Ένας φωτογράφος από τις Βρυξέλλες. Ο Σάββας Λαζαρίδης

Η αρ­χι­τε­κτο­νι­κή μνη­μεια­κού ύφους με τους τε­ρά­στιους όγκους, το πλά­γιο φως με τις μα­κρές σκιές στα σκα­λιά πρό­σβα­σης, κι­γκλι­δώ­μα­τα και σκου­ρό­χρω­μα κά­θε­τα τοι­χία και στο μέ­σον η εύ­θραυ­στη αν­θρώ­πι­νη πα­ρου­σία ως συ­νο­μι­λία, πρό­σκαι­ρη, αμή­χα­νη, ένα πε­ρι­στα­τι­κό, μια ιστο­ρία ίσως. Ο άν­δρας στα μαύ­ρα σε στά­ση αβέ­βαιη, προ­σμο­νής μάλ­λον, η γυ­ναί­κα στα κόκ­κι­να, με μια ελα­φρά στρο­φή του σώ­μα­τος και του προ­σώ­που, πε­ρισ­σό­τε­ρο ασφα­λής και σί­γου­ρη. Στο βά­θος του κλει­στού πλά­νου μια χα­ρα­μά­δα, για να φα­νεί μό­λις ο γα­λά­ζιος ου­ρα­νός και η κορ­φή μιας χει­μω­νιά­τι­κης φυλ­λω­σιάς δέ­ντρου.
«Το κα­τοι­κη­μέ­νο πε­ρι­βάλ­λον, τα κτί­ρια και οι άλ­λες κα­τα­σκευ­ές του εί­ναι το ένα τρί­το με­γά­λο θέ­μα της φω­το­γρα­φί­ας με τα άλ­λα δύο να εί­ναι τα πολ­λα­πλά πρό­σω­πα του αν­θρώ­που και το φυ­σι­κό πε­ρι­βάλ­λον χω­ρίς αν­θρώ­πι­νη πα­ρου­σία» γρά­φει κά­που ο Γιώρ­γος Χου­λιά­ρας. Στη πα­ρα­πά­νω πε­ρί­πτω­ση τυ­χαί­νουν και τα τρία θέ­μα­τα.
Ο φω­το­γρά­φος μας επι­λέ­γει το κά­δρο από μια τυ­χαία σκη­νή, ένα τυ­χαίο κα­θη­με­ρι­νό συμ­βάν σε κά­ποια με­γα­λού­πο­λη του με­τά-σο­βιε­τι­κού κό­σμου και ξε­δι­πλώ­νει ένα «φω­το­ρο­μάν­τσο». «Ο φω­το­γρά­φος σκέ­φτε­ται σαν συγ­γρα­φέ­ας …διορ­γα­νώ­νει τον αντι­κει­με­νι­κό κό­σμο μέ­σα από ένα πρί­σμα: κυ­ριο­λε­κτι­κό, αι­σθη­τι­κό, δρα­στι­κό, ρυθ­μι­κό και με ένα αί­σθη­μα ψυ­χο­λο­γι­κά ωκε­ά­νιο» πα­ρα­τη­ρεί ο Δη­μή­τρης Κα­λο­κύ­ρης στο δι­κό του ποι­η­τι­κό - δο­κι­μια­κό Φω­το­ρο­μάν­τσο και ακό­μη: «Ο φυ­σι­κός κό­σμος με­ταλ­λάσ­σε­ται σε άβα­κες στα­μα­τη­μέ­νου, ορα­τού χρό­νου, που πε­ρι­κλεί­ει ορ­θο­γώ­νιες επι­φά­νειες επί­πε­δου χώ­ρου» ενώ για τα πρό­σω­πα: «Αυ­τά τα πε­ρα­στι­κά πρό­σω­πα με εν­δια­φέ­ρουν πε­ρισ­σό­τε­ρο. Που συ­νή­θως, φω­το­γρα­φί­ζο­ντας δεν τα προ­σέ­χεις καν, αλ­λά τα δια­κρί­νεις έκ­πλη­κτος στη φω­το­γρα­φία να κυ­ριαρ­χούν δυ­να­μι­κά…».
Τό­σο στο αρ­χι­κό «πρί­σμα», όσο και στα άλ­λα που ακο­λου­θούν, ορα­τός χρό­νος και επί­πε­δος χώ­ρος, πρό­σω­πα που κυ­ριαρ­χούν δυ­να­μι­κά και «ωκε­ά­νια» ψυ­χο­λο­γι­κά αι­σθή­μα­τα εί­ναι τα στοι­χεία που «διορ­γα­νώ­νουν» τις συν­θέ­σεις του Σάβ­βα Λα­ζα­ρί­δη.

