Memento mori

Λίνα Φυτιλή, «Χρυσός κήπος / Άλτιν μπαχτσεσί», εκδόσεις Εστία

Με λιτότητα, αφηγηματική δεξιότητα κι ευρηματική δομή, η Λίνα Φυτιλή στήνει ένα μυθιστόρημα, στη μεθόριο της ιστορίας, της μυθοπλασίας, του αρχειακού υλικού και των ημερολογιακών καταγραφών, στο μυθιστόρημα Χρυσός κήπος, Άλτιν μπαχτσεσί, που κυκλοφόρησε την Άνοιξη από τις εκδόσεις της «Εστίας». Η συγγραφέας, με καταγωγή από τη Θεσσαλία, συγκεντρώνοντας το απαραίτητο υλικό από την τοπική ιστορία αλλά και από το αρχείο του Ηλία Φυτιλή, κεντρικού ήρωα του βιβλίου, που υπήρξε παππούς της, αφηγείται μια ιστορία μόχθου και αλληλεγγύης, με φόντο τον καρπερό κάμπο, “τον κήπο του Χρυσού” (Άλτιν μπαχτσεσί), όπως αποκαλούσαν οι Τούρκοι, τα εύφορα εδάφη της περιοχής.
Οι συνεταιρισμοί, η ίδρυση κτηνοτροφικού συλλόγου, οι δυσκολίες κι οι αντιπαλότητες, συμπλέουν ομαλά στην οικογενειακή ιστορία, πίσω από την οποία τα γεγονότα ξετυλίγονται, με στρωτή γραφή κι αφηγηματική άνεση. Ταυτόχρονα, η Φυτιλή δένει τις αφηγήσεις με έναν πολυφωνικό, μοντέρνο τρόπο, εξισορροπώντας το παλιό με το σύγχρονο, διευκολύνοντας με τον τρόπο δομής του κειμένου, τη ροή της αφήγησης.
Το γεγονός ότι η ίδια δεν γνώρισε τους προγόνους της, παρά μέσα από φωτογραφίες, σκόρπιες αφηγήσεις ή μέσω του αρχειακού υλικού, που είχε στην κατοχή της η οικογένεια, υπήρξε απελευθερωτικό για τη συγγραφή του βιβλίου, όπως η ίδια αναφέρει, καθώς η έλλειψη αναμνήσεων και συναισθηματικού φορτίου, την οδήγησε να κατασκευάσει τους ήρωες, όπως ήθελε και τοποθετώντας στη θέση των αναμνήσεων, τη μυθοπλασία. Ωστόσο, αυτή η δημιουργική διάθεση, καθόλου δε μειώνει την άντληση της μνήμης, ‘’τους έμψυχους κρότους και ψιθύρους’’ από το παρελθόν, όπως έγραψε κάποτε ο Σκιαθίτης Παπαδιαμάντης. Έτσι σε όλο το βιβλίο η μνήμη κυριαρχεί, όπως επίσης, εικόνες του κάμπου και των ανθρώπων του, ο πόλεμος του σαράντα και οι σκληροί αγώνες, που εκπαιδεύουν τους ήρωες να ‘’ζουν για έναν κίνδυνο ΄΄.
Η συγγραφέας, χρησιμοποιεί διαφορετικές φωνές μέσα στο βιβλίο, για να εκφράσει το μετέωρο κλίμα της εποχής, τις αντιφάσεις της, αλλά και τις αντιλήψεις που διέπουν τις δεκαετίες 1910- 1960. Μ΄ αυτό τον τρόπο, η αφήγηση αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον κι οι ήρωες ζωντανεύουν, πίσω από τα γεγονότα.
Η παρουσία του κάμπου από την άλλη, θα μπορούσε να είναι ένας τόπος ανύπαρκτος, ένα κενό σημείο, όπου ξυπνούν τα οράματα του συλλογικού αγώνα και των τραυμάτων μιας γενιάς. Πιθανότατα, μπορεί κανείς να σκεφτεί ότι η επιφάνεια και το βάθος συγχωνεύονται στον κάμπο, στην επικράτειά του, μέσα από οράματα που κινητοποίησαν συλλογικές δράσεις και κατόπιν, χάθηκαν μέσα στον βόρβορο της εξέλιξης και του χρόνου.
Στα ημερολόγια του κεντρικού ήρωα, η γλώσσα γίνεται πιο ποιητική. Η ανακάλυψη πως ο πρόγονός της έγραφε ποίηση, ανάμεσα στους αγώνες και στον μόχθο της καθημερινής, αγροτικής ζωής, οδήγησαν τη Φυτιλή στη συγγραφή αυτών των κειμένων, όπου γεγονότα και ιδέες, ενοποιούνται ομαλά. Αυτό καθιστά τον κεντρικό ήρωα, κινούμενο πέρα από το κοινωνικό, στερεοτυπικό πρόσωπο του αγωνιστή, αναγνωρίζοντας μέσα από τα γραπτά του, τον εσωτερικό κόσμο ενός ζωηρού κι ανήσυχου μυαλού.
Στο μυθιστόρημα υποφώσκει μια αίσθηση, που δεν ομολογείται φανερά —κι εκεί βρίσκεται μέρος της γοητείας του— ότι πίσω από την αποτύπωση των γεγονότων, η μνήμη που ξυπνάει, δεν καθιστά λιγότερο αισθητή, την απουσία όσων έχουν παρέλθει. Αυτή η εντύπωση ισχυροποιείται μέχρι το τέλος του βιβλίου, θυμίζοντας έναν τόπο που από ένα σημείο και μετά, παύει να είναι απλώς, ένας καμβάς, αλλά ανασταίνεται πνέοντας, μέσα από τα πρόσωπά του.

 

αυτόν το μήνα οι εκδότες προτείνουν: