Φτου ξελευτερία

Η κα­τά­με­στη αί­θου­σα και οι σω­μα­τι­κές εκ­δη­λώ­σεις των θε­α­τών, επι­φω­νή­μα­τα, ξε­φυ­σή­μα­τα, ανα­δεύ­σεις, δεν άφη­ναν αμ­φι­βο­λία για τη δύ­να­μη της θε­α­τρι­κής δρά­σης. Ο ει­κο­σιε­ξά­χρο­νος Ιρ­λαν­δός Μάρ­τιν Μακ Ντό­να έγρα­ψε ένα εξαί­ρε­το κεί­με­νο για τις σχέ­σεις μη­τέ­ρας-κό­ρης. Σε ένα απο­μο­νω­μέ­νο μέ­ρος της Ιρ­λαν­δι­κής επαρ­χί­ας,το Λι­νέιν, δύο γυ­ναί­κες μό­νες σε μία σχέ­ση που δύ­σκο­λα κα­τα­νο­εί­ται. Διό­τι το στοι­χείο που τη συ­νέ­χει εί­ναι το μί­σος. Η άλ­λη όψη της αγά­πης. Ανα­γκαίο συ­στα­τι­κό της ψυ­χής που ενί­ο­τε όμως κυ­ριαρ­χεί, δο­μώ­ντας μία «σχέ­ση» με­τα­ξύ ερα­στών, γο­νέ­ων-παι­διών, ζευ­γα­ριών, βα­θιά εξαρ­τη­τι­κή. Εξάλ­λου η έντα­ση της σχέ­σης με τις συ­γκρού­σεις και τις ακραί­ες εκ­φάν­σεις ένα δει­κνύ­ει: την «αδύ­να­τη» διερ­γα­σία απο­χω­ρι­σμού. Η έντα­ση δί­νε­ται γλα­φυ­ρά με τη λι­τή σκο­τει­νή σκη­νο­θε­σία και τις ερ­μη­νεί­ες. Μέ­σα από τις εκ­φρά­σεις των σω­μά­των, τη νευ­ρώ­δη κί­νη­ση επί σκη­νής, τους φω­τι­σμούς στα χα­ραγ­μέ­να από την οδύ­νη πρό­σω­πα και το διαρ­κές πιγκ-πονγκ στις λε­κτι­κές ανταλ­λα­γές μη­τέ­ρας-κό­ρης. Ανταλ­λα­γές που αφή­νουν να δια­φα­νεί η «κα­το­πτρι­κή» σχέ­ση όπου η ει­κό­να του ενός κολ­λά πά­νω στην ει­κό­να του «εγώ» του άλ­λου με μία τε­ρά­στια σύγ­χυ­ση εαυ­τού. Ποια εί­ναι ποια; Το μπα­λά­κι θα­να­τε­ρών ση­μαι­νό­ντων πη­γαι­νο­έρ­χε­ται μέ­χρι την κο­ρυ­φώ­σή του: Ποια εί­ναι η τρε­λή;

Σχέ­ση κα­θρέ­φτης η οποία, όπως επι­ση­μαί­νει ο Ζακ Λα­κάν (s. II, Le moi dans la théorie de Freud et dans la technique de la psychanalyse, εκδ. Seuil) κα­τα­λή­γει στο «o θά­να­τός σου η ζωή μου». Όταν απου­σιά­ζει ο τρί­τος όρος που δια­χω­ρί­ζει και εξη­με­ρώ­νει. Μπο­ρεί κά­ποιος να φτά­σει στο ση­μείο να τον τρε­λά­νει η οι­κο­γέ­νειά του σύμ­φω­να με τον Ρό­λαντ Λαινγκ (R.D. Laing, Soi et les autres, εκδ. Gallimard), από τους πρω­τερ­γά­τες της αντι-ψυ­χια­τρι­κής.