Γεν­νη­μέ­νος το 1962 στην Πά­τρα σπού­δα­σε φω­το­γρα­φία στην Ecole Supérieure des Art de l’Image «Le 75» στις Βρυ­ξέλ­λες με τον σπου­δαίο Yves Auquier και πα­ρα­κο­λού­θη­σε σε­μι­νά­ρια του Robert Frank και του Eugene Richards στη Νέα Υόρ­κη. Από το 1988 δι­δά­σκει τε­χνι­κή και αι­σθη­τι­κή Φω­το­γρα­φί­ας στην E.S.A. «Le 75».
Μια από τις πρώ­τες δου­λειές του ήταν το 1983-5 η απο­τύ­πω­ση της δρά­σης επαρ­χια­κών κτη­νιά­τρων και των σφα­γεί­ων στην αγρο­τι­κή Γαλ­λία. Στη συ­νέ­χεια το 1990-3 με το «South Side Story» δια­τρέ­χει κω­μο­πό­λεις στις πο­λι­τεί­ες που δια­σχί­ζει ο μυ­θι­κός πο­τα­μός Μι­σι­σι­πής, ανα­ζη­τώ­ντας στις κα­θη­με­ρι­νές σκη­νές αν­θρώ­πων και γει­το­νιών το πνεύ­μα των πε­ρι­γρα­φών του Τε­νε­σί Ουί­λιαμς, του Φώ­κνερ και του Β.Σ. Νάι­πολ.

Το 1997 με το «Crossing Lines» πα­ρα­κο­λου­θεί την απο­τυ­χη­μέ­νη από­πει­ρα μιας ομά­δας Κούρ­δων να πε­ρά­σουν στην Ιτα­λία από το λι­μά­νι της Πά­τρας. Ολό­κλη­ρες οι­κο­γέ­νειες στε­γά­ζο­νται προ­σω­ρι­νά στα εγκα­τα­λειμ­μέ­να βα­γό­νια του πα­λιού αμα­ξο­στα­σί­ου στην πε­ριο­χή του Αγί­ου Διο­νυ­σί­ου και επι­βιώ­νουν για μή­νες χά­ρη στη βο­ή­θεια της Εκ­κλη­σί­ας και των πε­ριοί­κων. Ένα κο­ρι­τσά­κι που θα γεν­νη­θεί στο πα­νε­πι­στη­μια­κό νο­σο­κο­μείο, το ονο­μά­ζουν Πά­τρα. Λί­γο αρ­γό­τε­ρα θα επι­σκε­φθεί το βιο­μη­χα­νι­κό, αλ­λο­τριω­μέ­νο πε­ρι­βάλ­λον, ενός άλ­λο­τε μυ­θι­κού τό­που, της Ελευ­σί­νας, όπου σή­με­ρα σε ένα μι­κρο­α­στι­κό, άναρ­χο οι­κι­σμό συμ­φύ­ρο­νται ερ­γά­τες, χρι­στια­νοί, μου­σουλ­μά­νοι από τη Θρά­κη, Ρο­μά, Πό­ντιοι. Το 2006-8 επι­σκέ­πτε­ται το Ιράν, το κε­φά­λαιο Tehran - Shemran «The Cold Slope» στη δου­λειά του έχει σκο­πό να διευ­ρευ­νή­σει την ανά­πτυ­ξη των με­γα­λου­πό­λε­ων και τα ήθη της νέ­ας γε­νιάς με­τά το φο­ντα­με­ντα­λι­στι­κό κα­θε­στώς της χώ­ρας. Ακο­λου­θεί το 2008 ένα τα­ξί­δι με το «Vodka Train» στην πρώ­ην Σο­βιε­τι­κή Ένω­ση. Από τις πιο πρό­σφα­τες, τέ­λος, δου­λειές του εί­ναι η με τί­τλο «Antoine» το 2016 φω­το­γρά­φι­ση σε ένα κέ­ντρο πα­ρη­γο­ρη­τι­κής αγω­γής και ανα­κού­φι­σης του πό­νου και μια σει­ρά φω­το­γρα­φιών με θέ­μα νο­ση­λευό­με­νους σε Νο­σο­κο­μεία.
Ωστό­σο, ο Σάβ­βας Λα­ζα­ρί­δης αν και ξε­κι­νά­ει με την ντο­κου­με­ντα­ρι­στι­κή επιρ­ροή των νε­ο­ϋρ­κέ­ζων δα­σκά­λων του, προ­χω­ρά­ει πά­ντα βα­θύ­τε­ρα από το επί­και­ρο και προ­σω­ρι­νό, ίσως επει­δή έχει εί­τε την ικα­νό­τη­τα να φτιά­χνει δυ­να­τές σχέ­σεις εί­τε εν­διά­θε­τη ισχυ­ρή αν­θρω­πι­στι­κή μα­τιά.

