Εικαστική/Εικονική πραγματικότητα

Από το εμπράγ­μα­το στο ιδε­ο­κρα­τι­κό • Οι νοη­τι­κές ει­κό­νες από τις εκ­θέ­σεις της επο­χής και από τις ει­κα­στι­κές ει­δή­σεις έχουν κα­τα­στα­λαγ­μέ­νο πα­λιό πε­ριε­χό­με­νο, αλ­λά απροσ­διό­ρι­στη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα

Όσο εί­μα­στε στη λε­γό­με­νη Κρί­ση, τό­σο οι ει­κό­νες στο νου και στα μί­ντια παίρ­νουν από­στα­ση από αυ­τό που κά­πο­τε λέ­γα­με απτή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, μπερ­δεύ­ο­νται, ενα­λάσ­σο­νται. Γι’ αυ­τό και ονο­μά­σα­με εξ αρ­χής αυ­τή τη στή­λη «Ει­κα­στι­κή & Ει­κο­νι­κή Πραγ­μα­τι­κό­τη­τα». Δεν εί­ναι μό­νο που τα ΜΜΕ γέ­μι­σαν την κα­θη­με­ρι­νό­τη­τά μας. Εί­ναι, επι­πλέ­ον, που ζού­με στη χώ­ρα που άλ­λα­ξε και αλ­λά­ζει δέρ­μα, και τα αι­σθη­τά ζη­τούν επα­να­προσ­διο­ρι­σμό.
Εντα­τι­κά οι ει­κα­στι­κές ανα­κοι­νώ­σεις και εκ­θέ­σεις επι­ζη­τούν επα­φή με την κοι­νή γνώ­μη, αλ­λά και χά­νουν κα­τά πο­λύ από την επα­φή, από την προ­σγεί­ω­ση στην δε­κτι­κό­τη­τα και ιδιαι­τε­ρό­τη­τα του κα­θε­νός χω­ρι­στά. Πα­ρα­δο­ξο­λο­γία; Πα­ρα­τη­ρεί­στε τα νέα των τε­λευ­ταί­ων εβδο­μά­δων: Έξι εκ­θέ­σεις κο­ρυ­φαί­ων καλ­λι­τε­χνών ανα­δρο­μι­κού χα­ρα­κτή­ρα σε ση­μα­δια­κούς επι­φα­νείς χώ­ρους και πα­ράλ­λη­λα –κά­πως σαν «επι­κοι­νω­νια­κές» εκ­θέ­σεις κι αυ­τές– άφθο­να δη­μο­σιεύ­μα­τα για τον θά­να­το δυο επί­σης σπου­δαί­ων καλ­λι­τε­χνών.
Οι εκ­θέ­σεις: Γιάν­νης Τσα­ρού­χης (Ίδρυ­μα Κυ­δω­νιέ­ως) και Ντί­κος Βυ­ζά­ντιος (Μου­σείο Γου­λαν­δρή) στην Άν­δρο, Τά­κης Κα­τσου­λί­δης (Ίδρυ­μα Κα­κο­γιάν­νη), Όπυ Ζού­νη (Μου­σείο Ιστο­ρί­ας ΕΚ­ΠΑ), Σω­τή­ρης Σό­ρο­γκας (ΑΣΚΤ σταθ­μός στη Μύ­κο­νο), Γιάν­νης Ψυ­χο­παί­δης (Citrone και Αρ­χαιο­λο­γι­κό Μου­σείο Πό­ρου). Και οι δύο κη­δεί­ες: του Pavlos (Διο­νυ­σό­που­λος) και του Βαγ­γέ­λη Δη­μη­τρέα. Οι ει­κό­νες ανα­κα­λού­νται εύ­κο­λα στο νου, γνω­ρί­ζου­με από πριν τι θα δού­με, εί­ναι καλ­λι­τέ­χνες «εδραιω­μέ­νοι» και κα­θιε­ρω­μέ­νοι, με ιστο­ρία πί­σω τους και οι εκ­θέ­σεις έχουν όλες εν­δια­φέ­ρον, αλ­λά για δια­φο­ρε­τι­κούς και συ­χνά επι­με­ρι­σμέ­νους επι­κοι­νω­νια­κούς λό­γους.
Του Τσα­ρού­χη διό­τι εί­ναι πά­ντα η δη­μο­φι­λέ­στε­ρη προ­σω­πι­κό­τη­τα της νε­ο­ελ­λη­νι­κής ζω­γρα­φι­κής, και δεν κου­ρά­ζει το ευ­ρύ κοι­νό πα­ρά την πιε­στι­κή επα­νά­λη­ψη εκ­θέ­σε­ων. Το Μπε­νά­κη έχει κά­νει ήδη τρεις εκ­θέ­σεις του, αλ­λά και το ΕΜΣΤ και το Μα­κε­δο­νι­κό Μου­σείο Θεσ­σα­λο­νί­κης, επί­σης.

Του Σό­ρο­γκα η έκ­θε­ση εί­ναι μια ανα­δρο­μή στο λι­τό, στο­χα­στι­κό, αλ­λά και αι­σιό­δο­ξο εντέ­λει έρ­γο με τις δια­λυ­μέ­νες ει­κό­νες των θε­μά­των που δο­ξά­ζο­νται από το λευ­κό τρι­γύ­ρω τους. Για­τί όμως στη γλεν­τζέ­δι­κη Μύ­κο­νο;

Οι γε­ω­με­τρι­κές επι­φά­νειες της Όπυς Ζού­νη ται­ριά­ζουν με την αί­σθη­ση του πα­νε­πι­στη­μια­κού χώ­ρου, προ­σφέ­ρο­ντας οπτι­κά ερω­τή­μα­τα με τις αφαι­ρε­τι­κές «πύ­λες προς το άγνω­στο» ως προ­βλη­μα­τι­σμό.