Ο τρί­τος εδώ τεί­νει να ει­σα­χθεί στην άρ­ρω­στη σχέ­ση με την μορ­φή του Πά­το, πα­λαιό φλερτ της σα­ρα­ντά­χρο­νης κό­ρης που σε μία βρα­διά επι­στρο­φής στον τό­πο του επι­και­ρο­ποιεί την «επι­θυ­μία». Επι­θυ­μία ερω­τι­κή, επι­θυ­μία ζω­ής. Εί­ναι η «βα­σί­λισ­σα της ομορ­φιάς του». Η κό­ρη αλ­λά­ζει όψη, γί­νε­ται γυ­ναί­κα όλο χυ­μούς. Η μη­τέ­ρα θα εμπο­δί­σει με ύπου­λο τρό­πο τη σχέ­ση για να μη μεί­νει μό­νη, οι άλ­λες δύο κό­ρες εί­ναι σε μέ­ρη μα­κρι­νά. Με έναν αφο­ρι­σμό της μι­ση­τής όσο και ζη­λευ­τής επα­νεύ­ρε­σης της σε­ξουα­λι­κό­τη­τας της κό­ρης. Η έκ­βα­ση σκλη­ρή.
Μπο­ρεί ο Πά­το να λει­τουρ­γή­σει ως τρί­τος; Δύ­σκο­λο. Ο ίδιος έχει εγκα­τα­λεί­ψει την ακί­νη­τη ιρ­λαν­δι­κή επαρ­χία, στην οποία ο αδελ­φός του ανα­ρω­τιέ­ται πώς θα ζή­σει έως τα εβδο­μή­ντα που θα πε­θά­νει… Ψυ­χι­κός θά­να­τος που αντι­πα­ρέρ­χε­ται βω­μο­λο­χώ­ντας. Ο Πά­το δου­λεύ­ει στην Αγ­γλία και ετοι­μά­ζε­ται για την Βο­στώ­νη. Δεί­χνο­ντας ότι έχει «ανοι­χτούς» λο­γα­ρια­σμούς με τον τό­πο του. Ο τρί­τος θα μπο­ρού­σε να εί­ναι κά­ποιος που μπο­ρεί να πά­ρει εσω­τε­ρι­κή από­στα­ση από τη θα­να­τη­φό­ρα δε­ξα­με­νή συ­γκόλ­λη­σης. Δά­σκα­λος, φί­λος, θε­ρα­πευ­τής. Δί­νο­ντας χεί­ρα βοη­θεί­ας που θα τρα­βού­σε έξω από τη μαρ­μί­τα την κό­ρη.
Τι κα­θι­στά το έρ­γο συ­γκλο­νι­στι­κό; Η πρω­ταρ­χι­κή σχέ­ση με τον Άλ­λο, αρ­χαϊ­κά δο­μη­μέ­νη, ο τό­πος παί­ζει το ρό­λο του. Πρό­τυ­πο κά­θε αν­θρώ­πι­νης σχέ­σης που υπό­κει­ται σε ασφυ­κτι­κή εξου­σία. Η απα­γκί­στρω­ση από ένα φα­ντα­σια­κό και πραγ­μα­τι­κό Άλ­λο, σα­δι­στι­κό, κα­κο­ποι­η­τι­κό, επώ­δυ­νη, χρειά­ζε­ται κα­λές συ­να­ντή­σεις, δυ­να­τά ερ­γα­λεία.
Πο­λι­τι­κό το υπό­βα­θρο του ερω­τή­μα­τος θέ­τει ένα ζή­τη­μα ηθι­κό (éthique). To ζή­τη­μα της ελεύ­θε­ρης επι­λο­γής. Εκεί­νο που εί­ναι κα­τα­στρο­φι­κό και έχει βά­σεις βα­θιά λι­βι­δι­νι­κές, ψυ­χι­κές που αλ­λη­λο­πλέ­κο­νται με τις κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές, εί­ναι η αδυ­να­μία κά­θε υπο­κει­μέ­νου να απο­φα­σί­ζει ελεύ­θε­ρα. Κε­ντρι­κό ζή­τη­μα μιας επο­χής υπο­τί­θε­ται φι­λε­λεύ­θε­ρα πο­λι­τι­κής όπου οι εξου­σί­ες εί­ναι αό­ρα­της επι­βο­λής. Το θέ­α­τρο δεν λει­τουρ­γεί μό­νο ως μί­μη­ση –ταύ­τι­ση αλ­λά και ως διερ­γα­σία ει­σα­γω­γής της από­λυ­της δια­φο­ράς: Μας εξα­κο­ντί­ζει προς την δια­φο­ρο­ποί­η­ση, απε­λευ­θέ­ρω­ση.

————————————————

_{ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ :}
Θέ­α­τρο Επί Κο­λω­νώ. Από­δο­ση στα ελ­λη­νι­κά για την πα­ρά­στα­ση: Γ. Χα­τζη­νι­κο­λά­ου & Ομά­δα Νά­μα § Σκη­νο­θε­σία: Ελέ­νη Σκό­τη § Σκη­νι­κά / κο­στού­μια, δ/νση πα­ρα­γω­γής: Γιώρ­γος Χα­τζη­νι­κο­λά­ου § Φω­τι­σμοί: Αντώ­νης Πα­να­γιω­τό­που­λος § Μου­σι­κή: Στέ­λιος Γιαν­νου­λά­κης  § Ηθο­ποιοί: Αγο­ρί­τσα Οι­κο­νό­μου, Σο­φία Σεϊρ­λή, Αντώ­νης Τσιο­τσιό­που­λος, Γιώρ­γος Κα­τσής