Έτσι, όταν αρ­χί­ζει τη φω­το­γρα­φι­κή προ­σέγ­γι­ση των επαρ­χια­κών κτη­νιά­τρων με το σκο­πό την γνω­ρι­μία με την αφα­νή, βα­θιά, αγρο­τι­κή ακό­μη Γαλ­λία, να κα­τα­λή­γει στην σχέ­ση του αν­θρώ­που με τα με­γά­λα οι­κό­σι­τα ζώα, ανα­πό­δρα­στη στα χρό­νια, άγνω­στη και πα­ρα­σιω­πη­μέ­νη στους σύγ­χρο­νους τε­χνο­λο­γι­κούς και­ρούς μας.

Στην σει­ρά «Ελευ­σί­να», μια Με­γά­λη Πα­ρα­σκευή, μέ­σα σε ένα άθλιο βιο­μη­χα­νι­κό πε­ρι­βάλ­λον η φω­το­γρα­φία της σφι­χτής αγκα­λιάς του μω­ρού από την ηλι­κιω­μέ­νη με το θυ­μια­τή­ρι δί­πλα, κω­δι­κο­ποιεί αυ­τή την πα­νάρ­χαιη τε­λε­τουρ­γία, που θα δια­με­σο­λα­βεί πά­ντα και στους πά­ντες, ανά­με­σα στην προσ­δο­κία του μέλ­λο­ντος και το τε­τε­λε­σμέ­νο του πα­ρελ­θό­ντος.

Τα­ξι­δεύ­ο­ντας στο Ιράν με σκο­πό την απει­κό­νι­ση της άναρ­χης και τε­ρα­τώ­δους οι­κο­δό­μη­σης στις με­γα­λου­πό­λεις και των ιδιαί­τε­ρων χα­ρα­κτη­ρι­στι­κών της νέ­ας κοι­νω­νί­ας του, κα­τα­λή­γει στις εγκα­τα­λειμ­μέ­νες, κα­θώς θε­ω­ρή­θη­καν ύπο­πτες από τις θρη­σκευ­τι­κές αρ­χές, και χορ­τα­ρια­σμέ­νες πι­σί­νες του αστι­κού ιστού, κα­θώς οι ιδιο­κτή­τες τους υπο­χρε­ώ­θη­καν σε αλ­λα­γή νο­ο­τρο­πί­ας, αλ­λά και σε πορ­τρέ­τα Ιρα­νών γυ­ναι­κών, ως μια σιω­πη­λή δια­μαρ­τυ­ρία για το αιώ­νιο θέ­μα της βί­αι­ης επι­βο­λής κοι­νω­νι­κών αρ­χών και ηθι­κών αξιών.

Ακό­μη, όταν δια­τρέ­χει με τρέ­νο στον με­τά-σο­βιε­τι­κό κό­σμο, στη φω­το­γρα­φία της απλής γυ­ναί­κας που ρά­βει με τα χέ­ρια της τη στο­λή της μπα­λα­ρί­νας κό­ρη της, συλ­λαμ­βά­νει στο ύφος της όλη την κρυ­φή πε­ρη­φά­νια της μη­τρι­κής φρο­ντί­δας, που προ­σπα­θεί με λι­τά μέ­σα σε μια χα­ο­τι­κή, πο­λυ­ε­πί­πε­δη κοι­νω­νία.

Και όταν επι­σκέ­πτε­ται ένα κέ­ντρο ανα­κού­φι­σης πό­νου και παίρ­νει τη συ­γκα­τά­θε­ση κά­ποιου νο­ση­λευό­με­νου να τον φω­το­γρα­φί­σει στον κλει­στό χώ­ρο του, μας δί­νει απέ­ριτ­τα την τρα­γι­κή εκ­δο­χή της αν­θρώ­πι­νης ύπαρ­ξης, αμυ­ντι­κά απω­θη­μέ­νης ή τε­χνη­τά πε­ρι­θω­ριο­ποι­η­μέ­νης στον σύγ­χρο­νο ωραιο­πα­θή μας κό­σμο.

Φω­το­γρα­φί­ες συ­να­ντή­σε­ων χα­ρα­κτή­ρων σε ασυ­νή­θι­στους τό­πους και σε απρό­σμε­νες στιγ­μές: «Ce qui compte réellement dans une vie ce sont les êtres, les rencontres, les lieux, les instants précieux. Ce sont eux qui font cette vie et lui confèrent son caractère unique» [Αυ­τό που με­τρά­ει πραγ­μα­τι­κά στη ζωή εί­ναι οι άν­θρω­ποι, οι τό­ποι, οι πο­λύ­τι­μες στιγ­μές. Εί­ναι όσα στοι­χειο­θε­τούν αυ­τή τη ζωή και της δί­νουν το μο­να­δι­κό της χα­ρα­κτή­ρα], έγρα­ψε κά­που ο δά­σκα­λός του Yves Auquier.

«Κά­θε φω­το­γρα­φία πε­ριέ­χει μία (του­λά­χι­στον) αφη­γη­μα­τι­κή πη­γή ανά θε­α­τή (…) Μία φω­το­γρα­φία, μο­λο­νό­τι πε­ρι­κλεί­ει μια δι­ή­γη­ση, εί­ναι πολ­λές φο­ρές εναρ­γέ­στε­ρη από ένα δι­ή­γη­μα: τό­σο το αι­σθη­τι­κό του όσο και το νοη­μα­τι­κό του μέ­ρος ολο­κλη­ρώ­νο­νται με την πρώ­τη μα­τιά» (Κα­λο­κύ­ρης, ό.π.).
Οι φω­το­γρα­φί­ες του Σάβ­βα Λα­ζα­ρί­δη με εναρ­γές το αι­σθη­τι­κό τους μέ­ρος, πει­ρα­μα­τί­ζο­νται με την αφη­γη­μα­τι­κή τους πη­γή και εί­ναι μια πρό­κλη­ση για την ανα­κά­λυ­ψη του νοη­μα­τι­κού τους πε­ριε­χο­μέ­νου από τον θε­α­τή. Ενός νοη­μα­τι­κού πε­ριε­χο­μέ­νου που απλώ­νε­ται πα­ρά­δο­ξα στον χρό­νο και την αν­θρώ­πι­νη μοί­ρα.­­