Χάνομαι για να βρεθώ πάλι στους δρόμους της Σεούλ, στην σκιά των ουρανοξυστών της, στην ασταθή ομίχλη των λεωφόρων στρωμένων θαρρείς επάνω ακριβώς στον ομφαλό της γης. Ο ούριος άνεμος της μητρόπολης που κουβαλώ πλέον μέσα μου έχει γλυκιά γεύση, είναι ζεστός από τις αναθυμιάσεις που υψώνονται επάνω από τις πολυδαίδαλες αγορές της, τον αναβρασμό εφήμερων συναντήσεων και δοσοληψιών των ντόπιων.
Μέσα στο μοναχικό πλήθος, μοιάζω με εκείνες τις μικροσκοπικές φιγούρες που αποτυπώνονται στα αρχιτεκτονικά πρότζεκτς, εξαφανισμένη σαν κόκκος άμμου μέσα στο θάμβος του κόσμου. Ξεκομμένη από το πριν και το μετά, ξεχνώ από πού έφυγα αλλά και που πηγαίνω, απολαμβάνω την απώλεια της ταυτότητας μου και μια πιο ηδονιστική θέαση του πραγματικού, αυτού που εγώ θεωρώ πραγματικό.
Η σημερινή Σεούλ είναι η global city της αστικής ουτοπίας, η Silicon Valley της Ασίας. Μοιάζει με το δέντρο που είναι δυνητικά παρόν μέσα στον σπόρο. Ένας ευρύς ορίζοντας διανοίγεται σε όλο το φάσμα της αστικής εμπειρίας, μια αδυσώπητη αναζήτηση ανάπτυξης και ντιζάιν σαν όπλο ανταγωνιστικότητας. Νέα εδάφη, νέοι πολεοδομικοί ιστοί τιμούν και αναδεικνύουν τα αρχετυπικά θραύσματα της ιστορίας της Ν. Κορέας, τα φαντασμαγορικά της παλάτια και μνημεία και συγχρόνως την πλήρη καθετότητα καινοτόμων δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, προκαλώντας οπτικές ψευδαισθήσεις που αγγίζουν τα όρια εξεζητημένης επιστημονικής φαντασίας. Η ψηφιακή αστικοποίηση της ασιατικής μητρόπολης με το success story και τα πολλαπλά city centers, διεμβολίζεται από προοπτικές που διαρκώς επαναπροσδιορίζονται στον χωροχρόνο προκαλώντας συμφόρηση παρόντος και μέλλοντος. Γερανοί και υποστυλώματα, πυκνός καπνός φουγάρων, δοκάρια, σκαλωσιές και εργοτάξια, δημιουργούν το πανδαιμόνιο της νέας εποχής και της αόρατης τάξης που στηρίζει τους κανόνες της. Ένα διάχυτο εικονικό και σημασιακό μομέντουμ αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας και ετερότητας μας απογειώνει με νέες ταχύτητες αναγγέλλοντας το απώτερο μέλλον.
Και ιδού μέσα στους αιθέρες κτήρια αφαιρετικά που μοιάζουν αποϋλοποιημένα στους υψηλούς ορόφους, επιβλητικοί ουρανοξύστες με την αντανάκλαση του ουρανού στα φυμέ τζάμια τους, βγαλμένοι από τον ενθουσιασμό αισθητικών αναζητήσεων και μετανεοτεριστικών μανιερισμών. Ναι, φαντάζει πράγματι μέσα στον κόσμο ένας άλλος κόσμος που εξαπατά τις αισθήσεις, εκφράζει χωρίς ενδοιασμούς την δυναμική ιδεογραφία του μέλλοντος εστιάζοντας στην μη ορατότητα ενός ψηφιακού υπερκείμενου. Περιφρονεί τον φονξιοναλισμό του μοντερνισμού του εικοστού αιώνα, την τυραννία της ευθείας γραμμής του Le Corbusier και του Mies van der Rohe, θραύει τα κάγκελα της θεατρικότητας του μεταμοντερνισμού και διαπλάθει ένα μετανεοτερικό αστικό σκηνικό αρθρωμένο στο αβαρές πλέγμα της αρχιτεκτονικής δυνητικότητας. Και μπορεί μεν το άυλο της δυνητικοποίησης να αποσταθεροποιεί και ενδεχομένως να προκαλεί αιτία ανασφάλειας και αγωνίας γιατί αποσπά από το συγκεκριμένο εδώ και τώρα, ευνοεί όμως τα ανήσυχα οράματα όπως και την μετάβαση από το εν δυνάμει στο εν ενεργεία.
