«Η Ελληνίδα σκλάβα»

Άννα Γρίβα, «Η Ελληνίδα σκλάβα», Μελάνι 2022

Leon Francois Comeree (Γαλλία 1850-1916): «Ανατολίτικη καλλονή» (Λάδι σε καμβά, 43 x 29 εκ.)
Leon Francois Comeree (Γαλλία 1850-1916): «Ανατολίτικη καλλονή» (Λάδι σε καμβά, 43 x 29 εκ.)





Η νέα πεζογραφική απόπειρα της Άννας Γρίβα τοποθετείται, όπως και η προηγούμενη, στην περιοχή του μυθιστορήματος, ενός μυθιστορήματος με ιδεολογικό – κοινωνικό προσανατολισμό και με τη δράση του να εκτυλίσσεται μέσα στην ιστορία, στην ιστορική εποχή των αρχών του 19ου αιώνα και, συγκεκριμένα, των χρόνων που ακολούθησαν την Ελληνική Επανάσταση. Ο χώρος όπου τοποθετούνται τα γεγονότα είναι η ευρύτερη ελληνική επικράτεια με επίκεντρο τα Ψαρά και την περιοχή της Σμύρνης, από τη μία, και, από την άλλη, είναι η Αμερικάνικη ήπειρος και, συγκεκριμένα, η πόλη της Ουάσινγκτον. Οι δύο αυτές, εκ διαμέτρου αντίθετες γεωγραφικά και απομακρυσμένες μεταξύ τους περιοχές, συνδέονται και ενώνονται με γέφυρα την κοριτσίστικη μορφή της Γαρυφαλλιάς, της πρωταγωνίστριας του βιβλίου, η οποία, μετά την καταστροφή των Ψαρών από τους Τούρκους, πουλιέται ως σκλάβα καταλήγοντας στα χέρια ενός Αμερικανού διπλωμάτη ο οποίος, συγκινημένος από το δράμα και το ψυχικό μεγαλείο που αντικρίζει στην κοπέλα, την στέλνει στην οικογένειά του στην Αμερική για να ζήσει κοντά στη σύζυγο, τις κόρες και τον πατέρα του, κοντά σε ανθρώπους που μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την διαμόρφωση μιας περισσότερο ανθρώπινης κοινωνίας, χωρίς τη σκλαβιά που οδήγησε τόσους και τόσους ανθρώπους στα βασανιστήρια και στον θάνατο. Στην άλλη άκρη του κόσμου, λοιπόν, η ηρωίδα συναντά και αναπτύσσει μια βαθιά φιλία με ένα άλλο κορίτσι, επίσης σκλάβα, που δοκίμασε την πικρή γεύση της υποταγής σε έναν αφέντη και που, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, βρίσκει στη φυσιογνωμία της Γαρυφαλλιάς μια αδερφή ψυχή, την άλλη όψη του εαυτού της.

Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίζει ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα χαρακτήρων, άποψη που ενισχύεται από τον πολυφωνικό χαρακτήρα του έργου, αφού καθένας από τους πρωταγωνιστές καταθέτει τη δική του εκδοχή, τη δική του πλευρά μετέχοντας παράλληλα και προωθώντας τη δράση προς ένα τέλος που είναι ταυτόχρονα τραγικό και ελπιδοφόρο, που μοιάζει να αποτελεί έναν σταθμό μετά τον οποίο θα ξορκιστεί το κακό και θα επέλθει η αλλαγή, η ισορροπία και η λύτρωση. Πέρα όμως από τους χαρακτήρες που, καταπώς φαίνεται, υπερ-έχουν της πλοκής που ακολουθεί και συγκροτείται, κατά βάση, από τις δύο παράλληλες γραμμές της ζωής των δύο σκλαβωμένων γυναικών ή, καλύτερα από τις δύο γραμμές που συντείνουν και συναντιούνται στο σημείο εκείνο της γνωριμίας τους και στην έναρξη μιας νέας, κοινής γραμμής που θα ακολουθήσει μια οριακή και κρίσιμη πορεία και διαδρομή, είναι πολύ περισσότερο η αίσθηση ότι καθένας από τους χαρακτήρες αυτούς αντιπροσωπεύει και μια ιδέα, ένα ιδεολόγημα και ένα ιδανικό που, συμπλεκόμενο με τα υπόλοιπα, οδηγεί στο ανώτατο ιδανικό που είναι η επικράτηση του ανθρωπιστικού πνεύματος σε όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού βίου. Η ιστορική συγκυρία και στιγμή, πέρα από την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και το κλίμα που καλλιεργεί, οδηγεί σε εκείνη την αρχή όπου το ζητούμενο του ανθρωπισμού και τις κατίσχυσης της δικαιοσύνης, της ισότητας, της εναρμόνισης των ανθρωπίνων σχέσεων, η διαμόρφωση μιας κοινωνίας μέσα στην οποία όλα της τα μέλη θα απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα, μακριά από οποιαδήποτε ιδέα ή πρακτική διαχωρισμού και διάκρισης των ανθρώπων, προσφέρει μια καταβύθιση στον τρόπο με τον οποίο ο σύγχρονος κόσμος βασίστηκε σε ένα παρελθόν που σφραγίστηκε από τον αγώνα του ανθρώπου για τον άνθρωπο. Η επιλογή αυτή έχει βαθύτερη σημασία και εξακτινώνεται προς την κατεύθυνση του απολογισμού και της αναμέτρησης με το παρόν, ένα παρόν που ποτίζεται, παραδόξως, από την ίδια ανάγκη, τις ίδιες απαιτήσεις, τα ίδια ζητούμενα, τις ίδιες διεκδικήσεις. Έτσι, η εκκίνηση και η παραμονή μέσα στο ιστορικό πλαίσιο, ένα πλαίσιο το οποίο έχει επανέλθει πρόσφατα λόγω και της συμπλήρωσης των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση και, συνακόλουθα, από τα στενά συνδεδεμένα και παρόμοια με αυτήν γεγονότα όπως οι κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις που σφράγισαν την αμερικάνικη ιστορία, καλεί τον αναγνώστη σε ένα παιχνίδι ανακάλυψης, εντοπισμού και ανεύρεσης των αναλογιών εκείνων προκειμένου να δοθεί μια εξήγηση σε αυτήν την αίσθηση που δίνει το βιβλίο ότι δεν βγαίνει από την ιστορία, αλλά, αντίθετα, από τη συγχρονία. Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό και με τον ρέοντα, απρόσκοπτο αφηγηματικό λόγο της Γρίβα καθιστούν το μυθιστόρημα αυτό μια αληθινή εμπειρία ζωής, μια περιήγηση μέσα σε έναν κόσμο όπου οι δυνάμεις του ανθρώπου αντιμάχονται τις αδυναμίες του, μέσα σε ένα σκηνικό όπου η αναπόδραστη πτώση επιφέρει την εξύψωση, τη λύτρωση, την καταξίωση του ήρωα ακριβώς πάνω στο πρότυπο των ηρώων των αρχαίων τραγωδιών που μάχονταν για τα πιο υψηλά ιδανικά και έπεφταν νικημένοι νικητές.

 

αυτόν το μήνα οι εκδότες προτείνουν: