήμη αποκτά στοιχεία συλλογικά και η συλλογική αποκτά στοιχεία ατομικά.

Λίγες ώρες πριν την έφοδο της αστυνομίας στην τρίτη κατάληψη της Νομικής, 20 Μαρτίου 1973.
Λίγες ώρες πριν την έφοδο της αστυνομίας στην τρίτη κατάληψη της Νομικής, 20 Μαρτίου 1973. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Πειραιάς, λιμάνι 1978.
Πειραιάς, λιμάνι 1978. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Μοναστηράκι, 1979.
Μοναστηράκι, 1979. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης

Η μεταπλασμένη επομένως μνήμη είναι το αποτέλεσμα του μύθου που την «έντυσε». Η ιστορική, η καλλιτεχνική και η συναισθηματική αξία τής εικονογραφημένης πληροφορίας, προστίθεται ως νέο φορτίο στο όποιο αρχικό βάρος είχε όταν έγινε η αρχική καταγραφή στον αμφιβληστροειδή και στη συνέχεια μεταφέρθηκε κωδικοποιημένη.
Η νέα εικόνα προστίθεται στη μνήμη και συνυπάρχει ως συνδυασμένο αφήγημα. Ανακατασκευάζεται κάθε φορά που ανακαλείται και στη συνέχεια μεταφέρεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και από κουλτούρα σε κουλτούρα. Πότε ως μακρυνή φιγούρα ή ως όνειρο που κάποιες φορές μπορεί και να υποκινείται από το φορτωμένο με συμβολισμούς υποσυνείδητο και άλλοτε ως οικεία οντότητα, ως αναπόδραστη πραγματικότητα, που υπό το βάρος της καταρρέει το αμφίβολο αφήγημα. Σε συσχετισμούς σημειολογικά προκαθορισμένους, σε ερμηνείες αναμενόμενες και σε αντιδράσεις φορτισμένες, συναισθηματικά, εικαστικά και αξιολογικά.

Περτούλι, Δεκέμβριος 1983
Περτούλι, Δεκέμβριος 1983 / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Γωνία Σίνα και Διδότου, Ιανουάριος 1984
Γωνία Σίνα και Διδότου, Ιανουάριος 1984 / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης

Κάποιες φορές οι πολύπτυχες παραλλαγές και οι εννοιολογικά συγγενείς ενότητες γίνονται ατέρμονη ακολουθία όπου το τέρμα και η αφετηρία εναλλάσσονται, υπερβαίνοντας τα όρια του καθορισμένου χρόνου.

Πειραιάς 1981.
Πειραιάς 1981. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Πειραιάς 1981.
Πειραιάς 1981. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Πειραιάς 1981.
Πειραιάς 1981. / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης

Η κα­κο­ποί­η­ση της απο­τυ­πω­μέ­νης μνή­μης (1)

Το τοπίο στην περίφημη "τοιχογραφία της νηοπομπής", που χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως ο αρχαιότερος χάρτης του κόσμου. Το ταυτίζουν με το τοπίο στα δυτικά της προϊστορικής πόλης του Ακρωτηρίου, πριν τον αυχένα που οδηγεί στην κόκκινη παραλία, που εδώ και χρόνια έχει μετατραπεί σε πάρκινγκ/ντροπή.

Η τοιχογραφία της νηοπομπής (λεπτομέρεια)
Η τοιχογραφία της νηοπομπής (λεπτομέρεια) / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης
Το αρχαίο τοπίο σήμερα
Το αρχαίο τοπίο σήμερα / φωτ. Σωκράτης Μαυρομμάτης

Η κα­κο­ποί­η­ση της απο­τυ­πω­μέ­νης μνή­μης (2)

Στον σταθμό “ΣΕΠΟΛΙΑ” οι φωτογραφίες των δύο δόμων της ζωφόρου ανάποδα τυπωμένες επί 19 χρόνια...

Ακολουθεί η απάντηση της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ σε ερώτηση επί του θέματος. (Το κείμενο προφανώς έχει γραφεί από άτομο που δεν γνωρίζει ούτε από φωτογραφία ούτε από αρχαιολογία, επομένως διατηρώ τη σύνταξη, την ορθογραφία και την ορολογία του συντάκτη)...

«Σε συνέχεια των ηλεκτρονικών σας μηνυμάτων και σχετικά με την ορθή παρατήρησή σας, θα θέλαμε να σας πληροφορήσουμε τα εξής:
Το θέμα της ανάστροφης ψηφιακής εκτύπωσης των φωτογραφιών, των αρχαιολογικών ευρημάτων από τη Ζωφόρο του Παρθενώνα, γνωστοποιήθηκε
στην ΑΜ σε προγενέστερο χρόνο, διερευνήθηκε και εξετάστηκε με τη συμμετοχή εκπροσώπου της αρμόδιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Επειδή όμως η τοποθέτηση των φωτογραφικών αρχαιολογικών απεικονίσεων στις μετώπες των κλιμακοστασίων του Σταθμού Σεπόλια είναι μία προσωρινή λύση μέχρι την ολοκλήρωση διαδικασιών ανάδειξης μόνιμων εκθεμάτων, αποφασίστηκε η παράταση της παραμονής των συγκεκριμένων φωτογραφιών μέχρι την ολοκλήρωση των εργασιών τοποθέτησης νέων εκθεμάτων.»

Ναί, όπως διαβάσατε, «προσωρινή λύση» ... διαρκείας δεκαεννέα χρόνων.
Έστω κι αν η εικόνα, σύμφωνα με το στερεότυπο ευφυολόγημα, πράγματι
ισούται με χίλιες λέξεις, κάποιες φορές θα ήταν προτιμότερο να μην είχαν
ειπωθεί. Η γλώσσα της φωτογραφίας και το συντακτικό της.