Μια τέτοια περίπτωση είναι το genius loci του άστεως, το μεταφουτουριστικό κτίριο της Zaha Hadid στα βορειοανατολικά της Σεούλ στην ζώνη της τουριστικής συνοικίας δίπλα στους μεγάλους οίκους μόδας. Το Dongdaemun Design Plaza με τα αρχικά DDP η αλλιώς σύμφωνα με την ίδια ‘’Dream, Design, Play ‘’, ορθώνεται σαν εξωγήινο διαστημόπλοιο, ένα είδος δεξαμενής δυνητικότητας ως προς την ερμηνεία, τις ψηφιακές καταγραφές, την εισαγωγή σε δίκτυα αλληλόδρασης.
Ο πολυπολιτισμικός αυτός χώρος συνεύρεσης και οραματισμού άνοιξε το 2014 και θεωρήθηκε σύμβολο πολιτισμικού ντιζάιν, η Μέκκα του παγκόσμιου ντιζάιν. Κτήριο εμβληματικό, μάρτυρας της εποχής μας, χωρίς κόγχες και γωνίες μόνο καμπύλες, λαβυρινθώδες, άμεσο και αψιμυθίωτο με μια εκ προθέσεως ακανόνιστη φόρμα, με επιφάνειες που πτυχώνονται και αναδιπλώνονται ευέλικτα από τον εσωτερικό στον εξωτερικό χώρο, που θυμίζουν το φαινόμενο moebius και την άποψη του Gilles Deleuze ότι το εσωτερικό είναι μια πτύχωση του εξωτερικού.
Η ρευστότητα, ο κατακερματισμός και η αποσπασματικότητα στην φόρμα, η αισθητική απελευθέρωση από παλαιότερες αρχιτεκτονικές οριοθετήσεις και η διαφωνία με την αυστηρότητα του ορθολογισμού της ευθείας γραμμής, της συμμετρίας και συνέχειας των αρμονικών σχημάτων, δημιουργούν έναν εννοιολογικό δίαυλο με τον φιλοσοφικό πυρήνα της θεωρίας του αποδομισμού του Jacques Derrida. Μια επιρροή, που λειτουργεί σαν νέος τρόπος συσχέτισης της υλικότητας του αρχιτεκτονικού δημιουργήματος με τις συνδηλώσεις του, τα αρθρωτά σημαινόμενα τα οποία, επίσης σύμφωνα με τον J. Derrida που θεωρεί ότι και η αρχιτεκτονική αποτελεί μια γλώσσα, μένουν ασαφή, μεταβλητά και πολυδύναμα και μπορούν να αλληλοδιεισδύουν με ή χωρίς συγκρούσεις.
Μολονότι για την Zaha Hadid ο ρωσικός κονστρουκτιβισμός και ιδιαιτέρως ο Kazimir Malevich υπήρξαν οι πρώτες πηγές έμπνευσης της, η ευφυής βασίλισσα των αρχιτεκτονικών καμπυλών άντλησε κυρίως την ποιητική των έργων της μέσα από την γοητεία των αραβικών καλλιγραφικών συμβόλων και μύθων βαθειά χαραγμένων στην μνήμη της, όπως και από την καμπυλόγραμμη αραβική καλλιγραφία την οποία μεταφέρει στα ρευστά περιγράμματα, στα κυματιστά σχήματα που διαμορφώνουν τις προκλητικές φόρμες των δομών. Θεωρεί ότι η αρχιτεκτονική πράξη δεν υλοποιείται πλέον με τον ίδιο τρόπο. Με την πληροφορική επανάσταση στην υπηρεσία της αρχιτεκτονικής η διαδικασία κατασκευής των πόλεων γίνεται μέσω ενός ψηφιακού μορφοπλαστικού χειρισμού, έχει αλλάξει άρδην, είναι πλέον τεχνοκρατική και μοντελοποιημένη. Όταν ο υπολογιστής παίρνει την σκυτάλη όλα τα στοιχεία είναι προκαταβολικά συσσωρευμένα και με διαδοχικούς μετασχηματισμούς κατευθυνόμαστε προς μια ριζοσπαστικότητα που κανείς δεν είχε φανταστεί μέχρι σήμερα.
Στρέφει λοιπόν τον προβολέα στην αντίληψη του metaverse [ του μετασύμπαντος ]και στα αρχιτεκτονικά προγράμματα αλγόριθμων, τα οποία με τρισδιάστατη μοντελοποίηση και ανάλογα με τις εκάστοτε παραμέτρους δομικών απαιτήσεων όπως η εγγύτητα, τα όρια, τα υλικά, η ορατότητα, το παιχνίδι με το φως, η διαφάνεια κλπ καταλήγουν σε μια ψηφιακή δυνητικότητα [ παραμετρισμός ] που διατίθεται σε κοινόχρηστη πλατφόρμα πηγή ελεύθερης διαδραστικότητας.