Ο στο­χα­στι­κός πά­ντα Γιάν­νης Ψυ­χο­παί­δης ερευ­νά την ιστο­ρι­κή ση­μειο­λο­γία του «Λε­μο­νο­δά­σους» του Πό­ρου και της σχε­τι­κής λο­γο­τε­χνι­κής πα­ρά­δο­σης.

Ο Βυ­ζά­ντιος πα­ρου­σιά­ζε­ται πρώ­τη φο­ρά σε ανα­δρο­μι­κή μου­σεί­ου, εύ­στο­χη επι­λο­γή, αφορ­μή για εμ­βά­θυν­ση στο εξ­πρε­σιο­νι­στι­κό έρ­γο του.

Ο Τάκης Κα­τσου­λί­δης εξα­κο­λου­θεί να προ­χω­ρά το έρ­γο του σαν να εί­ναι χθε­σι­νός. Πά­νω σε μου­σα­μά βλέ­που­με γυ­ναι­κεί­ες κυ­ρί­ως φι­γού­ρες, σε συν­θέ­σεις ποι­η­τι­κές σαν να ει­σχω­ρούν οι μία μέ­σα την άλ­λη, αλ­λά και με τη μνή­μη του σκιο­φω­τι­σμού από την χα­ρα­κτι­κή πα­ρά­δο­ση, της οποί­ας ο καλ­λι­τέ­χνης εί­ναι ση­μα­ντι­κό κε­φά­λαιο εδώ και δε­κα­ε­τί­ες.

Ο θά­να­τος του Παύ­λου Διο­νυ­σό­που­λου έδει­ξε ότι υπάρ­χει ευ­ρύ­τε­ρο εν­δια­φέ­ρον για το έρ­γο του. Βέ­βαια τα πε­ρισ­σό­τε­ρα από όσα γρά­φτη­καν ανα­φέ­ρο­νται στην έν­δο­ξη εκ­θε­σια­κή πο­ρεία του στο Πα­ρί­σι και την Ευ­ρώ­πη, αλ­λά έστω κά­που κά­που δια­βά­σα­με και ερ­μη­νεί­ες της καλ­λι­τε­χνι­κής γοη­τεί­ας του. Ας στα­θού­με πα­ρα­πά­νω σ’ αυ­τό. Κομ­μέ­να με τα βα­ριά βιο­μη­χα­νι­κά «μα­χαί­ρια» των τυ­πο­γρα­φεί­ων τα έντυ­πα χαρ­τιά ανα­δει­κνύ­ο­νται στα χέ­ρια του ως εκ­φρα­στι­κό υλι­κό, που φέ­ρει τη βία αλ­λά και την τρυ­φε­ρό­τη­τα. Μ’ αυ­τά τα «σκου­πί­δια», φτιά­χνει ει­κό­νες από αντι­κεί­με­να της κα­τα­νά­λω­σης, τρυ­φε­ρές και εύ­θραυ­στες ει­κό­νες/κα­τα­σκευ­ές μέ­σα σε πλε­ξι­γλάς, και ο θε­α­τής ει­σπράτ­τει μια ευ­χά­ρι­στη, θε­τι­κή, παι­χνι­διά­ρι­κη διά­θε­ση. Ο Παύ­λος ήταν ένα πο­λύ φτω­χό παι­δί στα Φι­λια­τρά και έπαι­ζε με μπάλ­λες φτιαγ­μέ­νες από κου­ρέ­λια του ρά­φτη πα­τέ­ρα του, όπως ανα­φέ­ρει ο ίδιος, ιδία-προ­μή­νυ­μα της με­τέ­πει­τα ει­κα­στι­κής του καλ­λι­τε­χνί­ας.

Ο Βαγ­γέ­λης Δη­μη­τρέ­ας δεν εί­χε διε­θνή κα­ριέ­ρα, υπήρ­ξε όμως συ­μπα­θής ερευ­νη­τι­κή μορ­φή του σο­σια­λι­στι­κού ρε­α­λι­σμού και κα­λός δά­σκα­λος. Η έρευ­νά του δη­μο­φι­λής και δε­ό­ντως εκτι­μη­μέ­νη με­τα­ξύ των ρε­α­λι­στών ζω­γρά­φων και θε­ω­ρη­τι­κών.
Όλες αυ­τές οι πα­ρα­πά­νω «ει­κό­νες από εκ­θέ­σεις και θα­νά­τους», φτιά­χνουν έναν νοη­τό χώ­ρο αξί­ας, κά­τι σαν cloud. Έτσι τις προ­σεγ­γί­σα­με και μ’ αυ­τό το κεί­με­νο, ως ει­κο­νι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, όχι ως εμπει­ρία επι­τό­που. Άλ­λω­στε η απτή αί­σθη­ση θα εί­ναι προ­σω­πι­κή στον κα­θέ­να.
Εί­ναι ευ­χά­ρι­στο, πά­ντως, ότι αυ­ξή­θη­κε ο αριθ­μός τέ­τοιων εκ­θέ­σε­ων με κο­ρυ­φαί­ους καλ­λι­τέ­χνες, κα­λο­και­ριά­τι­κα – εί­ναι και ο πο­λι­τι­στι­κός του­ρι­σμός στη μέ­ση. Πα­λιό­τε­ρα, το κα­λο­καί­ρι εί­χα­με και πολ­λές εκ­δη­λώ­σεις «πει­ρα­μα­τι­κής» τέ­χνης, πιο ελ­κυ­στι­κές ίσως για την πε­ριέρ­γεια, αλ­λά σι­γά-σι­γά αυ­τές πε­ριο­ρί­στη­καν, μάλ­λον για οι­κο­νο­μι­κούς λο­γους.