Takis: Κάνοντας γλυπτική με τις αόρατες δυνάμεις του ηλεκτρισμού

^{ΕIKAΣTIKH / ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ}

Είναι ο πιο διάσημος διεθνώς Έλληνας καλλιτέχνης τού 20ού αιώνα, καταξιωμένος και τιμημένος από τα μεγαλύτερα μουσεία ήδη από την δεκαετία του 1950. Και η έμπνευσή του δεν ξεκινά από τις καινοτόμες μορφολογικές εξελίξεις του εικαστικού χώρου αλλά από την τέχνη και τη φιλοσοφία της προκλασικής, της προσωκρατικής αρχαίας Ελλάδας.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι υπήρξε πνευματικό παιδί των προσωκρατικών φιλοσόφων, του Θαλή τού Μιλήσιου και των Πυθαγορείων π.χ. Τα έργα του βασίζονται στον ηλεκτρισμό και σε άλλες φυσικές δυνάμεις (π.χ. την βαρύτητα) και έχουν έντονη επινοητικότητα όχι τόσο ως αισθητική φόρμα όσο ως επικοινωνιακή λειτουργία και αμφίδρομη δράση με τον θεατή τους.

Ήταν αυτοδίδακτος αλλά προσκλήθηκε και έγινε ερευνητής και καθηγητής στο Μ.Ι.Τ. Εφευρετικός στο έπακρο, συχνά η πορεία του θυμίζει περισσότερο εφευρέτη παρά καλλιτέχνη, καθώς η ουσία υπερνικά την φόρμα και το υλικό, σχεδόν αδιαφορεί για την αισθητική.
Σύρματα, σίδερα, τμήματα από σκουριασμένες μηχανές, ευμεγέθεις γυάλινοι λαμπτήρες, ρινίσματα σιδήρου μαγνητισμενα κ.ά., αποτελούν τα συνηθισμένα υλικά της έκφρασής του. «Μαγνητικά Πεδία», «Σινιάλα», «Αντιβαρύτητα», «Τοτέμ», μερικοί τίτλοι έργων ενδεικτικοί της σκέψης και των συμβολισμών του.
Όρθιες ατσάλινες βέργες με βαρίδια στην απόληξή τους λικνίζονται, έχοντας συχνά μια άλλη σιδερόβεργα στην άκρη που θυμίζει το κοντάρι του ισορροπιστή ακροβάτη στο τσίρκο.
Ρινίσματα σιδήρου σχηματίζουν αραιές φόρμες συγκρατούμενες από ηλεκτρικά πεδία πίσω από την επιφάνεια.

Σ’ ένα από τα πιο συναρπαστικά και μυσταγωγικά έργα του, το 1977, στην «Documenta», στο Κάσσελ, ο ηλεκτρισμός ενεργοποιούσε ασσύμετρα εκκρεμείς σιδερόβεργες που τρίβοταν πάνω σε επιτοίχιες χορδές παράγοντας μια συναυλία από εξωκοσμικούς «διαστημικούς» ηχους.
Τυπικά, για την κριτική και την Ιστορία της Τάχνης ο Τάκις είναι καλλιτέχνης της «κινητικής τέχνης» της δεκαετίας του 1960, ωστόσο η ουσία του έργου υπερβαίνει τέτοιες ταξινομήσεις.
Η φόρμα δεν είναι ο στόχος του. Στην ουσία ο Τάκις (Bασιλάκης, 1925-2019) αποτελεί μια φιλοπερίεργη ψυχοσύνθεση που ερευνά τις απαρχές της ζωής και της κίνησης, με την ίδια πρωταρχική περιέργεια που έχει ένα μωρό όταν επιχειρεί να μάθει και να ερμηνεύσει το φυσικό του περιβάλλον. Μου έχει αναφέρει ο ίδιος το πως, ως παιδί μικρό, χάζευε για ώρες τα φυτά περιμένοντας να τα δει να μεγαλώνουν, τους γυρίνους να μεταμορφωνόνται σε βατραχάκια, τα ώριμα φρούτα να πέφτουν από τη βαρύτητα και τα κλαδάκια να γέρνουν στον αέρα.

Ο ηλεκτρισμός υπήρξε γι’ αυτόν η μυστική δύναμη των πάντων και τον ερεύνησε με αφοσίωση. Λίγο πριν εκτοξευθεί ο Γκαγκάριν στο διάστημα, το 1960, έκανε ο ίδιος ένα χειροκίνητο πείραμα σηκώνοντας με τη βοήθεια του ηλεκτρισμού έναν ποιητή στο «διάστημα», δηλ. λίγα μέτρα πάνω από το πάτωμα.
Η ποιητική-καλλιτεχνική διάθεση ήταν εγγενής σ’ όλα αυτά τα ηλεκτρομαγνητικά έργα του, αυτή έκανε την εξόρυξη της ενέργειας με την οποία έπαιρναν φόρμα τα σιδερικά και συναποτελούσαν τα γλυπτά του.
Ένας ιδιότυπος «τεχνολογικός ουμανισμός», είχα γράψει παλιότερα. Μια πίστη στην απόλυτη φυσική ενέργεια που όταν έλθει στο φως θα αναδείξει τη δύναμη του ανθρώπου να δημιουργεί και να κάνει ορατό το αόρατο.