Η κεντρική πύλη στην κοσμοθεωρία της ανοίγεται στην πεποίθηση ότι η εικονική πραγματικότητα δεν συνιστά απειλή για την φυσική πραγματικότητα –άλλωστε είναι γνωστό ότι οι αλγόριθμοι αναπαριστούν και προσομοιάζουν με την φύση των φράκταλς– ούτε αποτελεί απόδραση από αυτήν, διακύβευμα ή αντιπερισπασμό, όπως έχει λεχθεί. Απεναντίας είναι ευτυχής συγκυρία γιατί μέσω αυτής το αρχικό αρχιτεκτονικό σχέδιο με τεχνικές ψηφιακής κινούμενης εικόνας, μεταλλάσσεται με συνεχή προσαρμοστικότητα και σημαντική οικονομία χρόνου, σε νέες φουτουριστικές μυστηριώδεις φόρμες με μεταβαλλόμενα πλαίσια. Αυτή η διαδικασία της οπτικοποίησης εγκλωβίζει κάτι που ανήκει στην τάξη του στιγμιαίου και του ασταθούς, την συνέχεια μέσα στον χρόνο, την ροή συμβάντων και εμπειρίας, τις διαφορετικές σεκάνς που αλυσσώνονται αισθητηριακά χρησιμοποιώντας σχέσεις επαγωγιμότητας μεταξύ εναλλακτικών λύσεων και άπειρων συνδυασμών μεταξύ του ντιζάιν και των ψηφιακών δεδομένων. Έτσι προκύπτει μια νέα λογική ευέλικτης πολυπλοκότητας, μια ολίσθηση και διακύμανση νοημάτων, μια διάχυτη διαπλοκή του ψηφιακού διδύμου παραμετρισμός – metaverse.
Το DDP αποτελεί συμβάν, επεισόδιο, ντοκουμέντο. Είναι κτίριο που σκανδαλίζει, αναστατώνει την σκέψη και προκαλεί έξαψη και παράξενη διανοητική ένταση. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν υλικά όπως σίδηρος, πέτρα, μπετόν, συνθετικές ίνες, ακριλική ρητίνη, η δε εξωτερική του επιφάνεια καλύφθηκε από σαράντα χιλιάδες μικροδιάτρητα πάνελ που αντανακλούν λάμψεις ανάλογα με το φως. Στο εσωτερικό του οι ρευστοί κυματοειδείς τοίχοι όπως και ένα φουτουριστικό μονοπάτι πεντακοσίων μέτρων κατά μήκος εσωτερικής ράμπας που αποτελεί παρά την βαρύτητα του μπετόν προσομοίωση ρέοντος ύδατος, θυμίζουν έντονα τους πρωτοπόρους A. Gaudí και Frei Otto. Οι υπόλοιποι χώροι της δομής όπως το χoλ τέχνης, το μουσείο, το εργαστήριο ντιζάιν, η βιβλιοθήκη και οι υπόλοιπες εκθεσιακές αίθουσες, αποτελούν συναρπαστικό συνεχές αισθητικά εμπλεκόμενο με τους εξωτερικούς τόπους συνάντησης όπως είναι τα πάρκα, οι χώροι αναψυχής κλπ όπου φιλοξενούνται συχνά εκδηλώσεις με περίφημους οίκους και καλλιτέχνες αρχιτεκτονικού ντιζάιν όπως η παγκόσμια biennale αρχιτεκτονικής και αστικοποίησης. Στην τελευταία έκθεση που παρουσιάστηκε με τον τίτλο «Μετα-Ορίζοντες», αποτέλεσμα συνεργασίας του γραφείου της Zaha Hadid με τον γνωστό καλλιτέχνη Refik Anadol, εκτέθηκαν οι δυνατότητες ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών στο αρχιτεκτονικό ντιζάιν με βάση την ρομποτική, την τεχνητή νοημοσύνη, τις διεπαφές χρήστη με δίκτυα. Η έκθεση εμβάθυνε σε τρία κεντρικά θέματα «καινοτομία, φαντασία, αλληλεπίδραση».
Το γραφείο της Zaha Hadid διευθύνεται πλέον από τον Patrik Schumacher στενό συνεργάτη της. Μολονότι η ίδια δεν υπάρχει πια, δεν θα πάψει να είναι για μας η κοσμική γυναίκα, η καλλιτέχνης και αντισυμβατική μέντορας με τις καθηλωτικές δημιουργίες. Η Zaha Hadid που αφιέρωσε την ζωή της στην μελλοντική ενέργεια, στον μελλοντικό πλανήτη, στην μελλοντική ζωή, στα εναλλακτικά μέλλοντα που αποτελούν ενδεχομένως μια εφικτή ουτοπία. Η Zaha Hadid με το σπαρακτικό μυαλό.
